Nhiều quốc gia cải cách quy hoạch theo hướng số hóa

Theo khảo sát toàn cầu của Deloitte năm 2024, có tới 71% số lãnh đạo đô thị tại 25 quốc gia cho biết họ đang thu thập và tích hợp dữ liệu giữa các cơ quan để phục vụ công tác quản lý và quy hoạch. Kinh nghiệm từ Vương quốc Anh, Australia và Hàn Quốc cho thấy, công nghệ dữ liệu đang dần trở thành nền tảng quan trọng trong quy hoạch đô thị hiện đại.

Vương quốc Anh: “quy hoạch số” đặt nền móng cho thành phố bền vững

Vương quốc Anh là một trong những nước đi đầu ở châu Âu về cải cách quy hoạch theo hướng số hóa. Năm 2021, Bộ Nhà ở, Cộng đồng và Chính quyền địa phương khởi động Chương trình Cải cách Quy hoạch Kỹ thuật số (Digital Planning Reform), với mục tiêu hiện đại hóa toàn bộ quy trình từ tiếp nhận hồ sơ, đánh giá tác động môi trường, đến cấp phép xây dựng.

Từ cấp quốc gia, tư duy quy hoạch số được lan tỏa xuống các địa phương. Tại Scotland, Chương trình Quy hoạch Kỹ thuật số (Digital Planning) do Chính phủ Scotland và Công ty Tư vấn KPMG phối hợp thực hiện tập trung vào việc ứng dụng hệ thống dữ liệu mở, bản đồ địa lý (GIS) và nền tảng tương tác trực tuyến với người dân.

Theo báo cáo của KPMG Scotland năm 2023, việc áp dụng công nghệ đã giúp rút ngắn khoảng 30% thời gian phê duyệt dự án và tiết kiệm khoảng 35 triệu bảng chi phí hành chính mỗi năm.

Hiện Chính phủ Anh đang thử nghiệm Nền tảng Dữ liệu Quy hoạch Quốc gia (National Planning Data Platform), tích hợp thông tin về hạ tầng, năng lượng, dân cư và môi trường. Dữ liệu được cập nhật tự động từ chính quyền địa phương, tạo cơ sở thống nhất cho các dự báo phát triển đô thị.

Ông Craig McLaren, Giám đốc Viện Quy hoạch Đô thị Hoàng gia Anh (Royal Town Planning Institute - RTPI), cho biết quy hoạch số đang giúp Anh tăng cường minh bạch, đồng thời đưa quá trình tham vấn cộng đồng trở nên thực chất hơn thông qua công cụ trực tuyến.

Australia: “E-planning” và bản sao số thành phố

Australia đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong quy hoạch đô thị, tập trung tại hai bang đông dân nhất là New South Wales và Victoria. Đây là hai trung tâm kinh tế, dân cư lớn nhất của cả nước, chiếm gần một nửa dân số Australia.

Hai bang này đã áp dụng hệ thống Quy hoạch Điện tử (E-Planning), nền tảng trực tuyến tích hợp toàn bộ quy trình từ nộp hồ sơ, thẩm định, đến giám sát và phê duyệt. Theo báo cáo của Đại học New South Wales (UNSW) năm 2024, việc áp dụng hệ thống này giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ trung bình từ 70 ngày xuống còn 42 ngày, tăng 60% số lượng hồ sơ được xử lý đúng hạn.

Bên cạnh đó, các dữ liệu quy hoạch được lưu trữ tập trung và chia sẻ giữa chính quyền bang và địa phương, hạn chế tình trạng chồng chéo thông tin. TP Sydney còn phát triển bản sao số đô thị (Digital Twin Sydney), mô hình 3D mô phỏng toàn bộ trung tâm TP, bao gồm công trình, hạ tầng ngầm, cây xanh và mạng lưới giao thông. Hệ thống này giúp các cơ quan quy hoạch thử nghiệm các kịch bản phát triển và đánh giá rủi ro trước khi thực hiện.

Theo Bộ Quy hoạch và Môi trường bang New South Wales, việc sử dụng bản sao số giúp giảm 22% sai lệch trong thiết kế hạ tầng, tiết kiệm khoảng 45 triệu AUD mỗi năm cho các dự án lớn.

Tuy nhiên, theo Viện Quy hoạch Australia (Planning Institute of Australia - PIA), quốc gia này vẫn thiếu mô hình đánh giá mức độ trưởng thành số trong quy hoạch, khiến năng lực triển khai giữa các bang không đồng đều. Ngoài ra, rào cản chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan vẫn tồn tại do khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật.

Bà Megan Mackenzie, chuyên gia quy hoạch tại UNSW, nhận xét rằng chuyển đổi số chỉ thực sự hiệu quả khi đi kèm thay đổi tư duy quản lý, từ quy trình giấy tờ sang hệ thống dữ liệu liên thông và mở cho cộng đồng.

Để bù đắp thiếu hụt nhân lực, Chính phủ Australia đã triển khai Sáng kiến Nâng cao Năng lực Quy hoạch Thông minh (Smart Planning Skills Initiative), nhằm đào tạo cán bộ về phân tích dữ liệu, công nghệ bản đồ số và mô hình 3D, tạo nền tảng nhân lực bền vững cho quy hoạch số.

Hàn Quốc: thành phố thông minh với dữ liệu mở cho người dân

Hàn Quốc là quốc gia châu Á có tốc độ số hóa đô thị nhanh hàng đầu khu vực. Năm 2018, Bộ Đất đai, Hạ tầng và Giao thông (Ministry of Land, Infrastructure and Transport - MOLIT) công bố Chiến lược Quốc gia về Thành phố Thông minh (Smart City Master Plan), hướng tới xây dựng đô thị vận hành dựa trên dữ liệu và công nghệ.

Hai TP thí điểm Sejong và Busan trở thành trung tâm thử nghiệm quy hoạch số của cả nước. Tại Sejong, nền tảng Đô thị Kỹ thuật số (Urban Digital Platform) thu thập dữ liệu thời gian thực từ hơn 7.000 cảm biến để điều phối giao thông, chiếu sáng, quản lý năng lượng và môi trường. Theo báo cáo của MOLIT, sau 3 năm triển khai, lượng phát thải khí nhà kính tại Sejong giảm 25%, chi phí năng lượng giảm 18%.

Trong khi đó, Busan phát triển hệ thống Trung tâm Dữ liệu Đô thị (City Data Hub) – kho dữ liệu mở cho phép người dân và DN truy cập thông tin quy hoạch, cấp phép xây dựng, chất lượng không khí và tiến độ hạ tầng. Người dân có thể theo dõi các dự án quanh khu vực sinh sống hoặc nộp hồ sơ trực tuyến thay vì đến cơ quan hành chính.

Giáo sư Kim Tae-hoon, Đại học Hanyang, cho rằng quy hoạch kỹ thuật số của Hàn Quốc thành công nhờ khả năng kết nối dữ liệu giữa các lĩnh vực và khuyến khích người dân tham gia quản lý đô thị.

Dù đạt nhiều kết quả rõ rệt, Hàn Quốc vẫn đối mặt với thách thức trong việc bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư. Việc hàng chục nghìn cảm biến ghi nhận dữ liệu sinh hoạt đô thị đã đặt ra yêu cầu chặt chẽ về quản trị thông tin. Năm 2022, nước này ban hành Luật Bảo vệ Dữ liệu Đô thị (Urban Data Protection Act), quy định quyền truy cập, thời gian lưu trữ và cơ chế giám sát dữ liệu để bảo đảm an toàn thông tin cho công dân.