Mâm cúng Tết Hàn thực 2024 cần có vật phẩm gì?

Tết Hàn thực được biết đến là một ngày lễ thường lệ của Việt Nam. Trong tiếng Hoa "hàn thực " nghĩa là "thức ăn lạnh". Mỗi lần đến tết Hàn thực, mọi người đều nặn bánh trôi, bánh chay cúng lên tổ tiên vào ngày 3/3 Âm lịch hàng năm.

Vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm, các gia đình làm bánh trôi, bánh chay cúng ông bà, tổ tiên và không kiêng đốt lửa. Ở nhiều nơi, người dân cũng làm bánh trôi, bánh chay cúng thần hoàng. Những món ăn được nấu trong dịp này làm ra đều được cúng gia tiên với ý nghĩa con cháu một lòng hướng về tổ tiên, nguồn cội.

Tại Việt Nam, tết Hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. tết Hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất. Đồng thời, mâm cúng tết Hàn thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay. Luôn phải có 5 hoặc 3 đĩa bánh trôi, 3 bát bánh chay dâng lên bàn thờ.

Cứ mỗi lần đến Tết này, các thành viên đều cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình. Vào ngày này, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí, nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành kính.

Do tết Hàn thực có ý nghĩa là mọi nhà ăn đồ lạnh nên vào ngày này, những đĩa bánh trôi, bánh chay - mang hương vị thanh trong của đất trời - luôn được các gia đình chuẩn bị dâng cúng lên tổ tiên. Đây là đồ cúng quan trọng nhất làm nên nét riêng cho tết Hàn thực ở Việt Nam. Vì thế, người dân một số vùng Bắc Bộ nước ta còn gọi tết Hàn thực là ngày bánh trôi, bánh chay.

Mâm cúng lễ tết Hàn thực luôn được chuẩn bị kỹ càng gồm có: bánh trôi, bánh chay, nhang, hoa, quả tươi, trầu cau. Trên bàn thờ cũng phải có 1 ly nước sạch thể hiện tâm trong sạch, thanh tịnh của gia chủ khi làm lễ. 

Tuy nhiên, việc cúng bái cốt ở thành tâm chứ không cần phải quá cầu kỳ nên nếu không có thời gian, bạn có thể chuẩn bị một đĩa trái cây tươi đơn giản là được.

Bánh trôi, bánh chay

Trong mâm cúng tết Hàn thực, không thể thiếu món bánh trôi, bánh chay. Số lượng bánh trôi, bánh chay trong mâm cúng là 5 hoặc 3 bát bánh trôi, 3 hoặc 5 bát bánh chay.

Bánh trôi làm bằng bột nếp nhào nặn với nước, có nhân bằng đường. Gạo làm bánh trôi, bánh chay phải là gạo nếp cái hoa vàng. Cứ 9 phần nếp cho 1 phần tẻ hoặc non hai phần tẻ. Đường làm nhân bánh trôi ngon nhất là đường phên, những miếng đường vuông thành, sắc cạnh, đỏ thắm, rắn đanh và giòn, hương thơm mát. Bánh nặn xong, được thả vào nồi nước sôi. Bánh chìm xuống rồi nổi lên thì vớt ra và ngâm trong nước đun sôi để nguội cho săn trở lại rồi lại vớt ra bày vào đĩa. Đĩa bánh trôi được rắc thêm mấy hạt vừng đã rang thơm.

Ngày nay, nhiều người còn thích thú với việc nặn bánh trôi chay ngũ sắc để dâng lên ông bà tổ tiên. Tuy vậy, theo các chuyên gia văn hóa, điều này không phù hợp với nguyên gốc và ý nghĩa của ngày lễ Hàn thực. Bởi vì bánh trôi, bánh chay nguyên bản là màu trắng, hình tròn đầy thể hiện cho khát vọng về những điều tốt đẹp, viên mãn, tinh khiết trong cuộc sống.

Theo quan niệm dân gian, bánh trôi thường có nhân đường cắt hình vuông, bên ngoài bột vỏ nặn tròn. Dương sinh âm cũng như câu 'mẹ tròn con vuông'. Bánh chay nhân đậu xanh màu vàng thể hiện âm, vỏ bánh cũng tròn màu trắng để thể hiện tính dương và đó là tính chất của âm dương giao hòa. Hàn thực là để mong muốn cho thời tiết thuận lợi hài hòa, cũng như mùa hè không quá nóng bức.

Hương, hoa tươi, trầu cau

Trong mâm cúng, người Việt đều không thể thiếu nén hương, hoa tươi và trầu cau. Do vậy, vào ngày tết Hàn thực, mâm cúng cũng sẽ không thể thiếu những thứ này.

Mâm ngũ quả

Ngoài những thực phẩm trên, các gia đình có thể mua một đĩa hoa quả tươi với khoảng 5 loại quả. Tùy từng mùa, gia chủ chọn 5 quả có màu sắc khác nhau như màu xanh, đỏ, vàng, tím... để đại diện cho ngũ hành, dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành.

Ly nước sạch

Mỗi lần thắp hương gia tiên, người nhà đều không quên thay một ly nước sạch trên bàn thờ. Dịp tết Hàn thực cũng cần phải có một ly nước sạch. Nước là thể hiện cho tâm của gia chủ.

Đèn hoặc nến

Tùy vào điều kiện gia đình, việc lựa chọn đèn hay nến đều có thể sử dụng được. Tuy nhiên, số lượng đèn hay nến nên là số 2. Nó vừa giúp tiện cho việc châm hương thuận tiện phù hợp theo thuận tay người thắp mà còn làm bàn thờ cân xứng và ấm cúng hơn.

Sau khi chuẩn bị đủ mâm lễ cúng tết Hàn thực, gia chủ dâng lễ lên ban thờ và có một bài văn khấn đúng truyền thống cùng lòng thành tâm khấn vái.