Nghệ An: đòn bẩy cho du lịch xanh bứt phá
Kinhtedothi - Nghệ An được đánh giá là tỉnh có tiềm năng lớn để phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch xanh. Tuy nhiên, việc phát triển lâu nay lại được đánh giá chưa xứng với những tiềm năng, lý do là vẫn còn nhiều rào cản cần được nghiên cứu, đánh giá và khơi thông.
Mảnh đất giàu tiềm năng
Theo đánh giá từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An (Sở VHTT&DL Nghệ An), Nghệ An hội tụ đầy đủ các yếu tố, có thể sánh như một “Việt Nam thu nhỏ” cho phát triển du lịch. Nghệ An có đồng bằng, trung du, miền núi, biên giới, biển và đảo, có nhiều cảnh quan thiên nhiên hũng vĩ, các hệ sinh thái tự nhiên đa dạng, phong phú. Nổi bật là hệ sinh thái rừng nguyên sinh ở khu vực phía Tây Nghệ An, hình thành khu dự trữ sinh quyển thế giới lớn nhất Đông Nam Á được UNESCO công nhận năm 2007 với hơn 1.300km2.
Cùng với đó là hệ thống hang động phong phú, độc đáo, trong đó nhiều hang đã phát hiện được các di tích khảo cổ về cuộc sống của người Việt cổ cách đây hàng chục vạn năm như: hang Thẩm Ồm, Hang Bua (Quỳ Châu), hang Pòong (Quỳ Hợp),…
Đảo chè tại huyện Thanh Chương - một trong những điểm đến khiến nhiều du khách thích thú.
Nghệ An đang sở hữu bờ biển dài trên 82km, bãi biển phẳng, cát trắng mịn, nước trong, có độ mặn vừa phải, môi trường trong lành, số lượng giờ nắng nhiều, thích hợp cho sự phát triển loại hình du lịch nghỉ dưỡng, tắm biển, chữa bệnh. Điển hình như biển Cửa Lò, Bãi Lữ, Quỳnh Phương, Quỳnh Nghĩa…
Nghệ An cũng được biết đến là vùng đất địa linh nhân kiệt, có bề dày văn hóa và truyền thống cách mạng với lịch sử danh xưng hơn 990 năm. Có nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, lễ hội truyền thống đặc sắc. Hệ thống di tích lịch sử, văn hóa của tỉnh Nghệ An phong phú về số lượng và thể loại, toàn tỉnh hiện có hơn 2.600 di tích, danh thắng được kiểm kê.
Đặc biệt, Nghệ An từ xưa tới nay có nền văn hóa bản địa phong phú, đặc sắc như âm nhạc dân gian, các phong tục, tập quán, lễ hội, văn hóa ẩm thực… nổi bật là dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh đã được tổ chức UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Nghệ An nằm trên tuyến giao thông đường sắt, đường bộ xuyên Việt, có quốc lộ 1A và đường Hồ Chí Minh đi qua, có sân bay quốc tế, cảng biển. Đồng thời là một trong những cửa ngõ quan trọng của tuyến hành lang kinh tế Đông Tây nối liền Myanma - Thái Lan - Lào - Việt Nam với biển Đông qua các cửa khẩu Nậm Cắn, Cầu Treo (Hà Tĩnh) và cửa khẩu Thanh Thủy trong tương lai.
Với những thế mạnh ấy, Nghệ An có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch xanh gắn với những đặc trưng như: du lịch nghỉ dưỡng biển; du lịch văn hóa – lịch sử; du lịch sinh thái với các điểm trong các khu rừng nguyên sinh và khu bảo tồn như vườn quốc gia Pù Mát, khu dự trữ sinh quyển thế giới miền Tây Nghệ An; du lịch mạo hiểm với các tour du lịch leo núi, vượt sông núi tại du thuyền trên sông Giăng; thác Khe Kèm – bảo tàng thiên nhiên - văn hóa mở, chinh phục đỉnh Pù Xai Lai Leng (2.720m)…
Nhận diện những rào cản
Phó Trưởng Phòng quản lý Du lịch Sở VHTT&DL Nghệ An Hoàng Đức Chung cho rằng, dù nguồn lực về du lịch nói chung, du lịch sinh thái, du lịch xanh nói riêng rất lớn nhưng thực tế hiện nay hạ tầng và kết nối giữa các địa phương trong tỉnh còn hạn chế. Giao thông, thông tin, tiện nghi cơ bản tại các điểm du lịch cộng đồng còn thiếu.
