Chuyên gia y tế khuyến cáo, người dân không nên lạm dụng rượu ngâm, vì nếu sử dụng một cách vô tư, dễ gây ngộ độc, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng.
Ngộ độc rượu ngâm củ ấu tẩu
Mới đây, tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận 2 bệnh nhân bị ngộ độc rượu ngâm củ ấu tẩu (hay còn gọi là củ ấu tàu), 1 người 49 tuổi và 1 người 53 tuổi, đều ở tỉnh Hải Dương. Trước đó, 2 người cùng uống rượu với nhau, sau đó có biểu hiện vã mồ hôi, tức ngực, khó thở, loạn nhịp tim, hoa mắt, chóng mặt... trong đó 1 người bị tím tái, ngừng thở, phải sốc điện, đặt ống nội khí quản thở máy. Xét nghiệm nước tiểu phát hiện aconitin, một chất gây loạn nhịp tim có trong củ ấu tàu. Cả hai được đưa đến viện cấp cứu, điều trị kịp thời.
Trong dịp Tết vừa qua, Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cũng tiếp nhận một bệnh nhân nam tại Lào Cai chuyển từ tuyến lên vào ngày mùng 5 Tết trong tình trạng người tím tái, chảy máu mũi và ho ra máu. Qua khám lâm sàng, bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị ngộ độc rượu. Gia đình bệnh nhân cho biết, vào ngày 27 Tết, bệnh nhân uống nhiều loại rượu ngâm khác nhau. Bệnh nhân thường xuyên ho ra máu, tím tái chân tay.
Trước đó, khoảng giữa tháng 11/2022, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sơn La cấp cứu kịp thời một bệnh nhân nam 56 tuổi trong tình trạng co cứng 2 chân, không đi lại được. Bệnh nhân đã uống rượu ngâm hạt mã tiền (dùng để xoa bóp). Theo người nhà bệnh nhân, sau uống khoảng 30 phút, bệnh nhân xuất hiện khó thở, co cứng 2 chân, không đi lại được. Gia đình đưa bệnh nhân đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sơn La cấp cứu. Tại đây, các bác sĩ đã nhanh chóng cấp cứu, truyền dịch thải độc cho bệnh nhân. May mắn, bệnh nhân được nhập viện cấp cứu và điều trị kịp thời.
Bác sĩ Bùi Nhung Hằng - Phó Trưởng Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sơn La khuyến cáo, người dân tuyệt đối không được uống rượu ngâm hạt mã tiền. Khi có bệnh nhân ngộ độc rượu ngâm hạt mã tiền phải nhanh chóng đưa đến các cơ sở y tế gần nhất để được sơ cứu và điều trị.
Liên quan đến vấn đề này, TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho hay, với rượu thông thường tinh khiết không ngâm, người khỏe mạnh khi uống quá nhiều cũng có thể nguy kịch sức khỏe. Với các trường hợp nhẹ thì người uống bị đau bụng, nôn, xuất huyết tiêu hóa, nặng thì hôn mê, suy hô hấp tím tái. Nếu uống nhiều lần sẽ ảnh hưởng đến xơ gan, viêm tụy…
Hiện nay, nhiều người có xu hướng dùng rượu ngâm vì nghĩ sẽ tốt có sức khỏe và an toàn. Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Trung Nguyên, rượu nếu là thuốc chữa bệnh phải có đơn của thầy thuốc. Do vậy, người dân không nên tùy tiện ngâm theo lời mách. Việc chúng ta dễ dãi sử dụng dược liệu mà không tính toán được liều lượng cụ thể, không biết rõ các thành phần có thể gây ra tác dụng có hại cho loại rượu này, người uống có thể gặp những tổn thương, nhiễm độc, ngộ độc nặng nề…
Tuyệt đối không tùy tiện sử dụng rượu ngâm
Theo Đông y, củ ấu tàu thường được dùng làm rượu thuốc để xoa bóp chữa các chứng đau, tê, nhức, mỏi. Đây là bài thuốc khá phổ biến lưu hành trong dân gian, được chế biến nhiều dạng như ngâm tươi, ngâm khô, ngâm thái mỏng. Đặc biệt, nhiều người vẫn coi củ ấu tàu như một loại thuốc bổ, có thể ăn và uống được khi được chế biến kỹ đúng phương pháp như nấu cháo, rượu ngâm củ ấu tàu sao vàng.
Các bác sĩ cho rằng, nếu chế biến không đúng cách, củ ấu tàu vẫn còn độc tính. Khi ăn cháo hoặc uống rượu ngâm củ ấu tàu độc tính, các triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện ngay, như tê bì quanh miệng, môi, lưỡi, nôn, rối loạn hệ thần kinh, co giật. Nặng hơn là các rối loạn tim mạch có thể gây trụy mạch, trụy huyết áp, dẫn đến tử vong nhanh chóng.
