Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025: đề thi khó là tất yếu của đổi mới giáo dục

Độ khó của đề được báo trước

Toán và tiếng Anh là 2 môn có đề thi bị than là khó nhất tại kỳ thi tốt nghiệp THPT, thậm chí là khó chưa từng có trong lịch sử nhiều năm thi tốt nghiệp THPT. Cái khó đầu tiên của đề toán là đề “dài như đề văn”. TS Trần Nam Dũng - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) bày tỏ trên trang cá nhân về đề toán: “Dư luận chung là đề dài và khó. Tôi cũng có cảm nhận như vậy. Dài đã là khó rồi vì cho dù bản chất là dễ mà cũng phải đọc hiểu, tóm tắt thì mệt hơn rất nhiều so với làm toán chân phương kiểu giải một phương trình, tính giá trị một biểu thức hay tìm giá trị nhỏ nhất của một hàm số…”.

Từng có hiệu trưởng trường THPT của một tỉnh miền núi chia sẻ, hầu như học sinh cả trường "khóc ròng" sau khi kết thúc giờ thi môn toán vì đề thi quá khó. Còn với đề tiếng Anh, nhiều thí sinh, phụ huynh dùng những từ như “đề thi gây sốc”, “đề thi làm thí sinh khóc thét” để chỉ về độ khó... như trên trời của đề thi; rằng đề thi không phù hợp với năng lực của đa số học sinh cũng như tính chất của một kỳ thi tốt nghiệp THPT.

“Đề thi năm nay được thiết kế theo hướng đánh giá năng lực, tích hợp những câu hỏi mang tính thực tế, tích hợp kiến thức liên môn, đảm bảo sự phân hóa phù hợp cho các mục tiêu như: đánh giá quá trình dạy và học ở bậc THPT, xét tốt nghiệp THPT, tuyển sinh đại học…” - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT), GS.TS Huỳnh Văn Chương cho biết.

Chia sẻ về đề thi, GS.TS Nguyễn Ngọc Hà – Phó Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho rằng, cấu trúc và nội dung đề thi năm nay thay đổi hoàn toàn so với các năm trước. Việc thay đổi cấu trúc định dạng đề thi tương đồng với sự đổi mới giáo dục. Độ khó của đề thi là điểm Ban Chỉ đạo thi đã trao đổi, quán triệt trước khi bắt tay vào công tác ra đề. Là năm đầu tiên thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nên việc đổi mới đề thi là không đột ngột, việc đổi mới bao gồm độ khó của đề thi.

Năm 2024, Bộ GD&ĐT đã ban hành cấu trúc, định dạng đề thi và công bố đề tham khảo để học sinh và giáo viên làm quen, có định hướng trong dạy – học. Trước khi hội đồng làm đề thi thực hiện công việc, Bộ GD&ĐT đã tổ chức đợt thử nghiệm đề thi diện rộng trên cả 3 miền. Mục đích là đánh giá khả năng đáp ứng của thí sinh nhằm điều chỉnh thích hợp về độ khó của đề thi. Khi làm đề thi, có 2 điểm cần quan tâm là: yêu cầu phải bám sát đề tham khảo đã công bố trước đó; đề thi được dựa trên thử nghiệm ở cả 3 miền. Đề thi tốt nghiệp THPT 2025 đã bám sát mục tiêu đổi mới, hướng tới việc học thật, thi thật.

GS.TS Nguyễn Ngọc Hà chia sẻ thêm: năm nay là năm đầu tiên việc ra đề thi không dựa theo ngân hàng đề thi như các năm trước, Với Chương trình giáo dục phổ thông 2018, thay vì sử dụng ngân hàng đề thi, ban đề sử dụng thư viện đề thi nhưng chỉ mang tính chất tham khảo. Đề thi được xây dựng trên phương pháp chuyên gia, tham khảo đề đã công bố, thử nghiệm tại các vùng miền. Đề thi năm nay có khác biệt: ma trận đề thi được sinh ngẫu nhiên trong quá trình làm đề; cấp độ tư duy cũng ngẫu nhiên. Điều này đảm bảo tính khách quan trong quá trình xây dựng đề vì không ai đoán biết trước. Đây cũng là cách thức thực hiện để học sinh học thật, thi thật, học không mang tính chất đối phó. Với kỳ tuyển sinh, đề thi khó sẽ đảm bảo tính phân loại cao hơn.

Cần nhìn nhận công bằng

Khẳng định việc khó nhất của mỗi kỳ thi tốt nghiệp THPT là khâu ra đề, chất lượng đề thi, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng - Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 cho biết, vấn đề thu hút được nhiều sự quan tâm nhất tại kỳ thi năm nay tiếp tục là đề thi và dường như, dư luận còn quan tâm đến đề thi hơn mọi năm vì kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 là năm đầu tiên thi theo chương trình mới. Công bằng, khách quan mà nói, cả giáo viên, chuyên gia, thí sinh, phụ huynh đều có xu hướng ghi nhận, đánh giá cao cấu trúc, định dạng, độ phân hóa của đề thi.

Trước thông tin phản ánh, sau khi kết thúc đề thi toán, có nhiều học sinh của một trường miền núi bật khóc vì không làm được bài, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng cho rằng, đó là ý kiến của một trường, một vùng và cũng chưa thể quy kết là cả trường không làm được. Mặt khác, nếu có hiện tượng đó xảy ra thì cũng cần xem lại quá trình dạy học của trường đó như thế nào, có tiếp cận đúng chỉ đạo của sở, của ngành không mà kết quả học lại như vậy. Khi nhìn nhận một sự việc, cần đánh giá có quá trình, có đầy đủ thông tin.

“Có em nói đề khó là do năng lực, suy nghĩ của em. Nhưng cũng có học sinh nhận thức rất đúng đắn, đầy đủ về đề thi. Đơn cử, tôi xem truyền hình thấy một em thí sinh tên Nguyễn Đức Minh, thi tại điểm thi Trường THPT Phan Đình Phùng, Hà Nội nhận xét, trong đề toán, ngoài ý kiến học thuật, đề còn hướng tới giải quyết, ứng dụng vấn đề trong thực tiễn đời sống. Học sinh lớp 12 nói và nhận thức được như vậy là rất hay, rất tốt” - Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nói.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng nêu: “Nhiều thí sinh, phụ huynh, giáo viên than đề thi khó, lo lắng phổ điểm năm nay sẽ không cao bằng những năm trước ở một số môn. Nhưng thử đặt câu hỏi, nếu nhiều điểm 9, điểm 10, thậm chí điểm 8 nhưng đó không phải năng lực thật mà vì đề dễ thì có vui không? Nếu 6, 7 điểm nhưng đó là năng lực thật, các em vẫn có những bước đi tiếp theo đầy trưởng thành, vẫn có thể vào đại học, cao đẳng thì sẽ vui hơn...”.

Lý giải thêm về đề thi khó, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT dẫn giải: năm 2025, công thức tính điểm xét tốt nghiệp THPT thay đổi; thay vì tính trọng số 70% điểm thi tốt nghiệp THPT như trước, nay chỉ tính 50%; 50% còn lại tính điểm học bạ. Như vậy, đề thi phải có độ khó để đảm bảo tính phân hóa theo Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và là cơ sở tin cậy để xét lên bậc học cao hơn.

Thứ trưởng khẳng định, đề thi tốt nghiệp THPT nói riêng, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nói chung đang đúng phương hướng đổi mới của Bộ GD&ĐT, thực hiện theo Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Nhiều năm nay, đề thi và quá trình dạy học là để đánh giá năng lực của thí sinh, hướng tới việc học sinh nắm bắt và biết giải quyết những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống. 

"Bộ GD&ĐT luôn lắng nghe, tiếp thu, lĩnh hội ý kiến về chuyên môn của chuyên gia cùng những ý kiến đóng góp của dư luận, truyền thông và đặc biệt là của học sinh, phụ huynh, giáo viên với tinh thần nghiêm túc, cầu thị; từ đó có thể làm tốt hơn cho những năm tiếp theo” - Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh.