Trải qua 70 năm xây dựng và trưởng thành, ngành nông nghiệp Hà Nội đã có sự phát triển vượt bậc, với nhiều thành tựu bứt phá, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng, bảo vệ và đổi mới của Thủ đô,

Sở NN&PTNT Hà Nội tiền thân là Sở Canh nông Hà Nội, được thành lập theo Nghị định số 10-CN/ND ngày 30/11/1954 của Bộ Canh nông. Trải qua quá trình hoạt động, các giai đoạn lịch sử, Sở Canh nông Hà Nội đã được đổi tên và nhiều lần thực hiện chia tách, hợp nhất để phù hợp với tình hình thực tế. Tháng 8/2008, Sở NN&PTNT Hà Nội được thành lập lại trên cơ sở hợp nhất nguyên trạng Sở NN&PTNT Hà Tây (cũ) và Sở NN &PTNT Hà Nội (cũ).

Nông nghiệp Hà Nội sau ngày giải phóng bị ảnh hưởng do chiến tranh tàn phá nặng nề, nông nghiệp ngoại thành tiêu điều, ruộng đất hoang hóa, sâu bệnh, dịch bệnh trên cây trồng vật nuôi hoành hành, trâu bò ít, sức kéo thiếu, hệ thống thủy lợi hầu như chưa có… Thực hiện chủ trương của Đảng và thành phố, trên cơ sở tiếp quản Sở Nông lâm Bắc Việt của chính quyền cũ, năm 1955, Sở Nông lâm Hà Nội được thành lập, bao gồm các ty, phòng, trạm để quản lý, chỉ đạo.

Nhiệm vụ của Sở là hướng dẫn nhân dân trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản với số cán bộ ban đầu là 250 người. Quá trình cải tạo, phát triển sản xuất nông nghiệp ngoại thành Hà Nội đã được Thành ủy, UBND thành phố chỉ đạo sát sao, với phương châm kết hợp giữa thủy lợi hóa và hợp tác hóa; bước đầu thí điểm cơ khí hóa nông nghiệp từ những năm 60 của thế kỷ XX.

Liên tục trong các năm sau ngày giải phóng, hệ thống thủy nông, thủy lợi lớn của Hà Nội được xây dựng dần, đáp ứng yêu cầu tưới, tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp. Nhân dân tích cực khai hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đồng thời áp dụng rộng rãi các biện pháp cải tiến kỹ thuật canh tác, nhằm tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả. Hà Nội cũng mở rộng, phát triển thêm các ngành nghề nông thôn nhằm nâng cao thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân. Qua 10 năm tiến hành khôi phục, cải tạo, phát triển kinh tế XHCN và thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961-1965), nông nghiệp Thủ đô đã có những bước tiến vượt bậc và đạt được nhiều thành tựu to lớn. Nông nghiệp phát triển theo hướng đa canh và thâm canh, từ trồng cây lương thực là chủ yếu sang trồng cây thực phẩm, cây công nghiệp và phát triển chăn nuôi, thủy sản...

Năm 1965, diện tích gieo cấy lúa của Hà Nội đạt 42.369ha, năng suất 45,84 tạ/ha, sản lượng lúa thu hoạch đạt hơn 190.000 tấn, huy động lương thực cho Nhà nước đạt 19.280 tấn. Đối với chăn nuôi, tổng đàn lợn năm 1965 của Hà Nội đạt 173.380 con; đàn bò hơn 25.000 con, đàn gia cầm hơn 500.000 con; nuôi trồng thủy sản gần 7.000ha, sản lượng hơn 5.000 tấn. Tổng giá trị sản xuất nông nghiệp năm 1965 đạt 76.169 triệu đồng, trong đó, trồng trọt đạt 49.554 triệu đồng, chiếm tỷ trọng 65%… Đến năm 1967, nông nghiệp ngoại thành Hà Nội đã đạt mức 5,16 tấn thóc/ha, vượt qua ngưỡng 5 tấn (sau tỉnh Thái Bình), trong đó có nhiều hợp tác xã đạt 7 tấn/ha, như: Hợp tác xã Hà Nội - Huế - Sài Gòn; Hợp tác xã Đại Từ; Hợp tác xã Yên Duyên…

Trong giai đoạn 1965-1975, ngành Nông nghiệp Hà Nội vừa thực hiện nhiệm vụ sản xuất, vừa thực hiện nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Thủ đô, góp phần đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc, giải phòng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Năng suất lúa đạt trên ngưỡng 5 tấn/ha/năm, tổng giá trị sản xuất nông nghiệp năm 1975 đạt 90.907 triệu đồng, tăng 19,3% so với năm 1965.