Nguồn nhân lực du lịch thiếu và yếu, thiếu lao động có kỹ năng ngoại ngữ, phục vụ chuyên nghiệp, thiếu cán bộ quản lý có tư duy phát triển du lịch bền vững. Hệ thống quản lý du lịch từ cấp tỉnh đến cấp xã còn thiếu và chưa đồng bộ. Quản lý du lịch tại các địa phương chưa hiệu quả. Điển hình như thiếu cơ chế phối hợp vùng – ngành. Tình trạng tự phát, khai thác tài nguyên du lịch theo hướng ngắn hạn chưa có quy hoạch cụ thể, rõ ràng. Thiếu cơ chế phân chia lợi ích trong chuỗi giá trị phát triển du lịch.
“Chưa phát huy vai trò DN và hợp tác công – tư. DN nhỏ, chưa đầu tư chiều sâu vào mô hình bền vững; mối liên kết “Nhà nước – nhà dân – nhà đầu tư – nhà khoa học – nhà báo chưa hiệu quả” - Phó Trưởng Phòng quản lý Du lịch Sở VHTT&DL nhấn mạnh.
Phát triển chưa đồng bộ, thiếu hạ tầng, làm du lịch còn manh mún, thiếu chuyên nghiệp, dự án chậm tiến độ... là những rào cản cho phát triển du lịch ở Nghệ An.
Theo Chủ tịch UBND xã Nghi Tiến (Nghi Lộc) Nguyễn Bằng Phi, từ xưa tới nay khu vực biển Bãi Lữ trở thành điểm đến hấp dẫn với nhiều người trong du lịch, nghỉ dưỡng, hòa mình vào không gian xanh của biển và núi. Nhưng nhiều năm qua Bãi Lữ buộc phải dừng hoạt động bởi đầu tư mới nhưng chậm tiến độ. Việc đó khiến địa phương thiệt thòi về doanh thu từ hoạt động du lịch, nhiều người lao động không có việc làm để tăng thu nhập, cải thiện đời sống.
"Khó khăn lớn nhất của địa phương hiện nay là thủ tục pháp lý khai thác tài nguyên du lịch, việc chuyển đổi mục đích sử dụng tài nguyên sang khai thác du lịch còn nhiều khó khăn. Ngoài ra, một số dự án du lịch như Đảo Chè, hồ Sông Rộ,…không triển khai đầu tư, hoặc triển khai đầu tư chậm, dẫn đến hoạt động kinh doanh dịch vụ không có điều kiện nâng cao, lượng khách đến tham quan ngày càng giảm gây lãng phí tài nguyên du lịch kéo dài", Trưởng phòng Văn hóa, Khoa học và Thông tin huyện Thanh Chương Đặng Văn Hóa nêu ý kiến.
Còn Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn Nguyễn Viết Hùng cho rằng, thách thức cho sự phát triển du lịch ở địa phương là việc Kỳ Sơn có đường biên giới với nước bạn Lào trên 200 km, 11 xã biên giới có một số cảnh quan tuyệt đẹp có thể khai thác thì lại là khu vực biên giới, không khai thác được. Thủ tục đầu tư tại vùng lõi các khu vực rừng phòng hộ khó khăn… do vậy cần có những quy định đặc thù, để khai thác thuận lợi, hiệu quả để khơi dậy tiềm năng.
