Số liệu trong các ngành điện lực, xăng dầu luôn biến động, thường xuyên báo cáo là kinh doanh thua lỗ và phải tăng giá để bù lỗ hoặc điều chỉnh quỹ hỗ trợ giá các mặt hàng này, nhưng cũng không có cơ chế để kiểm soát tính chính xác của các con số…
Doanh nghiệp luôn kêu lỗ cao, lãi ít
Hiện nay, trong công thức tính giá cơ sở để hình thành giá các mặt hàng xăng dầu bao gồm cả tổng chi phí kinh doanh định mức và được Bộ Tài chính quy định tối đa là 1.050 đồng/lít xăng, nhưng thực tế riêng thù lao cho đại lý (hoa hồng), các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối đã phải chi tới 1.000 đồng/lít xăng. Trước kia, Bộ Tài chính chỉ cho phép mức hoa hồng tối đa 50% chi phí kinh doanh định mức, nhưng hiện đã khoán cho DN toàn bộ (trong định mức kinh doanh bao gồm hoa hồng, cước vận chuyển hàng từ cảng về kho, chi phí quản lý vận hành của DN, hao hụt…).
“Quy định về chi phí kinh doanh của DN đầu mối đã có trong Thông tư liên tịch của liên Bộ Công Thương - Tài chính về phương pháp tính giá cơ sở; cơ chế hình thành, quản lý, sử dụng Quỹ bình ổn giá và điều
hành giá xăng dầu theo quy định tại Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu. Chi phí kinh doanh thực tế của các DN và việc chi hoa hồng cho đại lý thuộc thẩm quyền quản lý của DN và DN phải tự chịu trách nhiệm về kết quả sản xuất, kinh doanh của mình. Nếu chi vượt hoặc chi cao hoa hồng cho các đại lý đồng nghĩa với việc lợi nhuận của họ sẽ thấp đi" - Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá Nguyễn Thị Thúy Nga cho biết trong cuộc họp báo quý gần đây của Bộ Tài chính. Từ đây, nhiều người đặt câu hỏi, mức chi hoa hồng quá cao có thể là một trong những nguyên nhân để các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối liên tục kêu lỗ.
Thực tế, tình trạng vượt chi phí định mức, chi hoa hồng quá cao đã từng diễn ra, và hệ quả là DN nhập khẩu (NK) kinh doanh lỗ còn các đại lý lãi to. Theo Báo cáo tài chính hợp nhất, trong quý I/2015, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) đạt 37.936 tỷ đồng doanh thu thuần, giảm 25% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, nhờ giá, vốn hàng bán giảm mạnh, lợi nhuận gộp vẫn tăng 55%, đạt hơn 2.781 tỷ đồng.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng, vấn đề ở đây là chúng ta xác định chi phí kinh doanh định mức xăng dầu bất hợp lý. DN xăng dầu lợi nhuận cao có thể lợi dụng “đẩy” phần lợi nhuận ấy cho đại lý rồi được “lại quả” trước khi nghĩ đến việc phải giảm giá bán. “Điều này tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường và người tiêu dùng (NTD) thì luôn chịu thiệt” - ông Long nói.
Cụ thể hơn trong tính giá cơ sở
Số liệu công bố từ Tổng cục Hải quan cũng cho thấy, 6 tháng đầu năm nay, lượng xăng dầu NK đã tăng
vọt, hơn 23%. Điều đáng nói, xét về giá trị NK lại giảm tới gần 29,3% so với cùng kỳ năm ngoái. Rõ ràng, giá trị NK giảm mạnh là do giá các mặt hàng xăng dầu thành phẩm giảm theo xu hướng của giá dầu thô. Tính bình quân sơ bộ, hiện mỗi tấn xăng dầu thành phẩm các loại NK có giá trên 573 USD, trong khi mức giá của cùng kỳ năm ngoái là trên 943 USD. Như vậy có thể thấy, giá cơ sở do liên Bộ quy định không phản ánh đúng thực tiễn kinh doanh xăng dầu. Và nền kinh tế cũng như NTD phải trả giá cho sự bất hợp lý đó.
Thông tin về chính sách quản lý giá xăng dầu, về thực trạng hoạt động của DN kinh doanh xăng dầu thời gian qua đã được công khai, nhưng dường như chưa thực sự đầy đủ và cụ thể. Mới đây, báo cáo chuyên đề năm 2014 của Kiểm toán Nhà nước công bố đã chỉ ra hàng loạt sai phạm nghiêm trọng trong kinh doanh xăng dầu như: Sản lượng NK thấp hơn so với hạn mức; tại một số thời điểm không đảm bảo dự trữ lưu thông 30 ngày; mua xăng dầu của các đơn vị không phải là DN đầu mối NK xăng dầu; bán giá vùng 2 cao vọt so với quy định…
“Có một số sai phạm xảy ra trong hoạt động kinh doanh xăng dầu rất cụ thể (như tình trạng gian lận về chất lượng, số lượng xăng dầu, việc dừng bán hàng không lý do...) đã tác động trực tiếp đến người dân, làm người dân bức xúc, luôn thấy mình bị chèn ép, phải nhận phần thiệt thòi nhưng đôi khi vẫn phải cắn răng chấp nhận do... không thể không dùng xăng dầu. Những sai phạm này cho dù thực tế chỉ xảy ra ở nhánh cuối của hệ thống phân phối (đại lý, cửa hàng bán lẻ), không gắn trực tiếp với các DN đầu mối NK, nhưng đó cũng là một mắt xích trong hệ thống phân phối xăng dầu” - chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh bình luận.
Theo ông Lê Đăng Doanh, hoạt động kinh doanh xăng dầu cần thiết được công khai, minh bạch khi thị trường có DN chiếm vị thế độc quyền. Tuy nhiên, để minh bạch thị trường xăng dầu thì cơ chế tính giá cơ sở cần phải cụ thể hơn nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho DN kinh doanh, cũng như ngăn chặn được tình trạng DN lách để trục lợi và vi phạm các quy định hiện hành. “Vấn đề quan trọng là nếu vẫn còn độc quyền, vẫn còn tình trạng vừa đá bóng vừa thổi còi thì khó có nhiều những thay đổi trong việc kinh doanh xăng dầu" - ông Lê Đăng Doanh khẳng định.
Kinhtedothi - Khách hàng thanh toán tiền qua thẻ tại cửa hàng xăng dầu của Petrolimex trên đường Xuân Thủy, quận Cầu Giấy. Ảnh: Phạm Hùng |
| Trên thực tế khi chiết khấu càng cao thì DN bán hàng sẽ càng lỗ và đại lý sẽ càng có lợi. Việc đẩy mức chi phí hoa hồng lên để rồi lại đổ lên đầu NTD và lại xin Nhà nước bổ sung chi phí cũng là một dạng của "chuyển giá", "chuyển chi phí" để xin Nhà nước bù lỗ, bù chi phí, trong khi DN làm ăn vẫn có lãi. TS Ngô Trí Long - Chuyên gia kinh tế |
| Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội vừa qua, cả hai Bộ trưởng Bộ Tài chính và Bộ Công Thương đều khẳng định sẽ rà soát chi phí định mức kinh doanh đang khoán cho DN. Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, bản thân các DN kinh doanh xăng dầu cũng bị tác động bởi yếu tố khác để tăng chi phí đầu vào, nên phải thường xuyên rà soát điều chỉnh để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng. |