TS Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo khi sử dụng các chế phẩm có thành phần là củ ấu tàu, người dân phải hết sức thận trọng. Không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn nếu không biết cách loại bỏ độc tố. Không được uống rượu ngâm củ ấu tàu bởi có thể ngộ độc dẫn đến tử vong. Các loại rượu ngâm củ ấu tàu dùng để xoa bóp phải được dán nhãn rõ ràng, cất giữ cẩn thận, tránh xa tầm tay trẻ em. Khi có biểu hiện ngộ độc, bệnh nhân cần được nhanh chóng đưa đến bệnh viện để xử trí kịp thời.
Theo TS Trương Hồng Sơn - Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, rượu ngâm thuốc bao gồm 2 loại là ngâm dược liệu và ngâm động vật. Các loại động vật hay được ngâm phổ biến là rắn, tắc kè, bìm bịp, hải mã, lộc nhung. Các loại thảo mộc thường được dùng như sâm linh chi, đinh lăng, cúc hoa, các loại sâm, hà thủ ô, chuối chát. Trong y học cổ truyền, nhiều loại rễ, củ cây rừng có tác dụng chữa bệnh rất tốt khi được sử dụng bởi người có kiến thức chuyên môn và sử dụng đúng liều lượng, đúng cách.
“Tuy nhiên, nếu không biết thật rõ tác dụng của từng loại rễ cây, củ cây rừng hoặc thậm chí động vật, người dân tuyệt đối không được dùng để ngâm rượu uống, hoặc chế biến làm thực phẩm. Vì nếu sử dụng không cách hoặc đúng liều lượng, có thể gây độc đối với thần kinh, tim mạch, hô hấp, thậm chí còn nguy hiểm đến tính mạng” - TS Trương Hồng Sơn cảnh báo.
Theo chuyên gia, trên thực tế, nhiều gia đình ngâm rượu bìm bịp còn nguyên con, nguyên lông, điều này rất nguy hiểm. Với các loại động vật ăn thịt sống như rắn chuột, nhái, ếch, thì trong lông và bụng con vật này đều chứa nhiều ký sinh trùng. Việc dùng những động vật này để ngâm rượu nguyên lông nguyên cánh sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm các vi khuẩn và ký sinh trùng vào cơ thể.
"Khi ngâm rượu, các nguyên liệu cần được chế biến kỹ càng, hợp vệ sinh, loại bỏ những bộ phận như nội tạng, lông; với các con vật như bìm bịp, tắc kè, cần nướng chín trước khi ngâm rượu. Làm sạch không chỉ giúp an toàn vệ sinh mà còn giúp rượu ngâm có mùi thơm dễ chịu, không bị tanh, rút ngắn thời gian ngâm để dược liệu có thể sử dụng nhanh hơn" - TS Trương Hồng Sơn khuyến cáo.
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, rượu ngâm an toàn cần tuân thủ 2 yếu tố. Đó là rượu phải rõ nguồn gốc, đúng độ và nguyên liệu ngâm rượu phải rõ ràng, đúng tên, đúng loại, có nguồn gốc, không chứa độc tố. Người dân tuyệt đối không được dùng rượu chứa cồn công nghiệp (methanol) không rõ nguồn gốc để ngâm.
Khi chăm sóc người uống rượu tại nhà, gia đình cần phải lưu ý, nếu người uống mất kiểm soát hành vi, không thể chủ động thực hiện những việc cá nhân nhẹ nhàng thì đã ngộ độc nhẹ. Khi đó, chúng ta cần phải ngăn chặn không cho người uống rượu điều khiển phương tiện giao thông, theo dõi kiểm soát chăm sóc sức khỏe, giữ ấm khi trời rét.
Nếu bệnh nhân có biểu hiện lú lẫn, lơ mơ, khò khè, gọi không nói được, chảy đờm dãi, khó thở, hôn mê, co giật, nôn nhiều phải đưa đến viện khẩn cấp để được cấp cứu kịp thời.
Thống kê của Bộ Y tế cho thấy, nguyên nhân các vụ ngộ độc từ rượu trắng không rõ nguồn gốc, xuất xứ chiếm khoảng 42%, rượu ngâm cây "thuốc" chiếm khoảng 36%, rượu ngâm động vật và phủ tạng (như ong đất, tắc kè, mật động vật các loại…) khoảng 10%. Đây là một lời cảnh báo cho những người có sở thích uống rượu ngâm không rõ nguồn gốc.
