Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười và chuyến đi lịch sử

Khi đồng bào và chiến sĩ cả nước đang xúc động tiếc thương trước sự ra đi của nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười, tôi bồi hồi nhớ lại chuyến thăm hữu nghị chính thức Trung Quốc cách đây 23 năm của Người (từ 26/11 - 2/12/1995).

Chuyến thăm này diễn ra vào thời điểm Trung Quốc đã tiến hành cải cách được 15 năm, còn Việt Nam mới tiến hành công cuộc đổi mới được 9 năm. Đây cũng là thời điểm Việt Nam vừa có ba sự kiện đối ngoại lớn, đặc biệt quan trọng: Bình thường hoá quan hệ với Mỹ, gia nhập ASEAN, ký Hiệp định khung với Liên minh châu Âu. Đó là chuyến thăm chính thức Trung Quốc đầu tiên của Tổng Bí thư Đảng ta sau khi Việt Nam và Trung Quốc bình thường hoá quan hệ vào năm 1991. Nhìn từ nhiều khía cạnh, đó thực sự là một chuyến thăm mang dấu ấn lịch sử.

Tổng Bí thư Đỗ Mười cùng nhà báo Hồ Quang Lợi trên chuyên cơ từ Bắc Kinh về Hà Nội, năm 1995.

Trong các cuộc hội đàm, tiếp xúc, gặp gỡ các nhà lãnh đạo Trung Quốc, cũng như khi đi thăm các khu đô thị, các khu công nghiệp và các vùng nông thôn của bạn, Tổng Bí thư Đỗ Mười đều muốn rút ra được những điều bổ ích và thiết thực nhất từ thực tiễn phát triển của Trung Quốc cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta.

Tổng Bí thư Đỗ Mười rất quan tâm việc Trung Quốc chủ trương phát triển nhanh đi đôi với chất lượng cao: Phát triển vững chắc, coi trọng hiệu quả, ổn định và hài hòa giữa các vùng, giữa các lĩnh vực. Để làm chuyển động cả một cơ thể kinh tế khổng lồ trong tình trạng “ngủ đông” nhiều thập kỷ, Trung Quốc đã chọn những vùng trọng điểm, hút vào đây những sức mạnh vật chất cần thiết để biến chúng thành những hạt nhân có khả năng “kích nổ” tạo ra một sinh khí mới, kéo theo cả một đoàn tàu lớn. Tổng Bí thư Đỗ Mười đặc biệt quan tâm tìm hiểu phương cách phát triển này. Điểm nổi bật trong cải cách kinh tế, tiêu biểu là Thâm Quyến, Chu Hải, Sán Đầu, Hạ Môn. Trong 14 TP mở cửa ven biển, Thượng Hải nổi lên như một sự cải cách hiếm thấy. Phó Thị trưởng Triệu tâm sự với Tổng Bí thư Đỗ Mười rằng: “Tổ tiên chúng tôi không phát triển được nửa phía Đông là do không xây dựng được chiếc cầu qua sông Hoàng Phố. Có thể nói, trên thế giới không có con sông nào chảy qua TP mà một bên phát triển, một bên lại lạc hậu”. Và thế là, khu mới Phố Đông được xây dựng trước hết bằng việc xây dựng hai chiếc cầu cáp treo hiện đại vào loại bậc nhất thế giới: Cầu Nam Phố, cầu Đông Phố.

Phố Đông có 3 đặc điểm thu hút được đầu tư nước ngoài: Tốc độ xây dựng nhanh, công nhân lành nghề mà giá lao động lại thấp, giá thuê đất rẻ nhất thế giới (chỉ với 300USD/m2 trong thời hạn 50 - 70 năm). Hết thời hạn này, các nhà đầu tư nước ngoài phải trả lại đất cho Chính phủ Trung Quốc. Trong lúc đó các tài sản như nhà xưởng, khách sạn trên miếng đất đó đều thuộc quyền sở hữu của họ. Khi Tổng Bí thư Đỗ Mười hỏi đây có phải là một điều kiện quá ưu đãi đối với các nhà đầu tư nước ngoài hay không, Phó Thị trưởng TP cho biết: Người Nhật xây dựng một tòa cao ốc ở đây tiêu tốn hết 850 triệu USD và phải mất tới 80 năm sau mới thu hồi được hết vốn. Muốn thu hút vốn đầu tư trước hết phải tính đến lợi nhuận của các nhà đầu tư.

Là một đất nước có tới 800 triệu nông dân, công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Trung Quốc không thể tách rời những vấn đề gay gắt ở nông thôn. Đây là vấn đề Tổng Bí thư Đỗ Mười rất quan tâm. Tôi có ấn tượng rất mạnh mẽ về “đô thị nông thôn” khi Tổng Bí thư Đỗ Mười tới thăm Mã Kiều, cách Thượng Hải 40km, nơi trước đây là một xã sản xuất nông nghiệp, nay đã biến thành một thị trấn mà thu nhập lại chủ yếu dựa vào sản xuất công nghiệp. Đồng chí Chủ tịch thị trấn báo cáo với Tổng Bí thư Đỗ Mười: “Chúng tôi áp dụng chính sách lấy công nghiệp bù cho nông nghiệp để nông dân yên tâm bám đồng ruộng sản xuất. Tư tưởng chỉ đạo của thị trấn chúng tôi là “cùng giàu”. Ở đây không có hộ quá giàu, cũng như hộ quá nghèo. Người già được chăm nuôi tận tình, trẻ em được giáo dục chu đáo, ai có bệnh cũng được chữa”. Thật khó mà tin nổi rằng, tại một thị trấn nông thôn, lại có khá nhiều DN nước ngoài tới đầu tư với số vốn 20 triệu USD. Chỉ có một điều khác là các nhà DN nước ngoài đó tự vay vốn của ngân hàng nước ngoài, còn Mã Kiều không hề vay một đồng nào.

Tổng Bí thư Đỗ Mười rất vui khi tới thăm khu trồng rau không đất của Mã Kiều. Trong những nhà kính được thiết kế rất công phu, khung làm bằng hợp kim, mái kính có thể nâng lên hạ xuống theo yêu cầu của cây rau. Tổng Bí thư cúi xuống nhìn thấy những luống rau xanh, thân rau luồn qua những tấm xốp, rễ rau tỏa ra trong nước để hút thức ăn. Tuy phải đầu tư cao, nhưng sản lượng trồng rau không đất cao gấp 6 lần so với trồng rau trên đất, vì rút ngắn được thời gian sinh trưởng của cây, ví dụ cây xà lách chỉ sau 20 ngày là thu hoạch.

Và chúng tôi đã không khỏi ngạc nhiên khi tới thăm khu nhà ở của nông dân. Đó là những tòa nhà biệt thự 2 - 3 tầng xinh xắn, được kiến trúc đa dạng, thấp thoáng dưới những vòm cây xanh. Vợ chồng anh Thi Kim Căn, ở thôn Trung, đứng chờ ở cổng, hồ hởi chào Tổng Bí thư Đỗ Mười vào thăm nhà. Lúc đầu còn rụt rè, nhưng thái độ rất thân mật, cách nói chuyện hóm hỉnh, vui vẻ của đồng chí Đỗ Mười đã làm cho anh Thi Kim Căn tự nhiên hẳn lên. Ngôi nhà đầy ắp tiếng cười khi có Tổng Bí thư Đảng cộng sản Việt Nam tới thăm...

Trên chuyến chuyên cơ từ Bắc Kinh về Hà Nội, Tổng Bí thư Đỗ Mười dành thời gian ân cần hỏi thăm các nhà báo đi cùng đoàn. Tổng Bí thư vui vẻ hỏi chúng tôi: "Có vất vả không, các nhà báo?" Quả thực, cách đây 23 năm, tháp tùng một chuyến thăm cấp cao với dày đặc các hoạt động, ngày nào cũng phải viết và gửi được bài về toà soạn trong điều kiện thông tin liên lạc chưa thuận tiện như ngày nay thì luôn đòi hỏi một nỗ lực rất cao của các nhà báo. Như thấu hiểu nguyện vọng của chúng tôi, Tổng Bí thư thân mật chụp ảnh lưu niệm với từng phóng viên ngay trên ghế ngồi của nguyên thủ. Chúng tôi hiểu rằng đó là sự động viên, khích lệ của người đứng đầu Đảng ta đối với đội ngũ những người làm báo Việt Nam.

Đêm đã khuya. Đồng hồ đã chỉ sang ngày mới. Ngồi viết những dòng này, lòng tôi trào dâng cảm xúc thương tiếc bác Đỗ Mười - một nhà lãnh đạo trọn đời vì nước vì dân, luôn gần gũi với những người làm báo và luôn quan tâm đến sự phát triển của báo chí Cách mạng Việt Nam.