Ngoại giao Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập và tự cường

Bài 1: “Ngọn đuốc” soi đường bản lĩnh đối ngoại Việt Nam

Nửa đêm 14/10/2025, theo giờ Hà Nội, tại Trụ sở Liên Hợp Quốc (New York, Mỹ), cả đoàn Việt Nam vỡ òa trong thời khắc “hai tiếng” Việt Nam được xướng lên - đánh dấu việc lần thứ ba Việt Nam tái đắc cử thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026-2028, với số phiếu ủng hộ là 180 - cao nhất nhóm Châu Á -Thái Bình Dương.

Kết quả được công bố tại cuộc họp Đại hội đồng của Liên Hợp quốc (LHQ) với sự tham dự của 190 quốc gia thành viên. Sự kiện là một trong số nhiều dấu mốc phản ánh sự tín nhiệm, đánh giá cao của cộng đồng quốc tế đối với những cam kết và nỗ lực mạnh mẽ của Việt Nam về thúc đẩy và bảo vệ quyền con người, đồng thời, thể hiện sự tin tưởng đối với chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Những thành quả này đạt được dựa trên sự dẫn dắt, lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, với vai trò định hình đường lối đối ngoại trong suốt gần 40 năm Đổi mới. Như Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn từng khẳng định, thành tựu phát triển lý luận đối ngoại của Đảng trong 40 năm qua có ý nghĩa và tầm quan trọng đặc biệt, là cơ sở để triển khai thành công các nhiệm vụ đối ngoại.

Vận dụng sáng tạo và kế thừa

Chuyên gia từ Học viện Quốc phòng Australia - Giáo sư Carl Thayer cho rằng, trong 80 năm qua, chính sách đối ngoại của Việt Nam vẫn dựa trên các nguyên tắc then chốt trong tư tưởng ngoại giao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là: giữ vững đoàn kết dân tộc, mở rộng đoàn kết quốc tế, thêm bạn bớt thù, coi các nước châu Á là anh em và các quốc gia là bạn, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

“Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại dấu ấn, di sản sâu đậm trong hành trình hội nhập khu vực và toàn cầu của Việt Nam với phong cách ngoại giao linh hoạt, thực tiễn”, học giả người Australia chia sẻ với Kinh tế & Đô thị.

Ngay từ những ngày đầu lập nước, trong bức thư gửi tới Liên hợp quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ tinh thần Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước, bày tỏ mong muốn “thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực”. Đây có thể được coi là “bản tuyên ngôn” đầu tiên về cách tiếp cận của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với cộng đồng quốc tế.

Trên cơ sở những tư duy đi trước thời đại đó, đồng thời vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về đối ngoại, Đại hội XIII của Đảng đã hoạch định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, kiên định mục tiêu bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc, đồng thời cũng thể hiện tinh thần hòa bình, tôn trọng độc lập, chủ quyền quốc gia của các dân tộc trên thế giới với năm nội dung chính.

Đó là (1) thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; (2) kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong công tác đối ngoại; (3) tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, phát triển và nâng cao vị thế, uy tín của đất nước;(4) xác định mục tiêu của đối ngoại trong thời kỳ mới là bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc và (5) thực hiện đường lối ngoại giao rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa trong quan hệ quốc tế. Đây cũng chính là “kim chỉ nam” cho công tác đối ngoại của Việt Nam.

Những thành tựu đối ngoại – kết tinh bản lĩnh và trí tuệ của Đảng

Từ Đại hội VI năm 1986 của Đảng mở ra công cuộc Đổi mới đến nay, công tác đối ngoại của Việt Nam đã trải qua chặng đường chuyển mình mạnh mẽ.

Việt Nam gia nhập Liên hợp quốc năm 1977, gia nhập ASEAN năm 1995, WTO năm 2007, đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN, Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc hai nhiệm kỳ (2008–2009, 2020–2021), và trở thành đối tác tin cậy của nhiều quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng, Việt Nam đã khẳng định được vai trò và vị thế ngày càng cao trong khu vực và thế giới. Đến nay, chúng ta đã thiết lập quan hệ ngoại giao với 190 nước. Đảng Cộng sản Việt Nam đã thiết lập quan hệ với 247 chính đảng ở 111 quốc gia.

Quốc hội Việt Nam có quan hệ với Quốc hội, Nghị viện của hơn 140 nước. Các tổ chức hữu nghị Nhân dân có quan hệ với 1.200 tổ chức Nhân dân và phi chính phủ nước ngoài. Việt Nam cũng là thành viên tích cực và có trách nhiệm của hơn 70 tổ chức, diễn đàn quốc tế quan trọng như Liên hợp quốc, ASEAN, APEC, ASEM, WTO...

Xây dựng Đảng - củng cố bản lĩnh đối ngoại

Quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng đòi hỏi Đảng phải đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đặc biệt là cán bộ làm công tác đối ngoại.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: “Coi công tác cán bộ là “gốc”, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác hội nhập, có chuyên môn, kỹ năng cao, ngang tầm quốc tế, có khả năng tham gia hòa giải, giải quyết tranh chấp quốc tế”

Chính từ yêu cầu đó, Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị liên quan đến công tác cán bộ, trong đó có việc quy hoạch, luân chuyển, đào tạo và bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo thông suốt, kịp thời, đúng đắn của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp; phát huy vai trò nêu gương… Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng, ban hành nghị quyết của Đảng… Đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Đảng. Tiếp tục tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng trong điều kiện mới. ”

Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cường, trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, Đảng ta rất coi trọng và đã ban hành nhiều nghị quyết về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) nêu rõ Đảng ta là “Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

"Đảng lãnh đạo bằng cương lĩnh, chiến lược, các định hướng về chính sách và chủ trương lớn; bằng công tác tuyên truyền, thuyết phục, vận động, tổ chức, kiểm tra, giám sát và bằng hành động gương mẫu của đảng viên," Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh.

Có thể nói, đổi mới đồng bộ phương thức và nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm.

Bước sang nhiệm kỳ 2025-2030, nhiệm kỳ đánh dấu bước chuyển quan trọng với chức năng lãnh đạo toàn diện, Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Cường khẳng định, Đảng bộ Bộ Ngoại giao xác định mục tiêu bao trùm là: “Nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bộ; xây dựng ngành Ngoại giao toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp; phát huy vai trò tiên phong, trọng yếu, thường xuyên của đối ngoại và hội nhập quốc tế, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới”.

Quyền Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung cũng cho rằng, đi đầu trong mục tiêu giai đoạn mới của ngành ngoại giao là đổi mới tư duy lãnh đạo, khẳng định vai trò trung tâm của Đảng bộ trong chỉ đạo toàn diện công tác đối ngoại, gắn với mục tiêu xây dựng Đảng bộ "toàn diện" – vừa lãnh đạo chính trị, tư tưởng, vừa định hướng chuyên môn nghiệp vụ.

Theo đó, Quyền Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Hoài Trung nhấn mạnh nhiệm vụ đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng thông qua công tác cán bộ, nâng cao năng lực cán bộ, đảng viên, đặc biệt là nâng cao nhận thức, năng lực chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, khả năng thích ứng trong bối cảnh hội nhập; xây dựng đội ngũ cán bộ Ngoại giao "vừa hồng, vừa chuyên”…

Bước chuyển quan trọng của Đảng về định hướng hội nhập quốc tế

Thế giới đang trong thời kỳ thay đổi có tính thời đại, từ nay đến năm 2030 là giai đoạn quan trọng nhất để xác lập trật tự thế giới mới, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng sẽ đánh dấu thời điểm đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh của dân tộc.

Trọng tâm của chiến lược ngoại giao thời kỳ mới đã được cụ thể hóa qua Nghị quyết 59-NQ/TW của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới (ban hành tháng 1/2025).

Trong bài viết “Vươn mình trong hội nhập quốc tế”, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng ta xác định muốn hòa bình và phát triển thì phải mở cửa với bên ngoài, hợp tác với các quốc gia khác, trong đó hội nhập quốc tế là hình thức, trình độ phát triển cao của hợp tác quốc tế". 

Đảng đã đề ra chủ trương hội nhập quốc tế, trước là hội nhập kinh tế, sau là hội nhập toàn diện để khơi thông, mở rộng quan hệ với các quốc gia và tổ chức quốc tế, tranh thủ nguồn lực bên ngoài cho phát triển kinh tế-xã hội và nâng cao vai trò, vị thế của quốc gia, đưa Việt Nam hội nhập vào nền chính trị thế giới, nền kinh tế quốc tế và nền văn minh nhân loại.

Đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên vươn mình tới thịnh vượng, hùng cường, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” đòi hỏi phải có tâm thế, vị thế mới và tư duy, cách tiếp cận mới về hội nhập quốc tế.

Nghị quyết số 59 vì thế đánh dấu bước chuyển quan trọng của Đảng ta về tư duy và định hướng hội nhập quốc tế trong giai đoạn tới, tạo động lực đưa đất nước tiến tới đài vinh quang của độc lập, tự do, hạnh phúc, phồn thịnh, trường tồn.

[Còn nữa]