Từ mong ước cải thiện môi trường đến ý tưởng khoa học
Tại cuộc thi Olympic Phát minh sáng chế thế giới (WICO) lần thứ 13 năm 2024 vừa diễn ra tại Hàn Quốc, nhóm học sinh trung học Việt Nam đã xuất sắc giành cùng lúc 3 giải thưởng cao nhất gồm: giải Vàng, giải Đặc biệt Special Grand và giải Grand Prize. Nhóm cũng gây ấn tượng mạnh với ban giám khảo, bạn bè quốc tế bởi phong thái chững chạc, tự tin, thân thiện cùng khả năng nói tiếng Anh lưu loát.
Đề tài nhóm thuộc lĩnh vực khoa học môi trường được đánh giá là mới mẻ, sáng tạo, giàu ý nghĩa thiết thực và gắn liền với cuộc sống. Tác giả của đề tài là các em: Nguyễn Trần Nam Khánh (12D3), Đỗ Phương Linh (12D1), Nguyễn Tuấn Khôi (12D1) và Tân Thiên Kim (11A4) - Trường THCS& THPT Nguyễn Tất Thành (Trường ĐH Sư phạm Hà Nội) và Nguyễn Cao Đức Minh, lớp 12A6 - Trường THPT Chuyên Ngoại ngữ (Trường ĐH Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội).
Chia sẻ về ý tưởng nghiên cứu, nhóm học sinh cho biết, vốn có cùng sở thích nghiên cứu khoa học, trong một vài lần được đi giao lưu học hỏi ở nước ngoài theo chương trình hợp tác giáo dục của nhà trường, các em so sánh môi trường ở nước bạn với môi trường Việt Nam và có nhiều trăn trở về việc, làm sao để môi trường ở Việt Nam ngày càng tốt hơn, sạch hơn và bằng cách nào để cải thiện vấn đề này. Mang suy nghĩ của mình chia sẻ với thầy giáo Trần Đức Minh – giáo viên phụ trách CLB nghiên cứu khoa học Trường THCS & THPT Nguyễn Tất Thành, các em được thầy khuyến khích, động viên. Hạnh phúc hơn, Ban giám hiệu nhà trường và phụ huynh cũng ủng hộ, tạo điều kiện tốt nhất để các em theo đuổi đam mê nghiên cứu.
Thầy Trần Minh Đức cho hay: “Các em nghiên cứu hướng xử lý môi trường là rất tốt nhưng cần xác định sẽ làm theo hướng nào và nhóm quyết định nghiên cứu về lĩnh vực công nghệ môi trường. Bước tiếp theo, tôi định hướng các em về việc tìm hiểu vật liệu giúp ích trong công tác xử lý môi trường bị ô nhiễm”.
Theo hướng dẫn của thầy Minh Đức, nhóm 5 học sinh đã tích cực đọc tài liệu, nghiên cứu, vận dụng; từ đó thống nhất chọn một trong các vật liệu thân thiện với môi trường, tránh gây ô nhiễm thứ cấp; phế phụ phẩm nông nghiệp phổ biến ở Việt Nam như: vỏ cà phê, bã cà phê, vỏ chuối, vỏ trấu, xơ dừa, vỏ lạc, bã mía… . Nhóm thiên về vỏ lạc bởi tính phổ biến của nó; hơn nữa từ vỏ lạc có thể triển khai nghiên cứu được theo nhiều hướng (ủ lên men, đốt tạo carbon hoạt tính; biến đổi cấu trúc để tăng khả năng hấp thụ kim loại…). Từ đây, đề tài “Nghiên cứu biến tính vỏ lạc làm vật liệu xử lí kim loại nặng gây ô nhiễm” được bắt tay thực hiện.
Nhiều giá trị lớn sau giải thưởng
Theo chia sẻ của nhóm 5 học sinh Hà Nội, kể từ khi thành lập nhóm, lên ý tưởng đến lúc đi thi chỉ vỏn vẹn 3 tháng nhưng điểm thuận lợi là quá trình nghiên cứu diễn ra trong kỳ nghỉ Hè nên các em có thể dành toàn bộ thời gian cho công trình khoa học của mình.
Hàng ngày, các thành viên của nhóm lên phòng thí nghiệm, gửi kết quả đi phân tích; một tuần được gặp gỡ chuyên gia, thầy giáo 2 buổi; tối lại làm việc nhóm trực tuyến và đọc tài liệu. Do làm việc nhóm, mỗi cá nhân được giao việc cụ thể nên 100% thành viên đều tích cực và nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Thầy Minh Đức chia sẻ: 2 ngày trước khi lên đường, các em rất hồi hộp và dành nhiều thời gian vào tập luyện phần thuyết trình, báo cáo. Dù đều có trình độ IELTS từ 7,0 trở lên nhưng nhóm chưa thật sự nhuần nhuyễn, chưa có khả năng phản xạ tiếng Anh tốt. Khi sang dự thi tại Hàn Quốc, thấy đội bạn có sản phẩm khoa học mang đi, trong khi nhóm mình chỉ có mỗi tấm poster, các thành viên càng lo lắng nhưng cũng nhắc nhau phải quyết tâm, nỗ lực hết sức.
“Khi hoàn thành xong các lượt báo cáo, cả nhóm vô cùng hài lòng vì các thành viên đều trả lời tốt; được ban giảm khảo khen ngợi. Đến lúc được xướng tên ở giải Vàng, tất cả rất vui và còn hạnh phúc hơn nữa khi còn liên tiếp giành thêm 2 giải thưởng cao nhất”, em Đỗ Phương Linh chia sẻ.
Còn theo Đội trưởng Nguyễn Trần Nam Khánh, điều các em nhận được sau kỳ thi, không chỉ là những giải thưởng cao quý mà chính là sự trải nghiệm. Tham gia cuộc thi tại Hàn Quốc năm nay có sự góp mặt của khoảng 2.000 học sinh, sinh viên thuộc 140 đội dự thi đến từ 25 quốc gia có nền giáo dục phát triển hàng đầu trên thế giới (Úc, Mỹ, Canada, Hàn Quốc, Đức, Thái Lan, Malaysia, Indonesia…). Do vậy, nhóm mang nhiều đồ lưu niệm đặc trưng của Việt Nam làm quà tặng và đã tích cực giao lưu với thành viên đội bạn.
Trực tiếp hướng dẫn và đưa học trò đi thi, thầy Trần Minh Đức cho hay, các học sinh đã trưởng thành rất nhiều sau cuộc thi. Các em biết làm việc nhóm, có phản xạ tiếng Anh tốt hơn; biết làm nghiên cứu khoa học, biết chấp nhận thất bại trong khoa học để đi đến thành công. Trong quá trình thí nghiệm, các em phải trực tiếp đo đạc, nghiên cứu và nhiều lần thất bại; có thí nghiệm thất bại đến 4 - 5 lần nhưng sau đó, tự các em phải kiên trì, điều chỉnh công thức, cách làm để cho ra kết quả.
Chia sẻ về việc, nghiên cứu khoa học này sẽ ứng dụng như thế nào trong cuộc sống, thầy Trần Minh Đức cho rằng, đó là quá trình rất dài và rất xa. Tuy nhiên, đây là một nghiên cứu rất tốt, có ý nghĩa và có giá trị khoa học. Trong tương lai, nếu tiếp tục đam mê, các em có thể phát triển nghiên cứu để cho ra đời các vật liệu, sản phẩm hữu ích cho xã hội trong xử lý, bảo vệ môi trường.
