“Lời ca còn mãi”: Khi nghệ thuật thăng hoa từ di sản âm nhạc của GS.NSND Trung Kiên

Tham dự chương trình có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân- Chủ tịch Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam. Thứ trưởng Tạ Quang Đông tặng hoa gia đình GS.NSND Trung Kiên.

“Lời ca còn mãi” do Khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam (HVANQGVN) sản xuất, Vàng Son Một Thuở thực hiện, dưới sự chỉ đạo nghệ thuật của TS.NSND Đỗ Quốc Hưng - Giám đốc HVANQGVN, Tổng đạo diễn TS.NSƯT Tân Nhàn, ThS Nguyễn Thị Bích Hồng chỉ đạo sản xuất, Giám đốc âm nhạc Hàn Việt Tú.

Ngay từ những giây phút đầu, chương trình đã chạm vào trái tim khán giả khi TS.NSND Quốc Hưng- Giám đốc HVANQGVN và TS.NSƯT Tân Nhàn- Trưởng Khoa Thanh nhạc, HVANQGVN cũng là những người học trò ưu tú của GS.NSND Trung Kiên mang bó hoa và cuốn sách- một tác phẩm mang tính kinh điển trong nghiên cứu, phát triển thanh nhạc Việt Nam do GS.NSND Trung Kiên biên soạn, đặt lên chiếc ghế danh dự hàng đầu gửi tặng GS.NSND Trung Kiên - nơi đáng lẽ người thầy kính yêu của họ vẫn ngồi đó. Ngay bên cạnh người vợ hiền thảo của ông, GS.NGND Trần Thu Hà và con trai ông, nhạc sĩ Quốc Trung dự theo dõi chương trình. Hành động tưởng nhớ sâu sắc ấy như niềm tin tưởng rằng, dù GS.NSND Trung Kiên đã đi xa nhưng thầy vẫn luôn dõi theo và đón nhận tình cảm của các thế hệ học trò dưới mái trường Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.

Trong phát biểu mở màn, TS.NSƯT Tân Nhàn, Trưởng Khoa Thanh nhạc, Tổng đạo diễn chương trình đã nhấn mạnh tầm vóc và những di sản mà GS.NSND Trung Kiên để lại, ở cả lĩnh vực biểu diễn lẫn sư phạm: “Trong dòng chảy của âm nhạc Việt Nam, GS.NSND Trung Kiên là một cây đại thụ, một giọng nam cao huyền thoại của dòng nhạc cách mạng. Giọng hát của thầy là tiếng lòng của người nghệ sĩ - chiến sĩ, là biểu tượng của niềm tin, lý tưởng và tình yêu Tổ quốc. Nhưng hơn hết, di sản lớn lao mà thầy để lại chính là những thế hệ học trò - những người nghệ sĩ hôm nay vẫn đang tiếp bước, mang tiếng hát Việt Nam bay xa. Với tâm huyết và tình yêu nghề, thầy đã gieo vào học trò tinh thần say mê nghệ thuật, đạo đức nghề nghiệp và nhân cách người nghệ sĩ.

Tham gia biểu diễn là những nghệ sĩ hàng đầu, cũng là những học trò thân thiết, xuất sắc của GS.NSND Trung Kiên. Chúng tôi hội tụ nơi đây để, bằng âm nhạc và lòng biết ơn, cùng cất lên “lời ca còn mãi” - lời ca của tri ân, của tiếp nối, của niềm tin và khát vọng hướng tới cái đẹp, như chính con đường mà thầy đã chọn và theo đuổi trọn đời.

Chúng tôi xin gửi đến cố GS.NSND Trung Kiên lòng biết ơn sâu sắc và niềm tôn kính vô hạn. Xin cảm ơn thầy - người đã thắp sáng ngọn lửa nghề trong trái tim bao thế hệ học trò, để hôm nay, mỗi tiếng hát vẫn mang trong mình một phần Lời ca còn mãi” - TS-NSƯT Tân Nhàn nhấn mạnh.

Đáp lại tấm lòng của các học trò, của Khoa thanh nhạc nói riêng và HVANQGVN nói chung, GS.NGND Trần Thu Hà, vợ GS.NSND Trung Kiên nghẹn ngào bày tỏ sự xúc động, biết ơn và trân trọng đối với chương trình. Chương trình không chỉ là nghĩa cử cao đẹp, thể hiện truyền thống tôn sư trọng đạo của các thế hệ nghệ sĩ HVANQGVN, mà còn một lần nữa ghi nhận công lao, giá trị cống hiến của GS.NSND Trung Kiên trong việc đào tạo nhiều thế hệ các nghệ sĩ tài năng, đang tiếp tục tỏa sáng làm rạng rỡ cho nền âm nhạc nước nhà.

“Tôi xúc động và thấy may mắn. Tôi vẫn làm công việc của một nhà giáo mong muốn sẽ tiếp tục truyền thống của trường, sẽ giữ gìn, phát huy những giá trị, truyền thống tốt đẹp mà thầy Trung Kiên đã để lại"- GS.NGND Trần Thu Hà bày tỏ.

GS.NGND Trần Thu Hà càng thêm rưng rưng khi đón nhận bức tranh chân dung GS.NSND Trung Kiên và món quà tri ân 100.000.000 đồng từ Khoa Thanh nhạc gửi tặng bà và gia đình thể hiện tấm lòng biết ơn sâu sắc của các thế hệ học trò mà GS.NSND đã dìu dắt nhân chương trình và dịp 20/11.

Những thước phim tư liệu trên màn hình tiếp nối khiến cả khán phòng như lắng lại, đó là hình ảnh người thầy Trung Kiên khi còn trẻ là chàng sinh viên học tập tại Nga với những thành tích xuất sắc, những lần ca sĩ Trung Kiên biểu diễn trên các sân khấu đặc biệt, hát nơi chiến trường, đưa giọng hát của ông vang lên khắp mọi miền Tổ quốc. Rồi những hình ảnh GS.NSND Trung Kiên trên giảng đường thân thuộc, ở phòng làm việc tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam sớm hôm nghiên cứu, phát triển giáo trình đào tạo thanh nhạc Việt Nam và tận tình giảng dạy, dìu dắt các thế hệ học trò. Khán giả - nhất là những học trò của GS.NSND Trung Kiên - như được chạm vào quá khứ đẹp đẽ và đầy tự hào, chạm vào ký ức về một người thầy tận tụy, kiên nhẫn, suốt đời cống hiến cho nghệ thuật và cho biết bao thế hệ nghệ sĩ hôm nay.

Khán phòng chật kín khán giả theo dõi đêm nhạc như vỡ òa xúc động khi được nghe tiếng hát của NSND Trung Kiên cất lên ở ngay phần mở đầu chương trình, hòa giọng cùng NSND Quang Thọ và NSND Quốc Hưng trong tiết mục “Chiều hải cảng” (nhạc Nga). Ba thế hệ chung một giai điệu khiến cả khán phòng lặng đi như thể từ một nơi rất xa, người nghệ sĩ tài hoa đã trở về, đứng giữa ánh đèn sân khấu, hát thêm một lần nữa cùng những học trò xuất sắc của mình. Tiếp nối di sản nghệ thuật của GS.NSND Trung Kiên, NSND Quang Thọ và NSND Quốc Hưng đều là những tên tuổi lớn trong âm nhạc, cũng là những người thầy đã và đang đào tạo nên rất nhiều những thế hệ nghệ sĩ tài danh, góp phần to lớn trong sự phát triển của nền âm nhạc Việt Nam.

Ba tên tuổi lớn, ba thầy trò cùng “chung” sân khấu như lời khẳng định mạnh mẽ về sự phát triển không ngừng của nghệ thuật cũng như lĩnh vực đào tạo, giảng dạy thanh nhạc ở cái nôi đào tạo thanh nhạc đỉnh cao là HVANQGVN. Mạch nguồn này xuyên suốt chương trình, cho thấy lớp lớp thế hệ nghệ sĩ, học trò của GS.NSND Trung Kiên hôm nay đã tiếp nối, phát triển đầy tự hào di sản âm nhạc của ông ra sao.

Không chỉ “Chiều hải cảng”, chương trình “Lời ca còn mãi” còn có thêm nhiều khoảnh khắc cảm động khi tiếp tục đưa giọng hát của NSND Trung Kiên hòa vào những tiết mục đặc biệt cùng học trò. “Bài ca Trường Sơn” (Trần Chung) với NSƯT Đăng Dương, Trọng Tấn và Lê Anh Dũng hay “Gửi nắng cho em” (thơ Bùi Văn Dung, nhạc Phạm Tuyên) qua tiếng hát Lê Anh Dũng được dàn dựng để giọng ca của thầy vang lên như một người dẫn đường. Mỗi tiết mục đều chạm cảm xúc bởi vừa gợi nhớ, vừa tôn vinh, khiến khán giả không chỉ nghe nhạc mà còn cảm nhận như đang đứng trước một tượng đài thanh nhạc.

Chương trình “Lời ca còn mãi” chia thành 3 phần, khái quát sự nghiệp, sự cống hiến của GS.NSND Trung Kiên đối với âm nhạc nước nhà và vai trò “kiến trúc sư” trong giảng dạy, đào tạo thanh nhạc của Việt Nam, đồng thời cho thấy sự tiếp nối di sản âm nhạc của người thầy, người nghệ sĩ lừng danh.

Phần đầu tiên “Nguồn cội của thanh nhạc bác học” khán giả trở lại với những tác phẩm kinh điển, đặc biệt là âm nhạc Nga - nơi NSND Trung Kiên đã từng học, từng hát và tiếp thu để có thể đem những tri thức, kinh nghiệm mang tính tinh hoa về nước truyền dạy cho nhiều thế hệ học trò. “Cánh đồng Nga”, “Habanera” trích Carmen, “Caro nome" trong vở opera Rigoletto, “Brindisi - Libiamo ne’lieti calici” trích La Traviata (G.Verdi)… được thể hiện bởi những nghệ sĩ tên tuổi hàng đầu như: NSND Quốc Hưng, NSƯT Lan Anh, NSƯT Đăng Dương, NSƯT Phương Uyên, ca sĩ Bích Thủy, Mạnh Hoạch, Phúc Tiệp, Minh Tuyến. Qua đó thấy được vai trò mang tính nền móng cho nền thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam mà GS.NSND Trung Kiên đóng vai trò là người “kiến trúc sư” tài hoa.

Phần hai chương trình “Dòng chảy âm nhạc cách mạng” mở ra một không gian hoàn toàn khác - nơi tiếng hát của GS.NSND Trung Kiên đã trở thành một phần của lịch sử cách mạng, trở thành một biểu tượng cho lòng yêu nước, cho niềm tin và khát vọng của cả một dân tộc. Dù GS.NSND Trung Kiên đã đi xa, di sản âm nhạc mà ông để lại vẫn không ngừng vang vọng. Những học trò của ông - những nghệ sĩ trưởng thành từ chính mái trường nơi ông gắn bó - tiếp tục làm sống lại các tác phẩm đã từng gắn bó với tên tuổi thầy Trung Kiên.

“Bài ca Trường Sơn” (sáng tác: Trần Chung), “Dáng đứng Việt Nam” (thơ Lê Anh Xuân, nhạc Nguyễn Chí Vũ), “Hồ Chí Minh đẹp nhất tên Người” (Trần Kiết Tường), “Những ánh sao đêm” (Phan Huỳnh Điểu), “Chào sông Mã anh hùng” (Sáng tác: Xuân Giao), “Người con gái sông La” (Doãn Nho), “Tình yêu trên dòng sông quan họ” (Phan Lạc Hoa), “Bóng cây kơ nia (Phan Huỳnh Điểu)… được vang lên qua tiếng hát của NSƯT Tân Nhàn, NSƯT Đăng Dương, NSƯT Phương Nga, NSƯT Đào Nguyên Vũ, ca sĩ Trọng Tấn, Anh Thơ, Phúc Tiệp, Lê Anh Dũng…

Những học trò xuất sắc đã cùng nhau làm sống lại những tác phẩm được kế thừa từ di sản âm nhạc của GS.NSND Trung Kiên, như một lời tri ân, một khúc hát tiếp nối dòng chảy di sản mà ông đã khơi nguồn. Các ca khúc nhạc cách mạng trong phần này được phối khí nhẹ nhàng, văn minh, mới mẻ, giúp khán giả cảm nhận rõ hơn sự mềm mại của dòng nhạc cách mạng khi được nâng đỡ bởi nền tảng thanh nhạc bác học. Các nghệ sĩ đã mang đến hơi thở của thời đại mới, nhưng không đánh mất tinh thần, lý tưởng và giá trị GS.NSND Trung Kiên từng gửi gắm.

Phần ba “Dòng nhạc lãng mạn và đương đại” đưa khán giả đến một sắc thái khác, mềm mại hơn, lãng mạn hơn, nhưng vẫn thấm đẫm dấu ấn của GS.NSND Trung Kiên. Ít ai biết rằng, bên cạnh dòng nhạc cách mạng và thanh nhạc bác học, ông còn là người có cái nhìn rất rộng mở với âm nhạc thế giới. Trong những năm miệt mài giảng dạy, ông đã tiếp cận, nghiên cứu và đưa vào chương trình đào tạo những tinh hoa của dòng nhạc lãng mạn đến từ Ý, Đức, Pháp… Những bản romance, những aria giàu cảm xúc đã được ông chọn lọc, phân tích và biến thành những mẫu mực trong giảng dạy - không chỉ để luyện kỹ thuật, mà còn để mở ra cho học trò một không gian cảm xúc tinh tế và nhân văn hơn. Dấu ấn ấy không chỉ nằm trong sách vở, mà theo thời gian đã thấm vào giọng hát của các thế hệ học trò.

Ở phần này, khán giả được thưởng thức: “Hà Nội trái tim hồng” (Sáng tác: Nguyễn Đức Toàn) qua phần song ca của NSND Quang Thọ và con trai - ca sĩ Quang Tú; “Cái rét đầu mùa” (nhạc Đỗ Dũng, thơ Chế Lan Viên) qua giọng hát ca sĩ Bích Hồng; Khánh Ly với một sáng tác của nhạc sĩ Dương Thụ “Họa mi hót trong mưa”; “Em vẫn đợi anh về” (nhạc Lê Giang, thơ Hoàng Hiệp) qua tiếng hát NSƯT Lan Anh. Không gian đêm nhạc tươi trẻ, rộn ràng hơn với “Rừng vàng biển bạc” (Tuấn Cry) qua giọng hát ca sĩ Thu Hằng, “Hà Nội và em khi thu chớm đông sang” (Phú Quang) với phần thể hiện của Thăng Long, hay “Vấn vương chợ tình” (Sáng tác: Hoàng Bình) qua tiếng hát Hương Ly.

Qua những phần trình diễn này, khán giả không chỉ nghe những giai điệu cảm xúc, lãng mạn, mà còn cảm nhận được hành trình của một di sản, từ trái tim của người thầy truyền qua những thế hệ học trò, lan tỏa trong từng tiếng hát. Đó chính là minh chứng rõ ràng nhất cho sức sống của dòng nhạc mà GS.NSND Trung Kiên đã mở lối một dòng chảy đẹp đẽ, bền bỉ và đầy xúc cảm.

