Nên có điều luật quét các trường hợp thu hồi đất, nhưng phải có "van, khoá"

Báo cáo một số vấn đề lớn tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, liên quan đến các quy định về thu hồi đấy, Dự Luật trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 quy định theo hướng vừa có tính khái quát, vừa cụ thể về các trường hợp thu hồi đất để xây dựng các dự án, công trình để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, không phân biệt về nguồn vốn, mà khi xem xét tổng thể dự án thì lợi ích quốc gia, công cộng là lợi ích chi phối cần cho sự phát triển của đất nước, của địa phương, đồng thời, phục vụ lợi ích chung của cộng đồng.

Việc quy định về các trường hợp thu hồi đất tại Luật là cụ thể hóa quy định tại Điều 54 Hiến pháp năm 2013 về “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định”.

Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho rằng, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất có ưu điểm rõ ràng cho việc áp dụng thực hiện, đồng thời, khống chế các trường hợp thu hồi đất, bảo đảm chỉ thu hồi đất trong các trường hợp luật định, không thu hồi đất tràn lan. Tuy nhiên, quy định theo hướng liệt kê có hạn chế là không dự liệu được những trường hợp thu hồi đất khác để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Thảo luận tại phiên họp, các thành viên trong Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, quy định về thu hồi đất là vấn đề đặc biệt quan trọng, liên quan trực tiếp tới cuộc sống, sinh kế của nhiều người dân. Với hướng tiếp cận như Dự Luật quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất thì cần tiếp tục rà soát làm rõ từng trường hợp mới được bổ sung so với dự thảo trước đây. Bởi thực tế có trường hợp chưa được liệt kê, dẫn đến thiếu nên nếu không có điều quét thì sau này lại phải sửa luật.

Theo Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh, Dự Luật quy định cụ thể 27 trường hợp, song trong từng trường hợp lại tiếp tục có liệt kê và có thêm quy định khái quát “các trường hợp khác”. Do đó, cân nhắc cách thể hiện, Dự Luật liệt kê quá chi tiết, có thể dẫn đến thiếu, luật dễ bị lạc hậu so với thực tiễn rồi lại phải sửa.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, hiện còn 13 vấn đề so với 27 vấn đề cần xin ý kiến trước đây đã thể hiện sự nỗ lực của cơ quan soạn thảo và cơ quan tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật. Tuy nhiên, hiện nhiều nội dung trong Dự Luật thảo còn để 2 phương án.

Đề cập vấn đề thu hồi đất, Phó Thủ tướng cho biết, hiện chưa xây dựng được các tiêu chí để từ đó phân cấp áp dụng. Dự Luật hiện đưa ra danh sách liệt kê nhưng nếu thực tế phát sinh dẫn đến thiếu thì rất gay.

Báo cáo thêm về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ TN-MT Đặng Quốc Khánh khẳng định, các cơ quan qua nghiên cứu thì thấy rằng tối ưu là liệt kê các trường hợp thu hồi đất nhưng phải có điều quét để xử lý những cái phát sinh trong quá trình phát triển. Trường hợp thu hồi trong “điều quét” đó phải nằm trong quy hoạch được phê duyệt.

Cho ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh đạo luật có tầm quan trọng đặc biệt, khó, phức tạp, tác động lớn phát triển KTXH, an ninh quốc phòng, đối nội, đối ngoại, tác động tực tiếp đến quyền, lợi ích của người dân, doanh nghiệp.

Lưu ý một số nội dung quan trọng vẫn đang trong quá trình xem xét lựa chọn phương án tối ưu, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan của Chính phủ và Quốc hội tiếp tục phát huy cách làm từ đầu nhiệm kỳ đến nay, phối hợp chặt chẽ. Bộ TN-MT tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, căn cứ thẩm tra sơ bộ để có quan điểm đối với nội dung Ủy ban Kinh tế nêu ra. Họp sâu, bàn kỹ, lập luận đầy đủ để có Dự Luật tốt nhất.

Về quy định trường hợp thu hồi đất theo hướng liệt kê, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, trong cuộc sống không thể nào liệt kê hết được, nên phải chăng có điều quét để tránh khi có phát sinh lại nói luật không có quy định thì lại đóng hết cửa. “Quét nhưng vẫn có van, khoá chặt chẽ. Nói trường hợp thu hồi phải phù hợp quy hoạch nhưng quy hoạch nào thì phải làm rõ”- Chủ tịch Quốc hôi nói.

Với các nội dung còn 2 phương án, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, không nên đóng lại ngay. Phút cuối mà Quốc hội thấy chín muồi mới quyết. Quan trọng là từng phương án nêu rõ ưu, nhược điểm, cơ sở chính trị, thực tiễn, pháp lý thế nào để khách quan, công khai, minh bạch.