Sáng 23/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự án Luật BHXH (sửa đổi).
Chưa quản lý chặt chẽ đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
Tham gia đóng góp ý kiến hoàn thiện Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn tỉnh Bắc Giang) phản ánh, thời gian qua, tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc vẫn còn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, địa phương, ảnh hưởng đến việc giải quyết chế độ BHXH của người lao động.
Theo đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó có việc chưa quản lý chặt chẽ đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Các giải pháp xử lý tình trạng chậm, trốn đóng BHXH vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.
Để khắc phục tình trạng này, Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung một số quy định cụ thể về các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc với các biện pháp xử lý, chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm.
Để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà đề nghị ban soạn thảo tiếp tục rà soát, nghiên cứu, bổ sung một số biện pháp, chế tài như: khấu trừ tiền nợ BHXH tại các tài khoản ngân hàng sau khi đã có thông báo, đôn đốc của cơ quan BHXH trong thời gian nhất định (có thể là 3 tháng); công khai danh tính các đơn vị nợ BHXH trên các phương tiện thông tin đại chúng…
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, cần có các quy định đồng bộ, khả thi, nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc đang đặt ra hiện nay trong việc khởi kiện dân sự và khởi tố hình sự đối với người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH.
Cụ thể, cần chỉnh sửa, bổ sung khoản 4, khoản 5, Điều 37 theo hướng: Khi người sử dụng lao động có hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH và cơ quan có thẩm quyền đã áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính mà người sử dụng lao động vẫn không đóng hoặc đóng không đủ số tiền BHXH bắt buộc phải đóng, không chỉ cơ quan BHXH, mà tổ chức công đoàn và người lao động cũng có quyền khởi kiện người sử dụng lao động theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, khi người sử dụng lao động có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Hình sự, không chỉ cơ quan BHXH, mà tổ chức công đoàn, các cơ quan thanh tra, kiểm tra về lao động, BHXH và người lao động đều có quyền kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật.
“Ngoài ra, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan, bảo đảm tính khả thi, hiệu lực, hiệu quả của việc khởi kiện, khởi tố đối với các hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH” - đại biểu Đỗ Thị Việt Hà nêu quan điểm.
Có giải pháp để hạn chế người lao động rút BHXH 1 lần
Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Thị Kiều (Đoàn tỉnh Đắk Nông) đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, bổ sung các quy định nhằm đảm bảo an sinh xã hội; đồng thời có quy định cụ thể nhằm ngăn chặn tình trạng chậm, trốn đóng BHXH.
Về mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đại biểu Phạm Thị Kiều cho rằng, việc mở rộng đối tượng hoạt động không chuyên trách ở thôn tổ dân phố cho thấy dự thảo Luật đã quán triệt và thể chế hóa quan điểm của Nghị quyết số 28 của Trung ương đó là mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sang các nhóm đối tượng khác, trong đó có đối tượng là người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố.
Tuy nhiên, hiện nay phụ cấp hàng tháng cấp cho các đối tượng này rất thấp mà phải trích nộp BHXH, phần thực nhận của họ còn thấp hơn, trong khi số lượng đối tượng này trên cả nước rất lớn nên phần ngân sách nhà nước chịu trách nhiệm đóng cũng không nhỏ. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần có đánh giá, phân tích kỹ lưỡng về khả năng đảm bảo ngân sách cho các đối tượng này.
Về các đối tượng quy định tại điểm l, m, khoản 1 Điều 3 của dự thảo Luật, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ hơn vấn đề này, do các đối tượng này không phải là người hưởng tiền lương và chưa chắc chắn “có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên” mà bắt buộc phải tham gia bảo hiểm. Nên quy định hình thức khuyến khích tham gia BHXH bắt buộc đối với các đối tượng này để bảo đảm tính tương thích, thống nhất với quy định tại khoản 4, Điều 4 Dự thảo Luật “BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà người lao động có quyền tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình”.
Tại khoản 4, Điều 6 quy định nguyên tắc “Quỹ BHXH được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch; được sử dụng đúng mục đích và được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần, các nhóm đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định và chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định”. Tuy nhiên, qua nghiên cứu các nội dung cụ thể của dự thảo Luật, đại biểu nhận thấy chưa quy định cụ thể để Quỹ được công khai, minh bạch, như trách nhiệm của cơ quan BHXH trong hoạt động bảo toàn quỹ. Nguồn hình thành Quỹ BHXH chủ yếu từ nguồn đóng góp của người sử dụng lao động và người lao động, nhưng hai đối tượng này lại được nắm bắt rất ít thông tin về tình hình hoạt động của Quỹ. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, bổ sung quy định cụ thể nguyên tắc công khai, minh bạch Quỹ BHXH thực sự đi vào cuộc sống.
Về điều kiện hưởng lương hưu (Điều 64), đại biểu nhất trí với nội dung dự thảo nêu. Tuy nhiên, do cách tính mức lương hưu dựa trên thời gian đóng góp và mức tiền lương, thu nhập làm căn cứ đóng BHXH nên việc giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH sẽ làm xuất hiện thêm nhiều trường hợp người lao động nghỉ hưu với mức lương rất thấp (lao động nam chỉ hưởng mức 33,75%), tương đương hơn 2 triệu đồng. Đồng thời, dự thảo Luật đã bỏ quy định về mức lương hưu tối thiểu. Đây là điều mà nhiều người lao động đang băn khoăn, vì có thể dẫn đến xu hướng “nghèo hoá” của một bộ phận người dân trong tương lai. Đại biểu đề nghị cần xem xét thiết kế cách tính lương hưu có tính chia sẻ để hỗ trợ cho những người có tiền lương hưu quá thấp.
Ngoài ra, tại khoản 2, Điều 66 quy định “… cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định thì giảm 2%”. Theo đại biểu, quy định trong dự thảo luật như vậy là quá cao. Do đó, đề nghị cần nghiên cứu quy định cho phù hợp, đảm bảo sự hài hòa giữa đóng và hưởng, vì độ tuổi bắt đầu tham gia đóng bảo hiểm của mỗi người khác nhau, cho nên cần quy định thời gian đóng bảo hiểm bao nhiêu để được hưởng tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% là phù hợp.
Về BHXH 1 lần (Điều 70), đại biểu Phạm Thị Kiều nêu quan điểm cần có giải pháp để hạn chế người lao động rút BHXH 1 lần nhưng vẫn đảm bảo để người lao động có thể ổn định đời sống sau khi ngừng làm việc. Vì vậy, đề nghị nên có phương án sử dụng nguồn Quỹ bảo hiểm xã hội để thành lập Quỹ cho vay đối với người lao động phải ngừng việc nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu.
