Mộ táng Sa Huỳnh ở miền núi Quảng Ngãi

Chiều 25/10, Sở VHTT&DL tỉnh Quảng Ngãi tổ chức hội thảo "Báo cáo tổng kết dự án chỉnh lý kết quả khai quật khảo cổ tại khu vực mặt bằng xây dựng công trình hồ chứa nước Nước Trong". Hội thảo có sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực khảo cổ.

PGS.TS Nguyễn Lân Cường - Hội khảo cổ học Việt Nam cho rằng, trong các cuộc khai quật khảo cổ ở Việt Nam, từ xưa tới nay, khi phát hiện mộ táng thường nghiên cứu, chụp ảnh ngay trên hiện trường, dỡ mộ đưa về các cơ quan nghiên cứu rồi chuyển lại bảo tàng ở địa phương. Chỉ đến di chỉ khảo cổ học Nước Trong (Quảng Ngãi), việc bó thạch cao và chuyển khoảng 100 ngôi mộ về bảo tàng để nghiên cứu mới được thực hiện.

“Việc làm này có lợi ích là nghiên cứu được sâu hơn và có điều kiện để gia cố, giữ lại trưng bày các ngôi mộ đẹp có ý nghĩa khoa học. Có lẽ đây là kinh nghiệm đối với những cuộc khai quật sau này, đặc biệt với các mộ chum trong nền văn hóa Sa Huỳnh” - PGS.TS Nguyễn Lân Cường nói.

Theo TS Đoàn Ngọc Khôi - Phó Giám đốc Bảo tàng Quảng Ngãi, các di tích mộ táng vùng lòng hồ Nước Trong sau xử lý có một số đặc điểm khác biệt. “Các di tích được bảo tồn tối đa mức độ nguyên trạng, liên kết với nhau bằng đất sét nguyên gốc, luôn đảm bảo nhiệt độ và độ ẩm dao động trong khoảng 18- 25 độ C” - TS Đoàn Ngọc Khôi thông tin.

Theo các nhà nghiên cứu, di tích mộ táng vùng lòng hồ Nước Trong đã bổ sung một loại hình văn hóa Sa Huỳnh miền núi trong bản đồ khảo cổ học tiền sử Việt Nam. Đồng thời khẳng định, văn hóa Sa Huỳnh miền núi Quảng Ngãi có vị trí quan trọng trong tiền sử Việt Nam, một cầu nối giữa tiền sử Tây Nguyên với đồng bằng biển - đảo. Đặc biệt, hệ thống mộ táng vùng lòng hồ Nước Trong góp thêm tư liệu phác thảo diện mạo văn hóa, xã hội cư dân tiền sử Quảng Ngãi.

Sở VHTT&DL Quảng Ngãi cho rằng, hội thảo lần này nhằm thảo luận, đề xuất phương án thực hiện chỉnh lý khối lượng di tích, di vật còn lại của kết quả khai quật khảo cổ tại khu vực mặt bằng xây dựng công trình hồ chứa nước Nước Trong; đề xuất phương án bảo vệ và trưng bày các di vật khảo cổ văn hóa Sa Huỳnh sau khi chỉnh lý, cũng như giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị di vật khảo cổ văn hóa Sa Huỳnh vùng núi Quảng Ngãi nói riêng, văn hóa Sa Huỳnh tại Quảng Ngãi nói chung.

Quảng Ngãi sở hữu những di chỉ khảo cổ và nhiều nghiên cứu quan trọng về nền văn hóa Sa Huỳnh. Gần đây, các chuyên gia trong và ngoài nước còn có những nhận định mới về không gian văn hóa Sa Huỳnh. Theo đó, tại Quảng Ngãi, không gian văn hóa này phát triển theo trục Bắc – Nam, Đông – Tây, phân bố rộng từ huyện Bình Sơn đến thị xã Đức Phổ, từ phía tây huyện Trà Bồng (Tây Trà cũ) đến đảo Lý Sơn, phân chia thành 2 đặc trưng chính: Văn hóa Sa Huỳnh miền núi và văn hóa Sa Huỳnh ven biển, hải đảo.

Trong chương trình giải phóng vùng lòng hồ thủy lợi Nước Trong giai đoạn 2009 - 2012, Sở VHTT&DL Quảng Ngãi phối hợp với một số chuyên gia khảo cổ học đã khai quật nhiều di tích ở 2 phía tây huyện Trà Bồng và huyện Sơn Hà. Qua đó, phát hiện được các di tích cư trú, di tích mộ táng, thu được các di vật như đồ đá, đồ đồng, đồ sắt, đồ thủy tinh và đồ gốm từ 3.500 năm trước đến một vài thế kỷ sau Công nguyên.

Năm 2021 - 2022, dự án “Chỉnh lý kết quả khai quật khảo cổ tại khu vực mặt bằng xây dựng công trình hồ chứa nước Nước Trong” được triển khai thực hiện. Kết quả có 24 mộ táng được chỉnh lý và phục dựng, bảo quản; phục dựng 80 đồ gốm tùy táng bao gồm nồi, bình, bát, hũ; xử lý bảo quản 10 di vật chất liệu đồng, sắt trong mộ táng; 200 bản dập hoa văn trên các hiện vật gốm; phân tích đồng vị carbon 5 mẫu; phân tích thạch học gốm 20 mẫu...