Cuối chương trình, tất cả các nghệ sĩ tham gia chương trình đã cùng thể hiện ca khúc “Người thầy” khiến khán giả rưng rưng, bồi hồi. Giọng hát hòa quyện của nhiều thế hệ học trò, từ những nghệ sĩ tên tuổi hàng đầu đến những tài năng trẻ, cùng với đó là những ngọn nến tri ân được bật sáng trên sân khấu như những vì sao nhỏ, tượng trưng cho lòng biết ơn sâu sắc gửi tới GS.NSND Trung Kiên - người để lại một di sản lớn cho thanh nhạc Việt Nam.

Trong khoảnh khắc nghẹn ngào ấy, vợ và con trai của cố GS.NSND Trung Kiên - NSND Trần Thu Hà và nhạc sĩ Quốc Trung - bước lên sân khấu, trao bó hoa tri ân và ôm cảm ơn từng nghệ sĩ tham gia chương trình. NSND Trần Thu Hà không giấu được nước mắt đón nhận tình cảm mà các thế hệ học trò dành cho chồng mình - những tình cảm vô cùng chân thành, đẹp đẽ và ấm áp.

Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Lời ca còn mãi” được dàn dựng hấp dẫn, cuốn hút như một câu chuyện kể bằng âm nhạc về cuộc đời người nghệ sĩ - người thầy với bao dấu ấn lớn lao. Chương trình nhận được sự đánh giá cao của khán giả không chỉ bởi sự hấp dẫn mà còn bởi tính giá trị nghệ thuật đỉnh cao xuyên suốt. Khán giả được trải qua nhiều cung bậc cảm xúc, từ sự ngạc nhiên với những giọng ca thính phòng hàng đầu ở các tiết mục âm nhạc hàn lâm đến những giọng hát ca khúc cách mạng sôi trào, hùng tráng, lắng lại cùng các ca khúc trữ tình lãng mạn… Sân khấu đêm nhạc được dàn dựng công phu, tinh tế, vừa nghệ thuật vừa mãn nhãn, các tiết mục được dàn dựng hấp dẫn, lôi cuốn khán giả trọn vẹn thưởng thức chương trình.

“Lời ca còn mãi” không chỉ là một chương trình nghệ thuật mà còn là món quà tri ân đầy sâu sắc của Khoa Thanh nhạc, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam gửi tới gia đình cố GS.NSND Trung Kiên, món quà chứa đựng sự biết ơn, niềm kính trọng và tình cảm thiêng liêng mà bao thế hệ học trò gửi đến thầy. Không chỉ là một đêm nhạc, “Lời ca còn mãi” là lời tri ân lắng đọng, nơi khán giả cảm nhận rõ tầm vóc của một người nghệ sĩ - nhà sư phạm vĩ đại, người đặt nền móng cho sự phát triển của thanh nhạc Việt Nam. Ở đó, âm nhạc, kỹ thuật và cảm xúc hòa quyện, tạo nên một trải nghiệm đáng nhớ, để lại dư âm sâu sắc trong lòng khán giả.

Sự thành công của chương trình tiếp tục cho thấy bước tiến mới của Khoa Thanh nhạc, HVANQGVN trong tổ chức các chương trình nghệ thuật. Từ “Mùa thu vàng”, “Cảm xúc tháng Mười” đến “Lời ca còn mãi”, Khoa Thanh nhạc đã đem đến những chương trình biểu diễn vừa mang giá trị nghệ thuật đỉnh cao vừa tiệm cận với thị trường biểu diễn. Đặc biệt, điểm riêng biệt là các chương trình của Khoa thực hiện đều cho thấy sự hòa quyện một cách ấn tượng giữa âm nhạc hàn lâm- nền tảng của thanh nhạc, với âm nhạc đương đại, góp phần khẳng định giá trị, sức hấp dẫn của âm nhạc hàn lâm trong đời sống hôm nay.