70 năm giải phóng Thủ đô

Không lãng phí nguồn lực đầu tư năng lượng của doanh nghiệp

Khắc Kiên
Chia sẻ Zalo

Kinhtedothi - Liên quan tới ngành Công Thương, đặc biệt vấn đề năng lượng tái tạo, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã có những chia sẻ, làm rõ trên nghị trường.

Nghịch lý với tiềm năng

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, điện gió, điện mặt trời phát triển khá mạnh ở nước ta trong mấy năm gần đây do nhu cầu điện năng tăng nhanh. Cơ chế, chính sách khuyến khích của Nhà nước khá hấp dẫn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đăng đàn tại nghị trường.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đăng đàn tại nghị trường.

Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn để phát triển điện gió và mặt trời. Tuy nhiên, lại có một số nghịch lý là nơi có tiềm năng về nắng và gió, lại là nơi có phụ tải thấp, vì thế, muốn sử dụng nguồn năng lượng này phải đầu tư khá lớn cho hệ thống truyền tải hoặc lưu trữ điện.

“Để duy trì thường xuyên, an toàn hệ thống điện và phát huy hiệu quả năng lượng tái tạo thì phải có một số nguồn điện nền ổn định, nghĩa là phải có khả năng phát liên tục 24/24h để bù đắp cho những khi không có cái nắng, cái gió thì phải có cái đó để mà chen vào” – Bộ trưởng ví von.

Mấy năm qua do đứt gãy nguồn cung cho nên giá cao dẫn đến giá thành điện năng về dầu và khí thường cao hơn các nguồn điện khác… Hiện công nghệ thế giới phát triển rất nhanh, vì thế giá thành thiết bị và công nghệ giảm đi hàng năm, trung bình từ 6 - 8% làm cho giá thành điện năng, năng lượng tái tạo chưa tính phí truyền tải và lưu trữ điện thì giảm đi theo thời gian.

Điện gió được doanh nghiệp đầu tư tại Phước Ninh, tỉnh Ninh Thuận. Ảnh: Khắc Kiên
Điện gió được doanh nghiệp đầu tư tại Phước Ninh, tỉnh Ninh Thuận. Ảnh: Khắc Kiên

Về cơ chế tính giá năng lượng tái tạo, cơ sở pháp lý, Bộ đã xây dựng khung giá được xác định trên cơ sở số liệu thống kê của 102 nhà máy điện mặt trời, 109 nhà máy điện gió đã ký hợp đồng mua bán điện.

Quá trình tính toán, thẩm định khung giá, so sánh số liệu của Cơ quan Năng lượng quốc tế (GIZ) tư vấn xét duyệt đang được tư vấn, đặc biệt là thực hiện đúng quy trình lấy ý kiến Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đầu tư vấn về kết quả thẩm định khung giá.

Theo số liệu giám sát đầu tư của tổ chức quốc tế IRENA, suất đầu tư dự án điện mặt trời nối lưới giai đoạn 2018 từ 2021 giảm 11 %/năm, suất đầu tư điện gió trên bờ nối lưới giảm 6,3 %/năm.

Đối với Việt Nam, giá mặt trời, giá FIT 2 ban hành năm 2020 của Chính phủ đã giảm 8 % so với Giá FIT 1 ban hành năm 2017. Khung giá phát điện theo Quyết định 21 của Bộ Công Thương ban hành tháng 1/2023 giảm khoảng 7,3 % so với giá FIT 2 được ban hành năm 2020, tỷ lệ giảm suất đầu tư của nhà máy điện mặt trời, điện gió đã được tính toán và lấy ý kiến của các chuyên gia thuộc Hội đồng tư vấn.

Không hợp thức hóa cái sai

Về vấn đề xử lý đối với dự án điện gió, điện mặt trời không đủ điều kiện tham gia giá FIT, Bộ trưởng nói, không thể phủ nhận lãng phí nếu hàng chục dự án điện mặt trời và điện gió được đầu tư mà trước giờ khai thác, sử dụng.

AN MI TOOL lắp điện mặt trời để phục vụ sản xuất. Ảnh: Khắc Kiên
AN MI TOOL lắp điện mặt trời để phục vụ sản xuất. Ảnh: Khắc Kiên

Tuy nhiên, để không lãng phí nhưng cũng không bị xem là hợp thức hóa cái sai, thậm chí là sai vi phạm quy định pháp luật hiện hành thì rất cần phải có chủ trương của cấp có thẩm quyền chấp nhận và nỗ lực của các chủ đầu tư vào cuộc đồng bộ của các ngành chức năng và chính quyền địa phương thì mới tháo gỡ được.

Hầu hết chủ đầu tư dự án đã chạy đua với thời gian để xác định nên bỏ qua, hoặc bỏ sót các khâu, các thủ tục theo quy định của pháp luật, thậm chí là vi phạm quy định của pháp luật chuyên ngành, chính sách giá FIT đã hết thời hiệu được thể hiện ngay trong quyết định của Thủ tướng chứ không phải dừng đột ngột, thì đương nhiên không thể áp giá FIT mà phải theo quy định của Luật Giá, Luật Điện lực và các nghị định có liên quan.

Trên cơ sở đàm phán để chia sẻ cho hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Hiện cả nước có 85 nhà máy đã ký hợp đồng mua bán điện nhưng không đủ điều kiện giá FIT với tổng công suất là 4.736MW. Công suất của các dự án này tránh lãng phí.

Đến ngày 30/3, tức là sau 2 tháng quyết định khung giá có hiệu lực, chỉ có 1 nhà đầu tư đến nộp hồ sơ. Qua nhiều nỗ lực của Bộ Công Thương từ gặp gỡ, đối thoại với chủ đầu tư, các bên liên quan và ban hành các văn bản chỉ đạo EVN, đến ngày 31 tháng 5, đã có 59/85 nhà máy có công suất 3.389MW, chiếm 71,6% số dự án đã nộp hồ sơ tới EVN, trong đó có 50 dự án đang được đề xuất giá tạm thời bằng 50% khung giá để tiếp tục hoàn thiện các thủ tục. Hiện còn 26 nhà máy với công suất là 1346 MW, chiếm 28,4 % số dự án vẫn chưa gửi hồ sơ tới EVN.

“Bộ Công Thương đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm cho chủ trương, cơ chế tháo gỡ để Bộ Công Thương, các bộ, ngành và địa phương có cơ sở chỉ đạo giải quyết dứt điểm vấn đề trên, tránh lãng phí nguồn lực, bức xúc cho xã hội, bảo đảm hài hòa lợi ích nhưng các tổ chức và cá nhân thực thi nhiệm vụ này không bị xem là vi phạm pháp luật” – Bộ trưởng nói.

Nhập khẩu phù hợp với quy hoạch

Với chủ trương mua bán điện của Việt Nam từ nước ngoài đã quy định tại Luật Điện lực và các nghị định có liên quan, việc nhập khẩu điện là chiến lược dài hạn dựa trên các mối quan hệ chính trị, an ninh được xác định trong Quy hoạch phát triển điện lực Quốc gia trong từng thời kỳ.

Điện gió ngoài khơi là hướng được chú trọng đầu tư.
Điện gió ngoài khơi là hướng được chú trọng đầu tư.

Từ năm 2015, Việt Nam là nước nhập khẩu năng lượng tịnh, đã nhập than, nhập dầu để phát điện và sắp tới sẽ nhập khí LNG. Việc nhập khẩu điện đã được thực hiện từ nhiều năm trước, với Trung Quốc từ năm 2010, với Lào từ năm 2016.

Việc nhập khẩu từ Lào cũng thể hiện thông qua Hiệp định phát triển hợp tác công trình năng lượng và mỏ, Biên bản ghi nhớ giữa Chính phủ 2 nước nhằm tăng cường quan hệ toàn diện với bạn. Nhập khẩu điện của Lào không chỉ là quan hệ kinh tế mà còn là quan hệ chính trị, ngoại giao và để bảo đảm mục tiêu quốc phòng, an ninh của đất nước.

Nguồn điện thời gian qua luôn có trong cơ cấu nguồn điện của các quy hoạch phát triển điện lực quốc gia được duyệt. Tuy nhiên, tỷ lệ nhập khẩu điện còn rất nhỏ, mới chỉ có 572MW, bằng 0,73 % công suất đặt hệ thống năm 2022, mà chỉ dành cho các khu vực biên giới. Đặc biệt là việc nhập khẩu điện từ Lào là điện sạch, điện nhập khẩu từ nước ngoài là điện sạch, bởi vì nếu có phát thải thì phát thải ở nơi sản xuất.

Nhập khẩu điện thời gian qua chỉ để cung cấp cho khu vực biên giới nên rẻ hơn giá điện năng lượng tái tạo trong nước nếu phải cộng chi phí truyền tải, hao hụt đường dây từ miền Trung, miền Nam ra Bắc là rất cao.

Hệ thống truyền tải điện từ các nhà máy điện trong nước ra biên giới của chúng ta hiện chưa đồng bộ, chưa thuận lợi bằng hệ thống điện của nước bạn đến biên giới của hai nước. nhập khẩu điện, kết nối lưới điện và trao đổi điện năng giữa các nước trong khu vực là cần thiết nhằm đa dạng hóa loại hình nguồn điện, nhất là điện nền để trong tương lai chúng ta có thể khai thác, phát triển năng lượng tái tạo trong khi chưa có nguồn điện nền khác thay thế.