Đất nước hòa bình thống nhất, cả nước đi lên CNXH, thực hiện chủ trương của Thành ủy, ngành Nông nghiệp đã chỉ đạo tổ chức lại sản xuất, kiện toàn bộ máy hợp tác xã, củng cố, sắp xếp lại lao động; quy hoạch phân vùng sản xuất. Năm 1989, sản lượng lương thực quy thóc của Hà Nội đạt 52,9 vạn tấn, sản xuất vụ đông đạt 45% diện tích canh tác.

Thực hiện Nghị quyết Trung ương lần thứ 5 (khóa VII) về “Tiếp tục đổi mới và phát triển kinh tế, xã hội nông thôn”, ngành nông nghiệp Thủ đô đã tập trung đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp, cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng kinh tế hàng hóa, quy hoạch và quản lý đất đai theo hướng xây dựng vùng chuyên canh gắn với cơ sở sơ chế, chế biến và bảo quản nông sản; công tác thủy lợi, đê điều được hiện đại hóa, cứng hóa…bảo đảm phục vụ sản xuất, phòng, chống lụt bão.

Sau 70 năm xây dựng và phát triển, nông nghiệp, nông thôn Thủ đô tiếp tục có nhiều thành tựu quan trọng. Thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Hà Nội xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn là nhiệm vụ hết sức quan trọng. Khu vực nông thôn được quan tâm đầu tư rất lớn từ các chương trình của thành phố với số vốn hàng ngàn tỷ đồng hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đưa các tiến bộ khoa học, kỹ thuật ứng dụng vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nâng cao năng suất lao động, tăng thu nhập cho nông dân.

Đặc biệt, sau gần 15 năm tập trung xây dựng nông thôn mới, đến nay, thành phố có 18/18 huyện, thị xã đạt chuẩn. Mới đây, Thanh Trì là huyện đầu tiên của thành phố đã được Chính phủ công nhận đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao năm 2023. Ngoài ra, thành phố còn có các huyện Gia Lâm, Đông Anh, Hoài Đức, Đan Phượng, Thanh Oai, Thường Tín cũng đã và đang hoàn tất các điều kiện để được công nhận huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao các năm 2023 và 2024. Thành phố có 382/382 xã đạt chuẩn nông thôn mới, 188 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 76 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Hà Nội luôn dẫn đầu cả nước trong phong trào xây dựng nông thôn mới.

Sản xuất nông nghiệp tiếp tục phát triển, luôn đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Nông nghiệp bước đầu đã hình thành một số vùng chuyên canh sản xuất nông sản hàng hóa tập trung, với năng suất và giá trị thu nhập cao, như: Vùng sản xuất lúa chất lượng cao, vùng sản xuất rau an toàn, vùng trồng cam canh, bưởi diễn, vùng chăn nuôi gia cầm, bò thịt, bò sữa tập trung tại các huyện Đông Anh, Hoài Đức, Đan Phượng, Ba Vì, Thanh Trì, Mê Linh…

Việc áp dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật nông nghiệp về giống, kỹ thuật canh tác, áp dụng cơ giới hóa, ứng dụng công nghệ 4.0 trong sản xuất, nhất là trong sản xuất lúa, đã hình thành nhiều vùng sản xuất lúa hàng hóa tập trung cho năng suất, chất lượng cao, góp phần cơ bản ổn định đời sống và bảo đảm an ninh lương thực trên địa bàn thành phố, là cơ sở vững chắc thúc đẩy tích cực quá trình phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Hiện tại, áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất lúa của Hà Nội chủ yếu tập trung vào khâu làm đất (đạt 100% diện tích); khâu thu hoạch (đạt hơn 90%). Đến nay, thành phố có đàn trâu 29.500con; đàn bò 125.300 con; đàn lợn 1,48 triệu con; đàn gia cầm 42,2 triệu con với hơn 6.700 trang trại chăn nuôi.

Thủ đô Hà Nội là “đất trăm nghề”, với 1.350 làng nghề, làng có nghề, trong đó có 331 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống được UBND thành phố công nhận; có 1.090 hợp tác xã nông nghiệp đang hoạt động; 159 chuỗi liên kết sản xuất tiêu thụ sản phẩm; hơn 164 mô hình ứng dụng công nghệ cao, hơn 13.000 sản phẩm nông, lâm, thủy sản đã được cấp mã truy xuất nguồn gốc (QRCode). Đặc biệt, Hà Nội và 43 tỉnh, thành phố trên cả nước đã chủ động, tích cực duy trì và hỗ trợ phát triển 977 chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn cho thành phố Hà Nội.

