Kinh tế Hà Nội chuyển mình mạnh mẽ sau 70 năm

Những dấu ấn đặc biệt

Ngày 10/10/1954 là sự kiện lịch sử trọng đại, đánh dấu sự kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp của Nhân dân Thủ đô nói riêng và cả nước nói chung. Đất nước hòa bình, thống nhất, Thủ đô Hà Nội cùng cả nước bước vào giai đoạn cách mạng mới, đi lên chủ nghĩa xã hội. Dưới sự lãnh đạo của Ðảng, Ðảng bộ, chính quyền và Nhân dân Hà Nội cùng với cả nước nỗ lực, bền bỉ, vượt qua mọi khó khăn, tiến hành công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử.

Điểm lại những dấu ấn đặc biệt nhất về sự phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô trong 70 năm qua, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, nguyên Trưởng Khoa Tài chính Quốc tế, Học viện Tài chính cho biết, từ khi tiếp quản Thủ đô, Hà Nội có diện tích rất nhỏ, chỉ khoảng 130km2 với nền kinh tế cũng khá “èo uột” cùng hơn 1.000 DN và cơ sở sản xuất.

GDP bình quân đầu người cũng rất thấp so với thủ đô của các quốc gia xung quanh, thậm chí còn kém hơn so với nhiều tỉnh, thành khác. Tuy nhiên, với quyết tâm của Chính phủ và chính quyền Thủ đô việc đầu tiên mà Hà Nội làm được là xóa bỏ nạn mù chữ vào năm 1957, từ đó, tạo ra được bước chuyển lớn trong lực lượng lao động TP cũng như nâng cao ý chí độc lập, tự cường của Thủ đô.

Đến năm 1965, Hà Nội đã trở thành trung tâm công nghiệp lớn nhất miền Bắc, cũng như là hậu phương chi viện cho cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước và đồng thời cũng là trung tâm công nghiệp để hỗ trợ phát triển công nghiệp trong cả nước. Đến năm 1982, Hà Nội về cơ bản đã được coi là hồi phục các cơ sở hạ tầng để phát triển kinh tế - xã hội và có những bước tiến tốt hơn.

Đến năm 1986, Hà Nội đã trở thành trung tâm đổi mới về khoa học công nghệ, cùng với đó là thay đổi về cơ chế quản lý kinh tế giúp Thủ đô Hà Nội vươn lên là một trong những điểm sáng trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế của cả nước.  Đến năm 1999, Hà Nội được tổ chức UNESCO vinh danh là TP vì hòa bình và đến năm 2000 được vinh danh là Thủ đô anh hùng.

Đặc biệt, ngày 1/8/2008, thực hiện Nghị quyết số 15/2008/QH12 của Quốc hội khóa XII, toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số của tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) và 4 xã của huyện Lương Sơn (tỉnh Hòa Bình) đã hợp nhất vào TP Hà Nội. Điều này đã khiến cơ cấu kinh tế của Hà Nội đang ngày càng thay đổi theo hướng hiện đại, bền vững, xanh hơn, sạch hơn.

Công cuộc mở rộng địa giới hành chính của Thủ đô đã chứng minh tính đúng đắn của một quyết sách chiến lược mang tầm thời đại, giúp Hà Nội khai thác các giá trị, nguồn lực to lớn để phát triển mạnh mẽ lên một tầm vóc mới, với thế và lực mới. Dù phải đối diện với không ít thách thức, nhưng 16 năm qua, Thủ đô Hà Nội tiếp tục gương mẫu đi đầu trên mọi “mặt trận”, đạt được những thành tựu nổi bật, góp phần to lớn vào sự phát triển chung của cả nước.

Kinh tế liên tục tăng trưởng

Từ một TP có quy mô, diện tích, dân số tương đối nhỏ, kết cấu hạ tầng và kinh tế lạc hậu, bị chiến tranh tàn phá nặng nề sau giải phóng, Hà Nội ngày nay đã trở thành trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và hội nhập quốc tế; một trong 17 đô thị lớn nhất thế giới với diện mạo ngày càng văn minh, hiện đại, năng động, sáng tạo, thấm đẫm giá trị văn hóa lịch sử trường tồn của đất Đông Đô - Thăng Long ngàn năm văn hiến.

