“Khúc ca hòa bình” - ký ức hào hùng không thể nào quên 

Hiện vật lịch sử đi qua năm tháng

“Khúc ca hòa bình” được trưng bày với 3 nội dung: Tất cả cho tiền tuyến; Mở đường thống nhất; Đất nước trọn niềm vui... Trong đó, nội dung Tất cả cho tiền tuyến, tái hiện không khí hăng hái tòng quân của thanh niên miền Bắc và tinh thần tất cả vì miền Nam với các phong trào “Ba sẵn sàng”, “Ba đảm đang”, thi đua “Tất cả vì miền Nam ruột thịt, mỗi người làm việc bằng hai”.

Trong phạm vi trưng bày giới thiệu một số tư liệu, hình ảnh thể hiện nhiệt huyết của những thanh niên tham gia phong trào “Ba sẵn sàng”. Đó là đồng chí Đặng Hồng Sơn, học sinh Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) nhập ngũ năm 1965. Năm 1968, đồng chí bị địch bắt, giam tại Trại giam Hố Nai (Biên Hòa), sau đó đày đi Trại giam tù binh Phú Quốc. Hay công nhân Sở Giao thông Hà Đông Lâm Văn Bảng đã trích máu viết đơn xin vào Nam chiến đấu năm 1965 và bị địch bắt giam tại Trại giam Chí Hòa, Hố Nai (Biên Hòa), Phú Quốc và được trao trả ngày 18/2/1973. Ngoài ra còn có nội dung về Đoàn 559 được thành lập với nhiệm vụ mở con đường đặc biệt trên dãy Trường Sơn (đường Hồ Chí Minh) để tổ chức đưa đón bộ đội, cán bộ; vận chuyển hàng hóa, súng đạn chi viện cho chiến trường miền Nam.

Ở nội dung thứ 2 Mở đường thống nhất, là những hình ảnh cam go của cuộc kháng chiến nhưng quân và dân ta vẫn giữ vững tinh thần. Trong đó, hình ảnh cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 đã tạo bước ngoặt lớn, chuyển chiến tranh cách mạng miền Nam sang thời kỳ giành thắng lợi quyết định. Chiến địch Đường 9 - Nam Lào, Chiến dịch Trị - Thiên cùng nhiều chiến dịch khác đã tạo thế và lực mới cho cách mạng miền Nam Việt Nam. Tháng 12/1972, Chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” giành thắng lợi, buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán ký kết Hiệp định Paris.

Trong khi đó, ở nội dung Đất nước trọn niềm vui là hình ảnh thắng lợi của Chiến dịch Tây Nguyên, Chiến dịch Huế - Đà Nẵng đã góp phần quan trọng làm thay đổi thế và lực trên chiến trường miền Nam, tạo điều kiện để đẩy mạnh cuộc Tổng tiến công, nổi dậy mùa Xuân năm 1975 giành thắng lợi. Ngày 14/4/1975, Bộ Chính trị đã quyết định đặt tên cho Chiến dịch giải phóng Sài Gòn - Gia Định là Chiến dịch Hồ Chí Minh. Ngày 30/4/1975, Chiến dịch Hồ Chí Minh đã giành thắng lợi hoàn toàn, kết thúc cuộc kháng chiến cứu nước lâu dài, gian khổ trong lịch sử chống ngoại xâm của Nhân dân Việt Nam. Trên khắp phố phường ngập tràn sắc đỏ cờ hoa.

Ký ức hào hùng của dân tộc

“Khúc ca hòa bình” không chỉ trưng bày các tư liệu, hình ảnh, hiện vật mà còn tái hiện câu chuyện về công tác cứu hộ 8 thanh niên xung phong tại đường 20 Quyết Thắng thuộc xã Sơn Trạch - huyện Bố Trạch - tỉnh Quảng Bình bị mắc kẹt trong hang đá năm 1972. Cụ thể, ngày 14/11/1972, 8 thanh niên xung phong thuộc Đại đội 217 đang làm nhiệm vụ san lấp hố bom trên đường 20 Quyết Thắng (Quảng Bình) thì máy bay Mỹ ập đến, trút bom dữ dội. 8 thanh niên xung phong vội chạy vào hang trú ẩn, nhưng một khối đá khổng lồ đã bịt kín cửa hang. Dù các lực lượng bộ đội công binh và thanh niên xung phong đã tìm cách phá đá mở cửa hang nhưng đều không thành công. Sau 9 ngày ở trong hang không thể giải cứu, 8 thanh niên xung phong mãi nằm lại trong lòng đất mẹ, để lại nỗi tiếc thương vô hạn giữa núi rừng Trường Sơn. Kết thúc phần thuyết minh và hoạt cảnh, đại biểu cùng hòa mình vào bài hát “Đất nước trọn niềm vui”, gợi nhớ không khí hào hùng của mùa Xuân đại thắng năm 1975.

