Làm rõ phương thức đầu tư, mô hình tổ chức Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội

Sáng nay (6/8), Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam TP Hà Nội tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND TP Hà Nội thông qua Đề án thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội.

Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Phạm Anh Tuấn chủ trì Hội nghị.

Tạo động lực đột phá, nâng cao sức cạnh tranh cho Thủ đô

Nêu rõ sự cần thiết thành lập Trung tâm, đại diện cơ quan soạn thảo, ông Trần Đắc Trung - Phó Trưởng Ban Quản lý các khu công nghệ cao và khu công nghiệp TP Hà Nội nhấn mạnh, Thủ đô Hà Nội với vai trò là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học và công nghệ (KHCN) và hội nhập quốc tế của cả nước, có nhiệm vụ, sứ mệnh phải trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước và khu vực.

Dù có tiềm năng lớn, song hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Hà Nội hiện chưa được tổ chức bài bản, còn thiếu và yếu cả về nguồn lực đầu tư, cơ sở hạ tầng KHCN; khả năng kết nối, huy động sự tham gia của các doanh nghiệp (DN), tổ chức KHCN còn nhiều hạn chế. Nhất là các hoạt động đổi mới, sáng tạo còn phân tán; tỷ lệ DN khởi nghiệp thành công rất khiêm tốn; việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, năng suất lao động và sức cạnh tranh vẫn ở mức thấp…

Xuất phát từ yêu cầu phát triển và tiềm lực, lợi thế sẵn có, việc thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là rất cần thiết, cần sớm thực hiện, nhằm tập trung huy động và phát huy tối đa nguồn lực đổi mới sáng tạo, khắc phục hạn chế, điểm nghẽn hiện hữu. Đồng thời, phát huy các lợi thế cạnh tranh, tạo động lực đột phá cho tăng trưởng nhanh, bền vững, góp phần nâng cao vị thế và sức cạnh tranh của Thủ đô trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng.

Theo ông Trần Đắc Trung, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là DN theo mô hình công ty cổ phần (CP), trong đó vốn Nhà nước chiếm CP chi phối, do UBND TP Hà Nội thành lập theo quy định pháp luật.

Trung tâm hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con, được phép thành lập chi nhánh và văn phòng đại diện; được cấp vốn điều lệ từ ngân sách TP, đồng thời được huy động vốn góp, tài trợ và các nguồn vốn hợp pháp khác để thực hiện chức năng, nhiệm vụ thúc đẩy phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Hà Nội.

Trong đó, Công ty mẹ là Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội thực hiện tham mưu, thiết kế, thi hành và giám sát thực hiện cơ chế, chính sách, giải pháp phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo; làm đầu mối kết nối, điều phối các tổ chức, đơn vị trong và ngoài nước; kết nối, huy động nguồn lực; điều phối vườn ươm công nghệ, DN khởi nghiệp.

Công ty con là Vườn ươm công nghệ và DN khởi nghiệp sáng tạo Hà Nội thực hiện ươm tạo công nghệ, DN KHCN, phát triển ý tưởng sáng tạo, hỗ trợ DN khởi nghiệp tiếp cận vốn đầu tư, không gian làm việc, phòng thí nghiệm, dịch vụ tư vấn và thương mại hóa sản phẩm công nghệ; hoạt động theo mô hình liên kết, hợp tác với các tổ chức, đối tác để cung cấp dịch vụ hỗ trợ toàn diện cho DN khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Trung tâm hoạt động theo mô hình công ty DP có vốn Nhà nước chi phối, kết hợp hiệu quả sức mạnh Nhà nước - DN - Trường/Viện; bảo đảm cơ chế quản trị minh bạch, hiệu quả và linh hoạt.

UBND TP giữ vai trò giám sát, định hướng chính sách; DN (Công ty CP Tập đoàn Công nghệ CMC) quản trị, hoạch định chiến lược, tổ chức khai thác vận hành hạ tầng; Trường/Viện (ĐH Bách khoa Hà Nội) nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ và phát triển nhân lực.

Hạ tầng KHCN ban đầu, đầu tư 100% vốn ngân sách được Trung tâm trực tiếp vận hành hoặc thuê đơn vị chuyên nghiệp; cam kết bảo toàn vốn, tài sản công, khai thác đúng mục đích, có giám sát, báo cáo định kỳ theo quy định.

Dự kiến 100 tỷ đồng, gồm 70% từ ngân sách TP và 30% huy động từ các cổ đông (Tập đoàn công nghệ CMC và ĐH Bách khoa Hà Nội); tỷ lệ góp vốn có thể điều chỉnh theo thực tiễn, Nhà nước giữ cổ phần chi phối.

Tổng nhu cầu UBND TP cần bố trí ngân sách đầu tư hạ tầng KHCN giai đoạn 2026-2030 dự kiến 2.496 tỷ đồng, gồm: 991 tỷ đồng xây dựng trụ sở (4,2ha, 60.000m² sàn) tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc (2026-2029); 1.505 tỷ đồng đầu tư hạ tầng công nghệ, phòng thí nghiệm trọng điểm (2028-2030).

Lưu ý vai trò kiểm soát của Nhà nước, tính minh bạch trong quản trị doanh nghiệp

Nêu ý kiến phản biện tại Hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học đánh giá, việc HĐND TP ban hành Nghị quyết thông qua Đề án thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là hết sức cần thiết và phù hợp bối cảnh chính trị - pháp lý và thực tiễn phát triển của TP. Đặc biệt, đáp ứng yêu cầu triển khai Luật Thủ đô (sửa đổi) năm 2024, trong đó Luật đã cho phép áp dụng các cơ chế chính sách đặc thù trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo, trong đó bao gồm cơ chế thu hút nhân tài, đầu tư R&D và cơ chế hợp tác công - tư.

Tuy nhiên, do đây là mô hình rất mới, các đại biểu đề nghị làm rõ hơn phương thức đầu tư, mô hình tổ chức, quản lý và vận hành của Trung tâm.

Khẳng định Đề án thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội là bước cụ thể hóa việc thực hiện các chính sách đặc thù theo Luật Thủ đô, góp phần nâng cao hiệu quả thực thi luật, song Ths. Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Hiệp hội vận tải hành khách công cộng TP Hà Nội cho rằng, về mô hình tổ chức, việc lựa chọn mô hình công ty CP có vốn Nhà nước chi phối cần lưu ý vai trò kiểm soát của Nhà nước và tính minh bạch trong quản trị DN. Điều này nên được quy định chi tiết để tránh hình thức hóa vai trò điều phối hệ sinh thái.

Cũng theo đại biểu này, việc vận hành nhiều đơn vị chuyên môn (quỹ, sàn giao dịch, vườn ươm...) đòi hỏi nhân lực chất lượng rất cao, khó đạt được ngay từ đầu nếu không có kế hoạch nhân sự cụ thể.

Khẳng định sự cấp thiết ban hành Đề án, TS Nguyễn Tiến Dĩnh - nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ góp ý, về chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm nên cân nhắc một số chức năng, nhiệm vụ của DN CP do Nhà nước chi phối, bởi có một số chức năng, nhiệm vụ được nêu ra thuộc cơ quan quản lý Nhà nước hoặc đơn vị sự nghiệp công lập (tham mưu, đề xuất cơ chế, chính sách; điều phối; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực công nghệ cao; thành lập và vận hành Quỹ đổi mới sáng tạo...)

Cùng đó, chuyên gia này đề nghị làm rõ Quỹ đổi mới sáng tạo trực thuộc Trung tâm do DN thành lập với vốn ở đâu, hoạt động theo mô hình nào, có phải là tổ chức tài chính? Về nguyên tắc tổ chức vận hành, cần làm rõ nội dung “UBND TP giữ vai trò giám sát, định hướng chính sách; DN (Công ty CP Tập đoàn công nghệ - CMC) quản trị, hoạch định chiến lược, tổ chức khai thác vận hành hạ tầng; Trường/Viện (ĐH Bách khoa Hà Nội) nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ và phát triển nhân lực”.

“Về nguyên tắc, UBND TP là cơ quan quản lý Nhà nước đối với DN, còn trong DN, do vốn Nhà nước chiếm đa số, nên thực chất là DN Nhà nước, UBND TP chỉ đạo DN thông qua người đại diện của mình nắm giữ Chủ tịch HĐQT của công ty để bảo đảm hoạt động đúng mục tiêu của mình khi thành lập, nhất là thông qua xây dựng Điều lệ công ty, chiến lược hoạt động, phương hướng, nhiệm vụ từng thời kỳ... DN hoạt động theo mô hình công ty DP, công ty mẹ - công ty con, quyết định về phương hướng nhiệm vụ, hoạch định chiến lược, quản trị DN... thuộc quyền của HĐQT và cử ra Tổng Giám đốc công ty điều hành. Vậy, UBND giao cho ai đại diện cho phần vốn Nhà nước, là Ban Quản lý khu công nghệ cao và khu công nghiệp Hà Nội hay thuê chuyên gia, hoặc như dự thảo Đề án là Công ty CP Tập đoàn công nghệ - CMC?”

Kết luận Hội nghị, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội Phạm Anh Tuấn ghi nhận các ý kiến phản biện sâu sắc, tâm huyết, trách nhiệm của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, thành viên các Hội đồng tư vấn của Ủy ban MTTQ Việt Nam TP đối với dự thảo Nghị quyết và đánh giá cao công tác chuẩn bị của đơn vị tham mưu Đề án đối với dự thảo Tờ trình và dự thảo Nghị quyết.

Về sự cần thiết của Đề án, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung làm rõ hơn vai trò của Khu Công nghệ cao Hòa Lạc gắn với Trung tâm Đổi mới sáng tạo, Vườn ươm khởi nghiệp… và có thể nghiên cứu, xem xét tham khảo thêm một số mô hình của các nước.

Về nội dung, thể thức văn bản, ông Phạm Anh Tuấn đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu các ý kiến tại Hội nghị để rà soát, chỉnh sửa câu từ, cụm từ cho phù hợp, bảo đảm đủ nội dung, viện dẫn đầy đủ căn cứ pháp lý trước khi trình HĐND TP quyết định ban hành.

Đặc biệt, với nội dung nhận được nhiều góp ý là mô hình và phương án vận hành, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam TP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ hơn vai trò của Nhà nước trong mô hình công ty CP có vốn chi phối, nhất là cơ chế quản trị để bảo đảm tính độc lập, minh bạch, trách nhiệm giải trình của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội.

Bên cạnh đó, lưu ý xem xét kỹ khi nhiều ý kiến cho rằng vốn điều lệ ban đầu (100 tỷ đồng) được đánh giá là chưa tương xứng với quy mô và mục tiêu chiến lược của một trung tâm đổi mới sáng tạo cấp TP, cần cân nhắc việc tăng vốn điều lệ. Ngoài ra, đề nghị bổ sung trách nhiệm của một số sở, ngành liên quan (NN&MT, QH-KT…) và làm rõ trách nhiệm quản lý Nhà nước của Sở KH&CN đối với hoạt động của Trung tâm.