Xu hướng tất yếu
Báo cáo cập nhật của Ban Điện và Năng lượng tái tạo Tập đoàn về tình hình năng lượng và CDNL trên thế giới và Việt Nam cho thấy, CDNL vẫn diễn ra mạnh mẽ và là xu hướng tất yếu trên thế giới nhằm tránh các hậu quả của biến đổi khí hậu, mỗi quốc gia sẽ cân đối 3 yếu tố (an ninh năng lượng, môi trường, phát triển và tăng trưởng kinh tế) để lựa chọn chiến lược và lộ trình riêng.
Đối với xu hướng CDNL trên thế giới, các nguồn năng lượng tái tạo, sử dụng hiệu quả năng lượng/phương tiện giao thông điện đang dẫn đầu trong đầu tư các loại hình năng lượng sạch. Nổi bật trong thời gian qua là cuộc khủng hoảng năng lượng do xung đột giữa Nga – Ukraine đang thúc đẩy đầu tư mới vào nhiên liệu, bao gồm cả việc mở rộng nguồn cung than ở các nền kinh tế châu Á mới nổi.
Công tác CDNL của các tập đoàn dầu khí trên thế giới cũng đã có sự thay đổi về chiến lược đầu tư, trong đó, thu hẹp hoạt động đầu tư dầu khí và tăng đầu tư vào công nghệ sạch, tuy nhiên mới chỉ đạt 5% (so với tổng đầu tư) vào năm 2022.
Trong đó, đầu tư lớn nhất vào ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi, tỷ trọng thu hồi và lưu trữ carbon cũng dần tăng nhanh. Các công ty châu Âu đứng đầu về công nghệ sạch, ngược với xu thế, các quốc gia ở Trung Đông lại có kế hoạch đầu tư nhiều hơn vào các hoạt động dầu khí so với năm 2019.
Tính đến tháng 6/2022, đã có khoảng 40 quốc gia đưa ra các chiến lược, lộ trình về hydrogen trong đó các nước đứng đầu về phát thải nhà kính như: Trung Quốc, Mỹ, Ấn Độ, Nga, Nhật. Hiện nay 98% hydrogen trên thế giới được sản xuất từ khí đốt và than, ứng dụng trong lọc dầu và hóa chất.
Song, việc mở rộng ứng dụng hydro trong giao thông và công nghiệp nặng sẽ giúp mở đường cho chuỗi sản xuất hydrogen. Để khử cacbon trong danh mục kinh doanh, các công ty dầu khí đã và đang đẩy mạnh đầu tư phát triển các dự án green hydrogen (bao gồm cả chuỗi từ sản xuất, mạng lưới tiếp nhiên liệu và lưu trữ hydro.
Việc triển khai thu giữ carbon cho đến nay tập trung ở Mỹ (gần một nửa số cơ sở hoạt động), do sự sẵn có của mạng lưới đường ống CO2 và nhu cầu CO2 cho EOR, cũng như các chương trình tài trợ công của Chính phủ. Trong thập kỷ qua, các cơ sở thu giữ, sử dụng tuần hoàn và lưu trữ khí thải CO2 (CCUS) đã được đưa vào hoạt động tại Austraylia, Brazil, Canada, Trung Quốc, Ả Rập Xê Út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất...
Năm 2021, 20 quốc gia công bố kế hoạch cho khoảng 130 dự án thu giữ CO2 quy mô thương mại. Các kế hoạch này nhằm thu hồi CO2 từ các hoạt động sản xuất (một nửa trong số đó là từ sản xuất hydrogen và nhiên liệu sinh học).
Việt Nam đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021 (COP26). Để ngành năng lượng có thể góp phần đáp ứng cam kết của Việt Nam tại COP26, Việt Nam đang quyết liệt các giải pháp thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi năng lượng, hướng đến xây dựng một nền năng lượng xanh, sạch và bền vững.
Hơn hết, Quy hoạch điện VIII đã và đang thể hiện rõ quan điểm xuyên suốt theo cam kết của Chính phủ, đó là kiên định với mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo. Qua rà soát, dự kiến sẽ giảm khoảng 20.000MW điện than với hàng chục dự án, và tăng tỉ lệ năng lượng tái tạo như thủy điện, điện mặt trời, điện gió ngoài khơi.
