Linh hoạt giá FIT để "cứu" doanh nghiệp đầu tư điện gió

Tại “Hội thảo Năng lượng điện gió Việt Nam 2021” do Bộ KHCN, Bộ Công Thương, Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu (GWEC), Công ty Informa Markets chủ trì; Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam tổ chức tại Hà Nội ngày 1/12 đã được các chuyên gia nhà quản lý đưa ra những luận điểm, giải pháp để phát triển năng lượng gió.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Điện gió Bình Thuận kiêm Giám đốc điều hành Thuận Bình Wind Bùi Văn Thịnh, thời gian qua, vì lý do dịch bệnh, nhiều dự án không thể kịp đưa vào vận theo để hưởng ưu đãi giá FIT theo Quyết định 39/2018/QĐ-TTg ngày 10/9/2018 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi Quyết định 37/2011/QĐ ngày 29/6/211, vì vậy, rất cần có sự linh hoạt, gia hạn chính sách giá FIT để “cứu” các doanh nghiệp này.

Cuối tháng 10/2021, khi cơ chế giá FIT cho điện gió hết hạn để chuyển sang cơ chế đấu thầu, ông Thịnh cho biết, Thuận Bình Wind có 3 dự án đã kịp về đích với tổng công suất trên 100MW. Bình Thuận là tỉnh có tiềm năng về năng lượng tái tạo rất lớn, có sự hiện diện của các dự án điện gió trên bờ, gần bờ, điện mặt trời. Trong tương lai, kỳ vọng sẽ có dự án điện gió ngoài khơi đầu tiên tại đây.

Nhắc về "cuộc đua" này, ông Bùi Văn Thịnh cho rằng, cần gia hạn cơ chế giá FIT cho các nhà đầu tư chưa kịp về đích trong thời gian vừa qua. "Khi chúng ta chưa có cơ chế đấu thầu, vẫn nên gia hạn giá FIT cho các nhà đầu tư điện gió, để những dự án đang về đích có thể về đích được và có doanh thu. Tuy nhiên, giá như thế nào cần được xem xét cẩn trọng, cân đối hài hoà lợi ích giữa các nhà đầu tư với nhau” – vị này nói .

Đồng thời dẫn dụ, khi giá FIT chuẩn bị hết hạn, có nhà đầu tư “đổ” thêm rất nhiều tiền thuê thêm cẩu, nhân công để về đích. Vì vậy, kể từ sau 1/11/2021, vẫn giữ cơ chế giá FIT nhưng có thể mỗi tháng sẽ giảm đi 1%. Như vậy, nếu kéo dài cơ chế giá FIT đến năm 2023 tại thời điểm đó, giá FIT sẽ giảm 24%. Điều này sẽ giải quyết được vấn đề giá cho các dự án đang tồn tại và cho cả dự án sắp chuẩn bị đầu tư khi chưa có cơ chế đấu thầu. Còn nếu có cơ chế đấu thầu, chắc chắn sẽ minh bạch.

Nói về cơ chế đầu tư lưới điện để truyền tải năng lượng tái tạo khi nguồn năng lượng này chiếm tỉ trọng ngày càng lớn trong thời gian tới, ông Thịnh cho rằng, hiện lưới điện Việt Nam tương đối độc lập, chưa có liên kết vùng, mới chỉ có lưới điện 110kV với Campuchia, lưới 500kV với Lào và lưới 220kV với Trung Quốc, nhưng công suất còn rất nhỏ. Khi tỉ trọng năng lượng tái tạo ngày càng lớn, phải có liên kết vùng để điều hoà lưới điện và hài hoà câu chuyện điều độ hệ thống điện.

Niels Holst, Đối tác, Copenhagen Infrastructure Partners (CIP – đơn vị đầu tư dự án điện gió ngoài khơi La Gàn) cho hay, Việt Nam rất giống Đan Mạch khi đang thực hiện quá trình chuyển dịch từ điện than sang năng lượng tái tạo và sử dụng các công nghệ mới theo xu hướng phát triển xanh. Khả năng vay vốn của các hợp đồng mua bán điện là rất quan trọng. “Việt Nam đã hết cơ chế giá FIT nên nếu theo cơ chế hiện nay thì khá khó, bởi nếu vay vốn ngân hàng để đầu tư vào các dự án với giá trị lên tới cả tỉ đô thì sẽ phải cân đối rất nhiều yếu tố. Những dự án sẽ tiếp tục gặp rắc rối với cơ chế tài chính hiện tại để có thể đi vào vận hành, đạt hiệu quả năng lượng” - ông Niels Holst chỉ ra.

Về lưới điện, kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới, khu vực tư nhân tham gia vào đầu tư lưới điện rất nhiều, ví dụ như ở Đức. Đây có thể là giải pháp để Việt Nam tham khảo, có thể cho tư nhân đầu tư vào lĩnh vực này. Cần phải giảm những thách thức với lưới điện cũng như cần huy động nguồn đầu tư từ khu vực tư nhân vào lĩnh vực này, và chúng tôi rất sẵn sàng hợp tác đầu tư.

Đại sứ Đan Mạch tại Việt Nam Kim Hojlund Christensen cũng cho rằng, Đan Mạch đã hợp tác với Bộ Công Thương xây dựng các khung khổ bền vững cho điện gió. Điện gió trên bờ đã phát triển những năm gần đây, chúng ta đã có giá FIT nhưng cần lộ trình rõ ràng cho tương lai, để không ảnh hưởng tiến độ đầu tư vào Việt Nam. Việt Nam nên đưa ra khung chính sách ổn định và lâu dài hơn nữa để đảm bảo sự ổn định tâm lý nhà đầu tư và phát triển hơn nữa ngành điện gió. “Năng lượng gió nên là trung tâm của quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam và đang trên hành trình này. Bây giờ cần phải tăng tốc để hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Đan Mạch sẽ hợp tác với Việt Nam trong nỗ lực này và chia sẻ kinh nghiệm về năng lượng gió, cả về chính sách lẫn công nghệ” – vị này khẳng định.

Bàn về vấn đề, Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ KHCN) Trần Thị Hồng Lan, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào 2050. Trong quá trình chuyển dịch năng lượng, điện gió nói chung, điện gió ngoài khơi nói riêng là chìa khóa để Việt Nam thực hiện mục tiêu đề ra. “Điều cần thiết không chỉ ở cơ chế, chính sách mà còn ở công nghệ, như lắp đặt, vận hành, giám sát, bảo trì, xử lý tái chế, nhân lực, tạo ra những mô hình mới trong ngành năng lượng nói riêng và các ngành khác nói chung. Do vậy, các chính sách cần phải hỗ trợ và tạo điều kiện thúc đẩy các dự án” - bà Hồng Lan nhấn mạnh.

Tình trạng dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu của Việt Nam đòi hỏi phải có sự đầu tư cần thiết vào năng lượng tái tạo, cơ sở hạ tầng sạch và bảo vệ môi trường. Điện gió ngoài khơi là trọng tâm trong chiến lược giảm thải carbon của Việt Nam, Vương quốc Anh có công suất gió ngoài khơi được lắp đặt lớn nhất trên thế giới, với những hiểu biết và kiến thức chuyên môn phù hợp để chia sẻ. Việc hợp tác chặt chẽ với Việt Nam trong chương trình nghị sự về khí hậu và hỗ trợ quốc gia trong quá trình chuyển đổi năng lượng thông qua đối thoại chính sách, nâng cao năng lực kỹ thuật và cấp vốn dự án... Đại sứ Vương quốc Anh tại Việt Nam Gareth Ward Việt Nam vừa đạt mốc tổng công suất lắp đặt điện gió 4GW. Năng lượng gió được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong thập kỷ tới nhờ sự chú trọng về quá trình chuyển đổi xanh và loại bỏ sản xuất điện than trên phạm vi toàn cầu. Cần quan trọng duy trì đà phát triển và tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu lớn hơn, tìm các giải pháp để gỡ bỏ các nút thắt đang cản trở ngành năng lượng gió phát huy tiềm năng phát triển... Giám đốc khu vực châu Á Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu (GWEC) Liming Qiao: Cơ hội phát triển gió ngoài khơi ở Việt Nam rất lớn và hi vọng Chính phủ Việt Nam sẽ nhanh chóng tận dụng, phát huy theo kết quả khả quan đã đạt được tại COP26 để đẩy nhanh quá trình sử dụng  năng lượng tái tạo, nhất là gió ngoài khơi Hãy chuyển đổi ra khỏi nhiên liệu hóa thạch là nguồn năng lượng chính càng nhanh càng tốt khi công nghệ và kinh tế cho phép. Tổng Giám đốc Infoma MarketsVietnam (VES) Tee Boon Teong Việt Nam đang có những bước đột phá mới trong lĩnh vực năng lượng sạch. Sau gây ấn tượng với thế giới về phát triển điện mặt trời, năm nay, giá FIT ưu đãi cho điện gió đã mở đường cho 84 dự án mới với nhiều triển vọng hơn nếu thời hạn được kéo dài để bù đáp cho những giai đoạn nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Điều mấu chốt là sự nỗ lực của các bên thúc đẩy để năng lượng gió đóng vai trò quan trọng trong cuộc chạy đua về giảm phát thải bằng 0 của Việt Nam vào năm  2050. Cố vấn đầu tiên và Trưởng phòng Hợp tác (Đại sứ quán Đức tại Việt Nam) Sebastian Paust