Người giữ hồn văn hóa Mường

Mặc dù đã bước vào tuổi 75, cái tuổi mà người xưa cho rằng "lão giả an chi là thượng sách" nhưng ông Nguyễn Xuân Vinh vẫn luôn miệt mài với công việc truyền dạy những tiết tấu văn hóa cồng chiêng cho các hội viên người cao tuổi trong vùng một thời tưởng như thất truyền trên quê hương núi Tản, sông Đà.

Văn hóa cồng chiêng có từ xa xưa, là món ăn tinh thần không thể thiếu được trong các dịp lễ hội truyền thống, lễ Tết của bà con đồng bào xã Yên Bài. Nhưng do chiến tranh, phong trào đời sống văn hóa của các thôn, bản nơi đây với các lời ru ún, ru Mường, văn hóa cồng chiêng một thời tưởng như bị thất truyền.

Nhiều gia đình không còn lưu giữ được bộ cồng chiêng quý. Các thiết chế văn hóa của đồng bào dân tộc như: nhà sàn, trang phục, lễ hội và một số nét văn hóa đặc sắc của người Mường và người Dao xưa có sự biến đổi do tác động của mặt trái cơ chế thị trường. Thêm vào đó, số nghệ nhân có am hiểu về nghệ thuật cồng chiêng tuổi cao, sức yếu, khả năng truyền thụ kiến thức nghệ thuật hạn chế khiến cho văn hóa cồng chiêng có nguy cơ mai một.

Từ năm 2015, được sự quan tâm đầu tư của Sở VH&TT Hà Nội và Ban Dân tộc TP Hà Nội (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo), việc bảo tồn các giá trị văn hóa của người Mường tại 7 xã miền núi thuộc huyện Ba Vì cũ và nay là 3 xã mới: Yên Bài, Suối Hai, Ba Vì đã có nhiều kết quả tích cực. Hiện đồng bào dân tộc Mường chiếm 60% dân số của 3 xã mới.

Sẵn có lòng nhiệt huyết và tình yêu văn hóa Mường, ông Nguyễn Xuân Vinh đã được lãnh đạo địa phương ủng hộ xây dựng thành lập câu lạc bộ văn hóa Mường cho người cao tuổi từ năm 2020.

Bằng vốn văn hóa Mường sẵn đã ngấm trong tâm hồn, ông Nguyễn Xuân Vinh còn lặn lội lên tận những bản Mường xa xôi của tỉnh Hòa Bình để mời các nghệ nhân dân gian có nhiều kinh nghiệm về xây dựng lại các điệu chiêng Mường cho tất cả các chi hội người cao tuổi của 3 xã.

Sau 5 năm từ khi câu lạc bộ văn hóa Mường xã Yên Bài được thành lập đi vào hoạt động đến nay đã trở thành đội mẫu trong tất cả các hoạt động văn hóa của địa phương và 100% các chi hội người cao tuổi của 3 xã Yên Bài, Suối Hai, Ba Vì đều có đội cồng chiêng.

Các câu lạc bộ, đội cồng chiêng đã phục vụ trên 300 lượt biểu diễn cho các hoạt động hội nghị của xã, các dịp lễ hội của các thôn bản trong vùng. Điều đáng mừng, bằng nguồn kinh phí xã hội hóa, Nhà nước và Nhân dân cùng làm, hiện nay trên 3 xã có đồng bào dân tộc đã mua sắm được 116 bộ cồng chiêng Mường với tổng kinh phí hơn 1 tỷ đồng phục cho các hoạt động văn hóa cộng đồng và các điểm du lịch homestay quanh sườn núi Ba Vì.

Hiện nay, câu lạc bộ văn hóa Mường lo đủ 100% kinh phí cho 30 thành viên hoạt động ổn định thường xuyên với mức hỗ trợ 1 triệu đồng/người/ngày biểu diễn và 200.000 đồng/ ngày luyện tập. Có được những kết quả trên ngoài sự quan tâm của lãnh đạo các cấp còn là sự tâm huyết, nhiệt tình, mẫu mực, trách nhiệm của Chủ nhiệm câu lạc bộ hội viên người cao tuổi Nguyễn Xuân Vinh.

Do làm tốt vai trò vừa là người truyền dạy vừa là Chủ nhiệm câu lạc bộ trong 5 năm qua, ông Nguyễn Xuân Vinh được tặng nhiều giấy khen của các sở, ngành, địa phương. Đặc biệt, vừa qua ông Vinh được Bộ VHTT&DL công nhận là nghệ nhân văn hóa dân gian ưu tú. Nhưng hơn cả, ông Nguyễn Xuân Vinh còn được các hội viên người cao tuổi gọi là người giữ lửa cho các điệu chiêng Mường.