Với quyết tâm đổi mới, kinh tế Thủ đô liên tục tăng trưởng, chuyển mình theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Nhiều năm qua, Hà Nội luôn có mức tăng trưởng kinh tế dương và cao hơn 1,12 lần mức tăng GDP trung bình hàng năm của cả nước.

Thống kê đến nay, Hà Nội đã thu hút được trên 4.500 dự án có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 33 tỷ USD. Các DN FDI đã đóng góp trên 10% thu ngân sách, 11% số lao động trong các DN, 11% vốn đầu tư phát triển toàn xã hội trên địa bàn Thủ đô. GRDP giai đoạn 2011 - 2023 tăng bình quân 6,67%/năm. Xuất, nhập khẩu duy trì tăng trưởng, giai đoạn 2011 - 2023, kim ngạch xuất khẩu tăng bình quân 4,57%, nhập khẩu tăng 3,28%.

Mô hình kinh tế của Hà Nội có sự thay đổi tích cực, đưa thương mại, dịch vụ, du lịch làm mũi nhọn. Cùng với đó, Hà Nội cũng phát triển theo những mô hình kinh tế mới trên thế giới. Hiện nay, khu vực thương mại dịch vụ chiếm gần 2/3 tổng sản phẩm GRDP của Hà Nội.

Đây là một hướng đi đúng đắn. Du lịch đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đưa Hà Nội vào nhóm 10 TP có tăng trưởng du lịch nhanh nhất thế giới, đứng thứ 15 trong danh sách 25 điểm đến du lịch phổ biến nhất trên thế giới. Tính chung 11 tháng năm 2024 khách du lịch đến Hà Nội ước đạt 5.795 nghìn lượt người, tăng 28,4% so với cùng kỳ năm trước.

Lĩnh vực công nghiệp và xây dựng chiếm khoảng 16% tổng sản phẩm của Hà Nội. Trên địa bàn có 9 khu công nghiệp hoạt động (tổng diện tích 1.670,6ha), 3 khu công nghiệp đã thành lập, đang triển khai xây dựng hạ tầng (diện tích 663,4ha). Một số lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao đã có bước phát triển khá như: điều khiển kỹ thuật số, tự động hóa, robot, nano, plasma, laser, công nghệ sinh học. Thực hiện chủ trương phát triển các sản phẩm công nghiệp chủ lực, trong 3 năm gần đây (2021, 2022, 2023), đã có 79 DN với 112 sản phẩm được công nhận là sản phẩm công nghiệp chủ lực của Hà Nội.

Quy mô kinh tế liên tục tăng, năm 2023 đạt khoảng 54 tỷ USD; tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) duy trì ở mức tăng cao hơn so với mức tăng trưởng chung của cả nước; tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn luôn đạt và vượt chỉ tiêu được giao. Chỉ tính riêng năm 2023, thu ngân sách đạt trên 400 ngàn tỷ đồng, đóng góp 23,4% tổng thu ngân sách Trung ương.

Đời sống người dân không ngừng được nâng cao; năm 2023 thu nhập bình quân đầu người đạt 6.348USD, tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 0,03%, trong đó 19/30 quận, huyện không còn hộ nghèo. Hà Nội luôn là địa phương có chỉ số phát triển con người, quy mô và chất lượng giáo dục và đào tạo đứng đầu cả nước.

Tăng cường liên kết với các địa phương, các vùng kinh tế trọng điểm trong nước; cùng với quan hệ hữu nghị, hợp tác với hơn 100 TP, thủ đô của các nước, quan hệ kinh tế thương mại với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ; Hà Nội tham gia với trách nhiệm cao và đảm nhiệm những cương vị quan trọng tại nhiều diễn đàn quốc tế lớn, góp phần nâng cao vai trò, vị thế, uy tín của Thủ đô, của đất nước trên trường quốc tế.

Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững

Nhằm thúc đẩy tăng trưởng theo hướng nhanh, bền vững; nâng cao hiệu quả các nguồn lực, phù hợp với làn sóng đổi mới sáng tạo cũng như Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, Hà Nội chủ trương tập trung phát triển kinh tế số, sản xuất xanh để nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, kết hợp bảo vệ môi trường; xác định mục tiêu đối với các ngành, lĩnh vực.

Theo Chương trình Chuyển đổi số của TP Hà Nội đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Hà Nội phấn đấu đến năm 2030 là Trung tâm khởi nghiệp sáng tạo của cả nước và lọt vào top 3 địa phương dẫn đầu cả nước về chuyển đổi số, về công nghệ thông tin, về chỉ số cạnh tranh, về đổi mới sáng tạo, về an toàn, an ninh mạng; giá trị đạt được của kinh tế số chiếm trên 40% GRDP và năng suất lao động tăng bình quân trên 7,5%/năm…

TP cũng tích cực đẩy mạnh các hoạt động thu hút đầu tư, tiêu biểu như các dự án trong Khu công nghệ cao Hòa Lạc: Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia; Trung tâm kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp khu vực phía Bắc; Trung tâm ươm tạo và đào tạo công nghệ cao…

Nghị quyết số 15/NQ-TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị về “Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã xác định mục tiêu phát triển cho kinh tế Thủ đô. Và mới đây, Luật Thủ đô năm 2024 đã được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp thứ 7 ngày 28/6/2024 là điều kiện rất thuận lợi để Thủ đô Hà Nội phát triển, trong đó có những quy định phân cấp mạnh mẽ, trao cho Hà Nội những cơ chế, chính sách, quyền hạn đặc thù, vượt trội. Cùng với đó, là cơ chế, chính sách, khuyến khích cán bộ, nhất là người đứng đầu phát huy tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Chủ tịch Hiệp hội DN công nghiệp hỗ trợ Hà Nội (HANSIBA) Nguyễn Hoàng bày tỏ, Hà Nội nên có mô hình “vòng tròn lan tỏa” để phát triển kinh tế. Lấy công nghiệp gắn với nông nghiệp, y tế, giáo dục, văn hóa, du lịch... nhằm bổ trợ cho nhau, lấy ưu điểm của nhau để phát triển. “Để làm được, Hà Nội nên dành kinh phí nghiên cứu và thực hiện cho tất cả các lĩnh vực, đưa ra lộ trình cho từng ngành nghề. Nhất định phải lấy sự sống an lành - xanh sạch - hạnh phúc - mức sống tốt nhất cho người dân Hà Nội làm mục tiêu phát triển, từ đó làm hình mẫu để phát triển ra cả nước” - Chủ tịch HANSIBA góp ý.

Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội Nguyễn Văn Hoạt cho rằng, để Hà Nội ngày càng phát triển, thì định hướng phát triển tất cả các ngành, lĩnh vực phải đi đầu các xu hướng phát triển của thời đại là chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số và kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ.

Các xu hướng này được phát triển dựa trên cơ sở chuyển đổi số, hình thành trung tâm dữ liệu và điều hành thông minh, phát triển một hệ thống hạ tầng thông minh đồng bộ cùng với thiết lập một hệ sinh thái cho phát triển kinh tế số - xanh – tuần hoàn và chia sẻ. Đây không chỉ là yêu cầu mà còn là con đường giúp cho Hà Nội có thể tạo ra những bứt phá phát triển mạnh mẽ.

Các chuyên gia cũng cho rằng, phát triển kinh tế đô thị là trụ cột kinh tế Thủ đô trên cơ sở phát triển các hoạt động thương mại, các dịch vụ đô thị, dịch vụ công và kinh tế ban đêm gắn với phát triển du lịch. Kinh tế đô thị tạo nên nguồn lực, tạo sự hấp dẫn và cơ hội thu hút đầu tư, việc làm và tạo nên sức mạnh kinh tế của đô thị.

Theo UBND TP Hà Nội, TP phấn đấu giai đoạn từ nay đến năm 2030, tỷ trọng các ngành dịch vụ chiếm 65,17% trong tổng GRDP của TP. Mục tiêu chung TP đưa ra là đẩy mạnh thương mại trở thành ngành có giá trị gia tăng cao, phát triển theo hướng văn minh, hiện đại; có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của TP; góp phần xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm thương mại, trung tâm giao dịch quốc tế, là động lực thúc đẩy phát triển vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ và cả nước; đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế.