Người kéo cờ Tổ quốc tại lễ Tuyên ngôn độc lập đã qua đời
| GS Dương Thị Thoa khi ở tuổi 90 |
Giáo sư Dương Thị Thoa hay còn gọi là Lê Thi (sinh năm 1926), nguyên Viện trưởng Viện Triết học Việt Nam (Ủy ban Khoa học xã hội Nhân văn Quốc gia). Bố của bà là nhà giáo nổi tiếng, Hiệu trưởng Trường Bưởi, liệt sĩ Dương Quảng Hàm. Điều đặc biệt, bà là người kéo lá cờ đỏ sao vàng tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội) trong ngày 2/9/1945.
Vợ chồng Giáo sư Dương Quảng Hàm từng mong muốn con theo nghề giáo, nối nghiệp gia đình. Tuy nhiên, bà trốn nhà, tham gia hoạt động cách mạng tiền khởi nghĩa. Hơn một tháng sau, Giáo sư Dương Thị Thoa mới về nhà báo cáo cha mẹ việc mình tham gia hoạt động cách mạng.
Năm 1945, bà hoạt động bí mật trong Hội Phụ nữ Cứu quốc với bí danh Lê Thi.
Sinh thời, Giáo sư Dương Thị Thoa từng giải thích, bà thích họ Lê của vua Lê Lợi nên tự lấy họ Lê đặt cho mình, còn Thi là tên người bạn thân của bà.
Khi còn sống, trong căn gác nhỏ chừng 20m2, GS Lê Thi vẫn thường tiếp phóng viên và nhiều thế hệ cháu con, để nghe bà kể về từng chi tiết về buổi lễ Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, ngày 2/9/1945.
| GS Dương Thị Thoa và bà Đàm Thị Loan - người cùng kéo cờ trong lễ Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945 hội ngộ tại Quảng trường Ba Đình năm 1997 |
Khoảng 13 giờ 30 ngày 2/9/1945, hàng vạn đồng bào đã sẵn sàng chờ đến giờ phút Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập. Bà cùng đoàn phụ nữ hồi hộp chờ đợi cuộc mít tinh sắp bắt đầu, bỗng nhiên một đại diện Ban tổ chức đến chỗ đoàn phụ nữ yêu cầu cử một đại diện lên kéo cờ. Khi nhận lệnh, mọi người trong đoàn đã thống nhất cử bà Thi.
“Tiếng hát của bài Quốc ca vang lên và lá cờ Tổ quốc cũng từ từ được kéo lên trong tiếng Quốc ca của hàng vạn người có mặt tại Quảng trường. Khi bài Quốc ca vừa kết thúc cũng là lúc lá cờ đỏ sao vàng bay phấp phới trên lễ đài, trong tiếng vỗ tay vang rền của hàng vạn người dân có mặt tại Quảng trường Ba Đình.
Khi lá cờ lên tới đỉnh cao, tung bay lồng lộng trong cơn gió mùa thu và nắng tháng Tám, cũng là lúc chúng tôi thở phào nhẹ nhõm, vui sướng. Nước mắt bỗng ứa ra vì xúc động xen lẫn tự hào” - bà Thi từng hồi tưởng. Người cùng kéo cờ năm đó với GS Dương Thị Thoa là bà Đàm Thị Loan - vợ đại tướng Hoàng Văn Thái.
Những năm cuối đời, GS Dương Thị Thoa sống đầm ấm bên con cháu tại căn nhà ở phố Ngô Quyền (Hà Nội). Theo người nhà GS, trước khi mất bà có ốm, mệt mất mấy ngày, nhưng sáng 28/8 bà ra đi rất nhẹ nhàng tại nhà riêng.
