Kiến tạo động lực phát triển Thủ đô

Bứt phá từ thực tiễn sản xuất, quản trị đến đổi mới sáng tạo

Nhìn lại chặng đường gần 5 năm, có thể thấy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã thực sự đi vào đời sống kinh tế - xã hội của Thủ đô. Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Trần Anh Tuấn khẳng định: Chương trình số 07 đã tạo nền tảng quan trọng để khoa học, công nghệ trở thành động lực phát triển. Năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp trên 50% vào tăng trưởng GRDP, tỷ lệ DN có hoạt động đổi mới sáng tạo vượt mức 50%, hơn 64% sản phẩm OCOP được hỗ trợ bảo hộ sở hữu trí tuệ, cao hơn nhiều so với mục tiêu đề ra. Đặc biệt, Hà Nội dẫn đầu cả nước về công bố quốc tế, đạt trên 8.000 công bố/năm (2024), tốc độ tăng 4,1%/năm; đồng thời đứng đầu cả nước về số lượng đăng ký sáng chế, thu hút 108 dự án công nghệ cao tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, với tổng vốn gần 116.000 tỷ đồng. Ở lĩnh vực chuyển đổi số, chỉ số DTI của Hà Nội từ hạng 38 (2021) lên hạng 4 (2023), tỷ trọng kinh tế số đạt bình quân 15,9%, cao hơn mức trung bình cả nước. Liên tiếp 3 năm (2022 -2024), Hà Nội giữ vị trí dẫn đầu Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII).

PGS.TS Bùi Thị An – Chủ tịch Hội nữ trí thức Hà Nội đánh giá, thành công nhất của Chương trình 07 là đã đưa khoa học, công nghệ từ những khái niệm xa vời trở thành yếu tố gắn bó mật thiết với thực tiễn sản xuất, quản lý. Đặc biệt, lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao phát triển mạnh, giúp nâng cao thu nhập, đời sống nông dân và mở rộng thị trường tiêu thụ. “Quan trọng hơn cả, nhận thức của cả người dân lẫn lãnh đạo đã thay đổi: ứng dụng là tất yếu. Chương trình đã góp phần tạo niềm tin để nông dân coi đổi mới sáng tạo là con đường tất yếu” – PGS.TS Bùi Thị An đánh giá.

Ở lĩnh vực quản trị, Hà Nội tiên phong triển khai mô hình hành chính công một cấp, đổi mới toàn diện cơ chế “một cửa” và chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính. Giám đốc Trung tâm Phục vụ Hành chính công Hà Nội Cù Ngọc Trang nhấn mạnh: “Từ việc kết nối dữ liệu liên thông đến ứng dụng trí tuệ nhân tạo, chatbot, trạm số hóa…, người dân và DN đã được phục vụ nhanh chóng, minh bạch hơn. Đây là bước đi nền tảng để Hà Nội trở thành chính quyền số hiện đại. Hệ thống dịch vụ công trực tuyến toàn trình, chatbot, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ người dân và DN, cùng việc đơn giản hóa 150 thủ tục hành chính thiết yếu đã rút ngắn đáng kể thời gian, chi phí. Điều này không chỉ tạo thuận lợi cho người dân mà còn nâng cao sự minh bạch, niềm tin vào bộ máy chính quyền.

Không chỉ giới khoa học, cộng đồng DN cũng thừa hưởng những lợi ích rõ rệt. Chủ tịch Hiệp hội DN nhỏ và vừa Hà Nội Mạc Quốc Anh cho rằng, Chương trình 07 đã mở ra cơ hội để DN tiếp cận công nghệ mới, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh. “DN nhỏ và vừa vốn hạn chế nguồn lực, nhưng nhờ sự hỗ trợ từ các chính sách của TP, nhiều đơn vị đã mạnh dạn đầu tư vào chuyển đổi số, đổi mới công nghệ, mở rộng thị trường. Điều quan trọng là DN cảm nhận được TP đang đồng hành, khích lệ tinh thần dám nghĩ, dám làm” – TS Mạc Quốc Anh nói.

Giới học thuật cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy liên kết viện - trường - DN. PGS.TS Huỳnh Đăng Chính, Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh: “Một trường đại học kỹ thuật hàng đầu như Bách khoa có trách nhiệm gắn nghiên cứu với nhu cầu phát triển của Thủ đô. Chúng tôi mong muốn cùng TP triển khai đề án Vườn ươm công nghệ, mạng lưới sáng kiến Thủ đô, đồng thời tham gia vào quá trình xây dựng Hà Nội trở thành đô thị thông minh, xanh - sạch - đẹp. Các trung tâm nghiên cứu của nhà trường luôn sẵn sàng phục vụ trực tiếp cho nhu cầu phát triển khoa học và công nghệ của TP”.

Những góc nhìn từ nhà quản lý, chuyên gia và DN cho thấy bức tranh tổng thể: khoa học và công nghệ đã không còn ở trên bàn nghị sự, mà đang hiện diện rõ ràng trong sản xuất, quản trị và đời sống. Tuy vậy, Hà Nội vẫn phải đối diện với thách thức lớn về nguồn lực, cơ chế và tốc độ bắt nhịp với xu thế toàn cầu.

Doanh nghiệp tiếp tục kỳ vọng

Theo Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Trần Anh Tuấn, kết quả của Chương trình 07 và những khó khăn, thách thức trong giai đoạn vừa qua là động lực để TP tiếp tục đổi mới chính sách, tạo bước bứt phá trong giai đoạn tới. Quốc hội đã thông qua Luật Thủ đô (sửa đổi) 2024, mở ra cơ chế đặc thù để Hà Nội thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm, xây dựng Sàn giao dịch công nghệ, Trung tâm đổi mới sáng tạo, đồng thời triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox). Đây được xem là hành lang pháp lý mới, giúp tháo gỡ nút thắt về vốn, thị trường và thể chế.

Các chuyên gia cho rằng, Hà Nội cần coi giai đoạn 2025 - 2030 là thời kỳ bứt phá, với mục tiêu xây dựng chương trình đổi mới sáng tạo. PGS.TS Bùi Thị An nhấn mạnh: “TP phải tận dụng Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo và Luật Thủ đô 2024 để đầu tư mạnh mẽ hơn cho khoa học và công nghệ. Nếu tiếp tục duy trì được đà phát triển này, đổi mới sáng tạo sẽ trở thành bệ phóng để Hà Nội nâng cao chuỗi giá trị trong mọi lĩnh vực”. DN cũng mong chờ nhiều hơn. Ông Mạc Quốc Anh kiến nghị, điều DN cần là cơ chế hỗ trợ tiếp cận vốn nhanh, thủ tục tinh gọn và môi trường thử nghiệm thuận lợi. Nếu có thể triển khai các chính sách ưu đãi đặc thù, đồng thời thúc đẩy hợp tác công - tư, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành điểm đến khởi nghiệp công nghệ của khu vực.

Đối với lĩnh vực đào tạo nguồn nhân lực, PGS.TS Huỳnh Đăng Chính đề xuất, cần có chính sách thu hút chuyên gia quốc tế, đồng thời hình thành các trung tâm đào tạo AI, bán dẫn ngay tại Hà Nội. Khi gắn kết đào tạo với sản xuất, TP sẽ có đội ngũ nhân lực đủ mạnh để cạnh tranh trong Kỷ nguyên mới.

Về phía cơ quan quản lý, Giám đốc Sở KH&CN Hà Nội Trần Anh Tuấn cho biết, TP sẽ tập trung 5 nhóm ưu tiên lớn: đột phá thể chế; tăng chi ngân sách cho khoa học, công nghệ tối thiểu 3% tổng chi, với mục tiêu chi cho R&D đạt 2% GRDP; phát triển hạ tầng công nghệ cao với trọng tâm là Khu Công nghệ cao Hòa Lạc và các khu công nghiệp công nghệ số mới; thu hút nhân lực chất lượng cao và đẩy mạnh hợp tác quốc tế, phấn đấu đưa kinh tế số chiếm 40% GRDP. “Chúng tôi coi giai đoạn 2025 - 2030 là thời kỳ vàng để Hà Nội bứt phá, trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á” - ông Trần Anh Tuấn nhấn mạnh.

Có thể khẳng định, Chương trình số 07-CTr/TU đã hoàn thành sứ mệnh khởi động, nhưng nhiệm vụ quan trọng hơn đang ở phía trước: đó là biến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực thực sự của phát triển. Hà Nội không chỉ cần những bước tiến về số liệu, mà cần tạo dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện, nơi DN là trung tâm, viện - trường là nguồn lực tri thức, còn chính quyền là bệ đỡ thể chế. Nếu thực hiện thành công, Hà Nội không chỉ là Thủ đô của cả nước, mà còn có thể trở thành trung tâm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, góp phần đưa Việt Nam bước vững chắc vào kỷ nguyên kinh tế tri thức.