Thực hiện Chương trình mỗi xã một sản phẩm, với lợi thế và tiềm năng của Hà Nội, Chương trình OCOP được triển khai từ năm 2019, đến nay, thành phố đã có 2.756 sản phẩm, trong đó có 6 sản phẩm 5 sao, 12 sản phẩm tiềm năng 5 sao, 1.491 sản phẩm 4 sao và 1.247 sản phẩm 3 sao. Năm 2024, thành phố tiếp tục đánh giá, phân hạng gần 500 sản phẩm nhằm hỗ trợ các chủ thể OCOP phát triển, nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng Thủ đô, trong nước và tiến tới xuất khẩu.

Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn không ngừng tăng, năm 2023 đạt 66,01 triệu đồng/người/năm. Hà Nội phấn đấu đến hết năm 2024 đạt 75 triệu đồng/người/năm… Hệ thống chính trị ở cơ sở được xây dựng vững mạnh, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững; các thiết chế văn hóa, giáo dục khu vực nông thôn tiếp tục được quan tâm đầu tư…góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.

Trong tiến trình phát triển 70 năm của ngành NN&PTNT Hà Nội, không thể không nhắc đến dấu mốc quan trọng mang tính lịch sử, đó là việc điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh liên quan theo Nghị quyết số 15/2008/QH12 ngày 29/5/2008 của Quốc hội khoá XII. 

Theo Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Xuân Đại, Nghị quyết số 15/2008/QH12 của Quốc hội là quyết định mang ý nghĩa lịch sử, thể hiện tầm nhìn chiến lược, mở ra thời kỳ phát triển mới của Thủ đô. Đồng thời, mở ra vận hội và không gian để Hà Nội thoả sức tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Hàng loạt cơ chế, chính sách đặc thù đã được Thành ủy, HĐND, UBND TP Hà Nội ban hành và đi vào thực tiễn làm thay đổi diện mạo các địa phương, tạo đà để nông nghiệp, nông thôn Thủ đô phát triển toàn diện. Đặc biệt trong đó phải kể tới các Chương trình hành động toàn khoá, theo từng giai đoạn, được Đảng bộ TP Hà Nội khoá XV, XVI, XVII ban hành.

Thông qua các chủ trương, định hướng phát triển, cơ chế, chính sách và sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt của TP Hà Nội, ngành nông nghiệp đã vượt qua khó khăn, thách thức và đạt được những thành tựu nổi bật. Đời sống người dân ngoại thành được nâng lên rõ rệt, khu vực nông thôn đã thực sự trở thành những miền quê đáng sống.

Theo ông Nguyễn Xuân Đại, thời gian tới, ngành nông nghiệp Hà Nội sẽ chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp; phát triển nền nông nghiệp đa giá trị, nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn gắn với phát triển công nghiệp chế biến và chuỗi giá trị nông sản toàn cầu; nông nghiệp sinh thái gắn với phát triển đô thị, dịch vụ, du lịch nông thôn, giáo dục trải nghiệm…

Phát triển nông thôn toàn diện, hiện đại gắn với quá trình đô thị hóa, có cơ sở hạ tầng, dịch vụ xã hội đồng bộ và tiệm cận với khu vực đô thị; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; xây dựng nông thôn trở thành những miền quê nơi đáng sống, nơi người người, nhà nhà đều mong muốn và khát khao được trở về.

Đề cập về giải pháp căn cơ, lâu dài, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, Hà Nội đang trong quá trình đô thị hóa, nông nghiệp Thủ đô cần phát huy nguồn lực trí tuệ, khoa học công nghệ và tài chính xây dựng các mô hình theo hướng liên kết, nâng cao giá trị. Đó là tập trung phát triển nông nghiệp sạch, xanh, nông nghiệp chất lượng cao; đẩy mạnh liên kết giữa các ngành, địa phương, doanh nghiệp trong phát triển các chuỗi…

Hà Nội phải lựa chọn phân khúc thị trường, lựa chọn những mô hình đặc thù riêng không đại trà, tạo điểm nhấn riêng của nông nghiệp Thủ đô. Thời gian tới, với những điểm mới trong Luật Thủ đô sửa đổi, nông nghiệp sẽ có cơ sở để quy hoạch sản xuất theo vùng, có cơ chế chính sách để thúc đẩy phát triển nông nghiệp.

“Lãnh đạo TP luôn trăn trở làm sao để nông nghiệp Thủ đô phát huy được thế mạnh đặc trưng của Thăng Long - Hà Nội, có những bứt phá mới và trở thành điển hình của cả nước về khoa học, công nghệ, chất lượng sinh thái” - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh.