Kiểm toán phải chẩn bệnh như thầy thuốc

Quy định về "cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán" được đưa ra trong Dự Luật có nhiều ý kiến khác nhau. Theo Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, Dự Luật quy định khái niệm này chưa rõ, dẫn đến cách hiểu khác nhau, khi áp dụng dễ dẫn đến mở rộng đối tượng kiểm toán. Vì vậy, Dự Luật trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội lần này đã bỏ một số điểm, đồng thời, bổ sung vào phần giải thích thuật ngữ để làm rõ “khái niệm cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán là các cơ quan, tổ chức, cá nhân được kiểm toán viên xác định trong quá trình kiểm toán tại đơn vị được kiểm toán là có dấu hiệu vi phạm liên quan đến việc quản lý sử dụng tài chính, tài sản công của đơn vị được kiểm toán”.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Đức Hải, việc quy định rõ “có dấu hiệu vi phạm” là cần thiết và có thể thực hiện được khi kiểm toán viên kiểm tra, xem xét hồ sơ tài liệu tại đơn vị được kiểm toán. Đồng thời, bổ sung quyền được nhận thông báo kết luận, kiến nghị của kiểm toán Nhà nước (KTNN), quyền được khiếu nại kết luận, kiến nghị kiểm toán, khởi kiện quyết định giải quyết khiếu nại của Tổng KTNN để khách quan, công bằng và bảo đảm quyền lợi cho các đối tượng.

Bày tỏ nhất trí việc giải thích khái niệm về “cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động kiểm toán” trong Dự Luật nhưng Tổng KTNN Hồ Đức Phớc cho rằng, việc đưa thêm khái niệm “có dấu hiệu vi phạm” là chưa hợp lý.Bởi trong bối cảnh KTNN chưa được tiếp cận hồ sơ, đối chiếu kiểm tra thì không có cơ sở xác định “dấu hiệu vi phạm”.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cũng đặt vấn đề, nếu có hoạt động liên quan đến kiểm toán thì nên cho phép KTNN có thể thực hiện việc kiểm tra. Nếu “có dấu hiệu vi phạm” mới kiểm toán thì chặt chẽ quá, chưa kiểm toán thì sao xác định được dấu hiệu vi phạm?

Thực tế, theo quy định của Hiến pháp 2013, chỗ nào có sử dụng tài chính công, tài sản công thì cần được kiểm tra và đơn vị sử dụng tài chính công tài sản công liên quan đến đơn vị đang được kiểm toán thì KTNN được kiểm tra theo thẩm quyền.

Nếu quy định có thêm điều kiện “có dấu hiệu vi phạm” thì KTNN sẽ không thể thực hiện kiểm tra đối với các dự án BT, BOT, kiểm tra việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia do tổ chức ngoài Nhà nước thực hiện... như lâu nay vẫn làm.

Tổng KTNN đề nghị được giải thích lại nội dung này theo hướng đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan là những đơn vị đang sử dụng tài chính công, tài sản công và có liên quan trực tiếp đến đơn vị đang được kiểm toán. Bởi việc xác định đối tượng kiểm toán liên quan đến việc quản lý, sử dụng tài sản công đã được thông qua từ đầu năm.

Nếu đoàn kiểm toán nào hoạt động ngoài kế hoạch sẽ phải chịu trách nhiệm và quy định này cũng tránh để xảy ra trùng lặp. “Từ khi phát hiện ra đối tượng cần kiểm toán cho đến khi công bố kết quả phải trải qua 4 khâu trong đó có việc đánh giá những chứng cứ liên quan nên rất chính xác và khoa học” - Tổng KTNN lý giải.

Một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khác cũng đề nghị bên bỏ cụm từ “có dấu hiệu vi phạm” khi giải thích khái niệm này, tuy nhiên cũng lưu ý phải tránh việc lạm dụng khi dùng thuật ngữ “cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan” tức là kiểm toán có thể kiểm toán được tất cả.

Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTNTN&NĐ của Quốc hội Phan Thanh Bình cho rằng, ở góc độ chuyên môn, kiểm toán như một người “thầy thuốc” trong vấn đề tài chính, kiểm tra tính trung thực, tính pháp lý của hồ sơ; chỉ rõ hoạt động tài chính đó có đúng pháp luật hay không và hiệu quả sử dụng đồng tiền như thế nào. Với tinh thần để chuẩn bệnh phải có đủ thông tin, song cần làm rõ, mở đến đâu, như thế nào, liệu có phải tất cả mọi quan hệ tài chính đều kiểm toán, vấn đề này nên được trao đổi sâu để làm rõ.