Miễn học phí trong hệ thống giáo dục quốc dân: bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục của mọi trẻ em

Tham gia thảo luận, các đại biểu Quốc hội đều bày tỏ tán thành với chủ trương của dự thảo Nghị quyết và khẳng định, đây là chính sách an sinh xã hội có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Việc ban hành nghị quyết nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương của Đảng, thể hiện một bước tiến lớn của Việt Nam trong việc xây dựng một nền giáo dục công bằng, nhân văn và bền vững; bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục và trách nhiệm của Nhà nước với người học, chăm lo cho thế hệ trẻ, bảo đảm an sinh xã hội.

Việc cấp bù kinh phí chậm sẽ ảnh hưởng đến hoạt động dạy và học

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn tỉnh Hải Dương) cho rằng, việc miễn học phí đối với học sinh mầm non và phổ thông không chỉ giúp giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình, bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục của mọi trẻ em mà còn tạo thêm động lực cho xã hội cùng chung tay đầu tư cho giáo dục, góp phần xây dựng một xã hội học tập, phát triển bền vững.

Góp ý vào nội dung cụ thể, đại biểu tỉnh Hải Dương nêu, hiện nay, tại các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, khoản thu học phí vẫn đang là một trong những nguồn thu quan trọng, trực tiếp phục vụ cho hoạt động chi thường xuyên của nhà trường, đặc biệt là các khoản chi liên quan đến hỗ trợ giảng dạy, chăm sóc học sinh, duy tu cơ sở vật chất, bổ sung thiết bị dạy học, trả thù lao cho một số bộ phận hợp đồng ngoài biên chế… Nếu thực hiện miễn học phí theo nghị quyết này, đồng nghĩa với việc nguồn thu đó không còn nữa.

Đặc biệt, theo dự thảo, Nghị quyết sẽ có hiệu lực từ năm học tới, tức là từ tháng 9/2025. Thời gian chuẩn bị không còn dài. "Việc ngân sách Nhà nước cấp bù cho khoản miễn học phí như thế nào đối với các cơ sở giáo dục phổ thông công lập để các cơ sở giáo dục công lập tiếp tục hoạt động ổn định, bảo đảm chất lượng giáo dục, không làm ảnh hưởng tới quyền lợi của học sinh cũng như điều kiện làm việc, giảng dạy của đội ngũ nhà giáo ngay từ đầu năm học là việc cần khẩn trương làm ngay" - đại biểu Việt Nga nêu rõ.

Theo đại biểu, nếu việc cấp bù kinh phí chậm trễ chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến hoạt động dạy và học của nhà trường. Thông thường, khi Nghị quyết của Quốc hội được ban hành hay luật được Quốc hội thông qua, khoảng thời gian chờ Nghị định hướng dẫn thi hành thường kéo dài vài tháng, cá biệt có trường hợp lên đến cả năm.

Vì vậy đại biểu Việt Nga đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chức năng khẩn trương xây dựng các phương án, hướng dẫn, cơ chế cấp bù kinh phí cho các cơ sở giáo dục; bảo đảm để khi nghị quyết có hiệu lực thì việc tổ chức thực hiện diễn ra thuận lợi, thông suốt ngay từ đầu năm học mới.

Mức hỗ trợ học phí cơ sở tư thục không cao hơn mức trần học phí công lập

Đại biểu Quốc hội Trần Khánh Thu (Đoàn tỉnh Thái Bình) cho rằng, khi Nghị quyết được thông qua sẽ có tác động tích cực, thay đổi cuộc sống của hàng triệu gia đình, đặc biệt là những người lao động nghèo, gia đình công nhân ở các khu công nghiệp, khu kinh tế. Hơn nữa, chính sách hỗ trợ học phí là rất cần thiết, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi hệ thống tư thục đang góp phần đáng kể vào việc mở rộng mạng lưới, nâng cao chất lượng giáo dục.

Góp ý vào một số nội dung cụ thể, đại biểu Đoàn tỉnh Thái Bình cho biết, tại khoản 2, điều 2 dự thảo Nghị quyết bổ sung mức hỗ trợ đóng học phí do HĐND cấp tỉnh quyết định theo khung học phí do Chính phủ quy định. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng học phí ở các cơ sở tư thục rất đa dạng và cao hơn nhiều so với cơ sở giáo dục công lập. Do vậy để bảo đảm công bằng và hiệu quả ngân sách, đề nghị dự thảo Nghị quyết bổ sung quy định mức hỗ trợ không thấp hơn mức trần học phí công lập tại địa phương hoặc định mức ngân sách Nhà nước chi bình quân cho học sinh trong hệ thống giáo dục công lập.

Đồng thời, theo đại biểu Khánh Thu, dự thảo Nghị quyết vẫn quy định giao cho HĐND cấp tỉnh quy định mức hỗ trợ, mặc dù điều 3 dự thảo Nghị quyết đã quy định ngân sách Trung ương sẽ hỗ trợ cho các địa phương chưa cân đối được nguồn ngân sách để thực hiện chính sách miễn, hỗ trợ học phí. Như vậy chưa thực sự quy định rõ nguyên tắc hỗ trợ cũng như tiêu chí xác định mức hỗ trợ, có thể dẫn đến sự mất cân bằng giữa các địa phương, vì có thể có địa phương có điều kiện ngân sách cao hơn sẽ hỗ trợ cao hơn. Điều này tạo sự không công bằng, ảnh hưởng đến quyền lợi của người học và ảnh hưởng đến tính nhân văn của Nghị quyết.

Từ đó, đại biểu Trần Khánh Thu đề nghị chỉ cần bổ sung quy định nguyên tắc xác định mức hỗ trợ tại khoản 2, điều 2 theo hướng quy định mức hỗ trợ đóng học phí do HĐND cấp tỉnh quyết định không cao hơn mức trần học phí các cơ sở đào tạo công lập tại địa phương. Chính phủ hướng dẫn quy định nguyên tắc hỗ trợ, tiêu chí, mức hỗ trợ cụ thể.

Cùng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Sửu (Đoàn tỉnh Thừa Thiên - Huế) cho rằng, về chính sách miễn, hỗ trợ học phí ở khoản 2, điều 2 nên bổ sung tiêu chí về điều kiện kiện kinh tế của từng địa phương, mức học phí thực tế, khả năng ngân sách; đồng thời khi phân cấp cho địa phương thì để địa phương quyết định, chỉ cần bổ sung thêm vào khoản 2 nội dung "căn cứ điều kiện kinh tế xã hội địa phương và khả năng ngân sách" sẽ bảo đảm chặt chẽ và thể hiện tính khả thi.

Về kinh phí thực hiện ở khoản 3, ngân sách Trung ương hỗ trợ các địa phương chưa cân đối được, đại biểu Nguyễn Thị Sửu cho rằng, cần bổ sung thêm nguyên tắc về tiêu chí địa phương được hỗ trợ cũng như mức hỗ trợ, trình tự, thủ tục đề xuất. Điều này thuộc thẩm quyền của Chính phủ, vì vậy điều chỉnh, bổ sung vế cuối: tiêu chí, mức hỗ trợ, trình tự, thủ tục do Chính phủ quyết định chi tiết sẽ đầy đủ và chặt chẽ.