Có mặt tại không gian trưng bày, cựu thanh niên xung phong Nguyễn Thị Phương thuộc Đoàn 559 không khỏi bồi hồi và xúc động rơi nước mắt khi nhớ lại khoảng thời gian cùng đồng đội thực hiện nhiệm vụ “phá núi mở đường” trong giai đoạn từ năm 1963 – 1968 tại Quảng Bình.

“Chiến tranh mang đến những năm gian khổ với bất cứ ai, thời điểm thực hiện nhiệm vụ là những ngày tháng ác liệt và gian khổ. Chúng tôi thay nhau đào đường, vận chuyển quân nhu, thực phẩm… Những người phụ nữ chân yếu tay mềm đã luôn động viên nhau giữ vững tinh thần chiến đấu, tất cả vì miền Nam” - bà Nguyễn Thị Phương chia sẻ.

Cùng chung cảm xúc với bà Nguyễn Thị Phương cũng như các đồng đội có mặt tại trưng bày, ông Lâm Văn Bảng - chiến sĩ cách mạng năm xưa từng viết “huyết thư” tình nguyện vào chiến trường miền Nam chiến đấu cho biết, khi xem các hiện vật và hoạt cảnh, những ký ức ngày xưa lại ùa về trong ông về một thời thanh niên sôi nổi, đầy nhiệt huyết được góp sức chiến đấu vì miền Nam thân yêu.

“Lớp thanh niên chúng tôi ngày đó ai cũng sôi sục tinh thần cách mạng với quyết tâm cao giành độc lập dân tộc. Sau này, cũng với tinh thần vì Tổ quốc, vì đồng đội và vì thế hệ trẻ, tôi lại tiếp tục vào Nam, ra Bắc sưu tầm lại các hiện vật, tư liệu về cuộc kháng chiến giành độc lập của dân tộc” - ông Lâm Văn Bảng chia sẻ.

Thời gian trôi qua 50 năm, ông Bảng đã hơn 80 tuổi và gánh chịu hậu quả của chiến tranh khi mang trên mình thương tật 1/4 nhưng với tinh thần luôn sẵn sàng và nỗi niềm đau đáu luôn hiện hữu trong nhiều năm qua, hơn 5.000 kỷ vật đã được ông Bảng cùng đồng đội đi đến các tỉnh thành, sưu tầm, xây dựng Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại quê nhà Phú Xuyên (Hà Nội) để cho thế hệ trẻ không bao giờ quên lịch sử dân tộc, từ đó thêm trách nhiệm với đất nước.

Trong không gian trưng bày chuyên đề “Khúc ca hòa bình”, phần nào tái hiện sinh động cuộc sống gian khổ nhưng kiên cường của những người lính, những y bác sĩ, những chàng trai, cô gái thanh niên xung phong ngày đêm bám trụ nơi rừng thiêng, nước độc, bất chấp hiểm nguy để giữ vững mạch máu giao thông trên tuyến đường huyết mạch.

Những hiện vật được giới thiệu trong trưng bày là minh chứng cho câu chuyện của những con người đã đi qua chiến tranh với tất cả lòng dũng cảm, niềm tin và nỗi nhớ. Khi đứng trước những hiện vật ấy, ta như nghe được tiếng vọng từ quá khứ, nhắc nhở rằng hòa bình hôm nay là sự đánh đổi bằng máu xương, nước mắt của biết bao thế hệ đi trước.

Các cựu thanh niên xung phong biểu diễn văn nghệ tại trưng bày “Khúc ca hòa bình”.

Trưng bày chuyên đề “Khúc ca hòa bình” nhằm tri ân các anh hùng liệt sĩ, chiến sĩ yêu nước, cách mạng đã hy sinh vì Tổ quốc. Trưng bày cũng góp phần bồi đắp niềm tự hào dân tộc, khích lệ thế hệ trẻ hôm nay càng thêm tự tin vững bước trên con đường bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước. Trưng bày diễn ra đến hết ngày 31/5/2025 tại di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò, số 1 phố Hỏa Lò, phường Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội.