Miền núi Quảng Ngãi trước nỗi lo sạt lở mùa mưa

Nỗi ám ảnh dưới chân núi Pà Đù

Khu dân cư Hà Tăng (thôn Gò Lã, xã Sơn Tây) nằm ngay dưới chân núi Pà Đù. Nhiều năm nay, cứ mưa xuống là hàng chục hộ dân nơi đây lại phải rời nhà đi sơ tán. Những ngôi nhà nhỏ nép mình dưới triền núi, trước mặt là con đường hẹp, một bên là sườn dốc dựng đứng, khiến cuộc sống của người dân luôn trong trạng thái bất an.

“Mùa mưa, nước từ khe núi bất ngờ tuôn xuống đục ngầu, chảy tràn vào khu dân cư. Lúc ấy bà con chỉ kịp chạy sang nhà người quen ở vùng an toàn hơn. Khi mưa ngớt mới dám quay về. Năm nào cũng vậy, sống mà cứ thấp thỏm, không biết khi nào núi sập xuống nhà mình”- ông Đinh Xuân Thanh (42 tuổi, thôn Gò Lã) cho hay.

Cũng theo ông Thanh, năm 2013, ngay tại khu vực này từng xảy ra vụ sạt lở làm hai người trong một gia đình tử vong. Vì thế, mỗi khi thấy nước rỉ ra từ chân núi, bà con lại gấp gáp rời đi.

“Chúng tôi chỉ mong được tái định cư ở chỗ nào an toàn hơn. Cứ sống mãi trong cảnh lo âu thế này thì khổ quá- ông Thanh bày tỏ.

Hiện nay, khu Hà Tăng có 42 hộ, trong đó 17 hộ nằm trong vùng nguy cơ sạt lở trực tiếp. Chính quyền xã Sơn Tây đã nhiều lần kiến nghị lên cấp trên xin bố trí tái định cư cho bà con, nhưng nguồn vốn vẫn chưa được phân bổ. Trước mắt, giải pháp tạm thời vẫn là vận động người dân chủ động sơ tán khi có mưa lớn, tránh thiệt hại về người.

Theo Phó Chủ tịch UBND xã Sơn Tây Đinh Công Lập, địa phương đã xây dựng phương án phòng chống thiên tai hàng năm, thành lập Ban Chỉ huy và các đội xung kích từ thôn đến xã, triển khai phương châm “bốn tại chỗ, ba sẵn sàng”. Cùng với đó, xã cũng ký kết hợp đồng cung ứng lương thực, nhu yếu phẩm để đảm bảo đời sống cho dân trong những ngày phải sơ tán.

Sơn Tây hiện có 2.644 hộ với hơn 9.800 nhân khẩu, phân bố ở 13 thôn. Qua rà soát, địa phương xác định 15 điểm nguy cơ sạt lở, ảnh hưởng trực tiếp 89 hộ và gián tiếp 325 hộ khác.

“Khi có mưa lớn, xã luôn cử lực lượng kiểm tra, nếu thấy nguy hiểm sẽ di dời ngay. Một số hộ được sơ tán xen ghép tại nhà dân trong vùng an toàn, một số được bố trí tại nơi tập trung. Chúng tôi quán triệt phương châm ‘đi sớm, về muộn’ để đảm bảo an toàn cao nhất”- ông Lập nói.

Hướng đến giải pháp lâu dài

Thực tế, không chỉ riêng Sơn Tây, mà hầu hết các xã miền núi của Quảng Ngãi đều có địa hình dốc, dân cư sống nép dưới chân núi, tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh hiện có 372 điểm nguy cơ sạt lở, lũ quét, tập trung ở 67 xã, ảnh hưởng đến hơn 5.630 hộ dân.

Trước tình trạng đó, tỉnh Quảng Ngãi đã đưa ra Kế hoạch bố trí, sắp xếp ổn định dân cư vùng thiên tai giai đoạn 2026-2035. Theo đó, sẽ triển khai 58 dự án di dời, tái định cư cho 4.317 hộ dân, trong đó 45 dự án dành riêng cho vùng thường xuyên xảy ra thiên tai. Các dự án này được kỳ vọng sẽ giúp người dân ổn định chỗ ở, yên tâm phát triển sản xuất.

Song song với việc chuẩn bị tái định cư, ngành nông nghiệp và môi trường cũng đẩy mạnh giải pháp công nghệ để cảnh báo sớm. Toàn tỉnh đã lắp đặt 99 trạm đo mưa tự động và 11 trạm đo mực nước, cung cấp dữ liệu qua ứng dụng VRAIN và phần mềm cơ sở dữ liệu phòng chống thiên tai. Nhờ đó, các xã, phường có thể theo dõi tình hình mưa lũ, chủ động sơ tán dân kịp thời.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đặng Trần Huân, cho biết: “Chúng tôi đã xây dựng nhiều kịch bản chi tiết để ứng phó với lũ quét, sạt lở, thường xuyên theo dõi các điểm nguy cơ để ban hành lệnh di dời sớm. Nguyên tắc là "đi sớm, về muộn", không để người dân chủ quan khi mưa lớn kéo dài”.

Những nỗ lực đó cho thấy quyết tâm của tỉnh trong việc bảo vệ tính mạng, tài sản cho người dân vùng núi. Tuy nhiên, bài toán tái định cư lâu dài vẫn cần nguồn lực lớn và sự phối hợp đồng bộ của các cấp, ngành. Bởi chỉ khi có nơi ở an toàn, bà con miền núi mới thực sự thoát khỏi nỗi lo sạt lở đeo bám suốt nhiều năm qua.