Trong khi đó, Trưởng Phòng Quản lý Phát triển tài nguyên du lịch Sở VHTT&DL Nghệ An Hoàng Minh Thành cho biết, qua khảo sát các mô hình du lịch cộng đồng tại các huyện Con Cuông, Quỳ Châu, Nghi Lộc... cho thấy mặc dù những nơi này có tiềm năng về cảnh quan và sinh thái, nhưng quy hoạch khu du lịch còn rời rạc, manh mún, tự phát. Chưa có quy hoạch tổng thể, hạ tầng chưa bảo đảm, thiếu các tiện ích cơ bản như nhà vệ sinh, bãi đỗ xe, trạm dừng chân, biển báo hướng dẫn, gây bất tiện cho du khách, thiếu liên kết với các điểm du lịch khác trong vùng.
Văn hóa bản địa chưa được khai thác một cách bền vững. Một số nơi có dấu hiệu "thương mại hóa" bản sắc dân tộc, làm mất tính nguyên bản. Một số hoạt động du lịch gây tác động chưa bảo đảm môi trường tự nhiên...
Cần đầu tư, quản lý hiệu quả
Theo ông Hoàng Minh Thành, để phát huy tiềm năng, thế mạnh về du lịch sinh thái, cộng đồng, thu hút được khách du lịch và phát triển du lịch bền vững trong thời gian tới cần có sự đầu tư, quản lý một cách hiệu quả.
Trước mắt, cần ưu tiên phát triển hoặc kết hợp phát triển một số loại hình du lịch như: du lịch văn hóa – lịch sử; du lịch sinh thái, nông nghiệp, nông thôn; du lịch cộng đồng. Đặc biệt, đối với loại hình du lịch cộng đồng và du lịch sinh thái cần có sự định hướng và hỗ trợ thường xuyên của cơ quan quản lý để tránh hiện tượng người dân làm du lịch một cách tự phát, thiếu chuyên nghiệp và có sự trùng lặp.
Chú trọng công tác phát triển nguồn nhân lực du lịch, đặc biệt là đội ngũ hướng dẫn viên du lịch tại điểm và cộng đồng dân cư địa phương cả về chuyên môn, nghiệp vụ, trình độ ngoại ngữ. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về du lịch cho cộng đồng dân cư địa phương để người dân tham gia vào hoạt động du lịch. Xây dựng ý thức phát triển du lịch kết hợp bảo vệ, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Sớm tháo gỡ những vướng mắc để du lịch ở tỉnh Nghệ an mang lại hiệu quả và nguồn lực kinh tế.
Tăng cường chuyển đổi số trong công tác tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá trên các nền tảng mạng xã hội để giới thiệu về các điểm đến du lịch, các sản phẩm du lịch của tỉnh đến với du khách. Ngoài ra, cần xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin về điểm đến phối hợp kết nối với các DN lữ hành để cung cấp thông tin về sản phẩm du lịch, cơ sở dịch vụ du lịch và các điểm tham quan trên địa bàn.
Phó Trưởng Phòng quản lý Du lịch Sở VHTT&DL Nghệ An Hoàng Đức Chung nhận định thêm, du lịch xanh không thể phát triển tự phát, vì điều đó dễ dẫn đến mâu thuẫn giữa khai thác và bảo tồn, gây quá tải môi trường hoặc đánh mất bản sắc địa phương.
Cần xây dựng hạ tầng lưu trú xanh như: homestay, farmstay, eco-lodge sử dụng vật liệu tự nhiên, tiết kiệm năng lượng. Xây dựng hệ thống thông tin – chỉ dẫn thân thiện với môi trường, song ngữ… Nâng cao nhận thức cộng đồng, tập huấn cho dân địa phương về làm du lịch bền vững. Chuyển đổi mô hình sinh kế, nông dân trở thành hướng dẫn viên, cung cấp dịch vụ nông nghiệp trải nghiệm.
Về lộ trình dự kiến, từ giai đoạn 2025 - 2027 sẽ thực hiện khảo sát, thống kê tài nguyên du lịch Nghệ An, trên cơ sở thống kê tài nguyên du lịch để phân loại tài nguyên và đề xuất khai thác, phát triển tài nguyên phù hợp...
