Kiến tạo hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cho nông nghiệp tăng trưởng xanh

Đây là quan điểm chung được các nhà quản lý, chuyên gia và DN đưa ra tại hội thảo “Nông nghiệp công nghệ cao cho tăng trưởng xanh”, diễn ra ngày 14/12. Đây là sự kiện nằm trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2025, do Bộ KH&CN phối hợp với UBND TP Hà Nội tổ chức.

Khoa học, công nghệ - trụ cột của nông nghiệp tăng trưởng xanh

Phát biểu tại Hội thảo, ông Phạm Duy, Trưởng Ban Kết nối Đầu tư Techfest Việt Nam, Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp quốc gia, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ KH&CN) cho rằng, Việt Nam có nhiều lợi thế tự nhiên và tiềm năng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và áp lực từ các tiêu chuẩn xanh của thị trường quốc tế, mô hình tăng trưởng nông nghiệp truyền thống đã bộc lộ nhiều hạn chế.

Theo ông Phạm Duy, việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng nông sản mà còn góp phần giảm phát thải, sử dụng hiệu quả tài nguyên và nâng cao khả năng cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam. Đây cũng là dư địa lớn cho cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tham gia giải quyết các bài toán thực tiễn của ngành.

Từ góc nhìn của khu vực tư nhân, bà Nguyễn Thị Thu, nhà sáng lập Hệ sinh thái MEVI cho rằng, nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước yêu cầu chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng xanh, bền vững và gia tăng giá trị. Trong bối cảnh đó, sáng kiến Trung tâm Đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững do MEVI khởi xướng được kỳ vọng sẽ trở thành điểm kết nối quan trọng của tri thức, công nghệ và cộng đồng trong lĩnh vực nông nghiệp.

Theo bà Nguyễn Thị Thu, một trong những “điểm nghẽn” lớn hiện nay của đổi mới sáng tạo nông nghiệp là khoảng cách giữa nông dân, nhà khoa học và thị trường. Nhiều kết quả nghiên cứu chưa được thương mại hóa, trong khi người sản xuất và doanh nghiệp lại thiếu môi trường thử nghiệm công nghệ, thiếu tiêu chuẩn và cơ chế hỗ trợ để đưa sản phẩm ra thị trường. Điều này khiến nhiều sáng kiến tiềm năng chưa thể phát huy hiệu quả trong thực tiễn.

Trung tâm Đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững được thiết kế nhằm giải quyết đồng thời các điểm nghẽn này, đóng vai trò dẫn dắt đổi mới sáng tạo trong toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp. Với tầm nhìn trở thành trung tâm hàng đầu về đổi mới sáng tạo nông nghiệp bền vững tại Việt Nam, MEVI tập trung thúc đẩy các mô hình nông nghiệp thuận thiên, nông nghiệp tuần hoàn, ứng dụng công nghệ mới để nâng cao giá trị nông sản và giảm tác động tiêu cực tới môi trường.

Trung tâm sẽ triển khai các chức năng như nghiên cứu, thử nghiệm mô hình, đào tạo và chuyển giao kỹ thuật, ươm tạo và tăng tốc dự án khởi nghiệp, kết nối thị trường và nhà đầu tư. Đặc biệt, việc xây dựng trung tâm trình diễn công nghệ và phòng thí nghiệm thử nghiệm theo mô hình “từ ý tưởng tới sản phẩm” được xem là giải pháp then chốt, giúp đổi mới sáng tạo đi vào thực chất, gắn với hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững.

Cần sớm hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp

Trong khuôn khổ Hội thảo, Tọa đàm “Nông nghiệp công nghệ cao cho tăng trưởng xanh” đã ghi nhận nhiều ý kiến cho rằng rào cản lớn của khởi nghiệp nông nghiệp hiện nay không chỉ là vốn hay công nghệ mà còn là khả năng tiếp cận chính sách, thiếu chuyên gia đồng hành và thiếu môi trường thử nghiệm. Các đại biểu thống nhất cần sớm hình thành và nhân rộng các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp, đóng vai trò kết nối Nhà nước – nhà khoa học – DN– nông dân, qua đó giúp các sáng kiến được triển khai hiệu quả, góp phần xây dựng nền nông nghiệp công nghệ cao, tăng trưởng xanh và phát triển bền vững cho Việt Nam.

Hội thảo cũng mang đến những kinh nghiệm quốc tế về đầu tư và phát triển công nghệ nông nghiệp bền vững. Ông Csaba Bundik, nhà sáng lập Công ty tư vấn CETA, Tổng Giám đốc Công ty Trí tuệ nhân tạo Tenjin đã giới thiệu tổng quan về hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp của Liên minh châu Âu.

Theo ông Csaba Bundik, Hội đồng Đổi mới sáng tạo châu Âu (EIC) hiện là quỹ đầu tư công lớn nhất châu Âu trong lĩnh vực deep-tech, với tổng danh mục đầu tư trên 10 tỷ euro, tập trung hỗ trợ các startup và doanh nghiệp vừa và nhỏ có công nghệ đột phá nhưng rủi ro cao. Các lĩnh vực được EIC ưu tiên gồm robot nông nghiệp tự hành ứng dụng AI, công nghệ sinh học bảo vệ cây trồng theo hướng tự nhiên và các nền tảng công nghệ biến phụ phẩm nông nghiệp thành sản phẩm giá trị cao. Ông kỳ vọng EIC sẽ trở thành cầu nối thúc đẩy hợp tác đầu tư, chuyển giao công nghệ và mở ra cơ hội cho startup nông nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường châu Âu.

Ở góc độ DN công nghệ trong nước, ông Lê Quý Kha, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ Nền tảng số DTALS cho biết, việc thiếu hạ tầng định vị chính xác đang gây lãng phí lớn trong sản xuất nông nghiệp. Giải pháp DTALS ứng dụng công nghệ GNSS-RTK độ chính xác cao, tích hợp trí tuệ nhân tạo, giúp tối ưu hóa các khâu gieo sạ, phun thuốc, bón phân và quản lý đồng ruộng.

Theo ông Lê Quý Kha, kết quả triển khai tại nhiều địa phương cho thấy giải pháp này giúp tăng năng suất, giảm chi phí đầu vào và góp phần bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, để các giải pháp công nghệ được nhân rộng, cần có sự đồng hành của hệ sinh thái từ chính sách, nguồn vốn đến các trung tâm thử nghiệm và chuyển giao công nghệ tại địa phương.