Nhiều thách thức
Tại cuộc họp, đại diện Ban Điện & NLTT cũng đã đưa ra những phân tích, dự báo, thách thức của Tập đoàn trong quá trình CDNL. Trong đó, lĩnh vực điện, khí chịu nhiều tác động do việc tăng trưởng các nguồn NLTT, vấn đề khí thải, việc tham gia thị trường điện của các NMNĐ khí khi NLTT được ưu tiên huy động, các dự án điện khí LNG đang đầu tư xây dựng phải xây dựng phương án khi chuyển đổi sang nhiên liệu hydrogen.
Trong lĩnh vực chế biến dầu khí, dự báo thị trường cho thấy nhu cầu xăng tại Việt Nam tiếp tục tăng trưởng và đạt đỉnh sớm vào những năm 2030 – 2035. Trong khi đó thị trường dầu Diesel (DO) chịu tác động chậm hơn, tình trạng thiếu hụt nguồn cung DO dự báo vẫn tiếp tục duy trì đến 2035.
Theo dự báo của Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR), giai đoạn ngắn hạn 2022 - 2035, CDNL chưa có tác động rõ ràng đến nhu cầu sử dụng các sản phẩm xăng dầu ở Việt Nam. Giai đoạn dài hạn 2035 - 2050, CDNL sẽ diễn ra sâu rộng trên phạm vi toàn cầu, kéo theo sự sụt giảm về nhu cầu sử dụng các sản phẩm xăng dầu, đặt ra vấn đề cho các nhà máy lọc dầu phải nâng cao chất lượng sản phẩm.
Đồng thời chuyển dịch cơ cấu sản phẩm theo hướng tăng dần tỷ trọng sản phẩm hóa dầu, hóa chất, giảm tỷ trọng các sản phẩm nhiên liệu truyền thống, tăng cường phát triển các sản phẩm có nhu cầu cao của giai đoạn CDNL như H2, các sản phẩm nhựa cho ô tô điện và ô tô sử dụng pin H2,...
Về lĩnh vực thăm dò, khai thác (E&P), theo tổng kết và dự báo về tiềm năng, sản lượng khai thác dầu đạt đỉnh 2005 và đang trên đà suy giảm mạnh. Trong khi đó sản lượng khai thác khí được dự báo tăng nhanh. Tuy nhiên, các nguồn khí giá rẻ bị suy giảm, các nguồn khí mới có giá thành cao, phải cạnh tranh với LNG.
Ngay cả trong kịch bản phát thải ròng bằng 0, dầu vẫn đóng vai trò nhất định trong giỏ năng lượng, nhằm sử dụng trong mục đích phi năng lượng (chế biến sâu), sử dụng với CCUS, các lĩnh vực khó thay thế nhiên liệu (như ngành hàng không, giao thông đường biển)...
Đại diện Ban Điện &NLTT cho rằng, cần khuyến khích đầu tư để khai thác tối đa nguồn tài nguyên trong nước; Đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án nhằm tối ưu hóa chi phí. Bên cạnh đó, cần xây dựng thêm phương án thu hồi carbon, để thuận lợi cho công tác thu xếp vốn tại một số dự án khí, đồng thời tạo tín chỉ carbon, giao dịch mua bán trên thị trường carbon.
Hiện, Petrovietnam đã triển khai việc ký MOU với ADB về hợp tác trong CDNL. Trong đó, ADB hỗ trợ Petrovietnam xây dựng chiến lược và lộ trình chuyển dịch năng lượng xanh, đánh giá cơ hội CCUS trong các lĩnh vực, xây dựng lộ trình CCUS và chuẩn bị một dự án thí điểm trở thành công ty hàng đầu phát triển hydro lam và xanh ở Việt Nam, bao gồm sản xuất, phân phối và lưu trữ hydro; Tư vấn giao dịch hoặc cho vay để phát triển dự án gió ngoài khơi…
Về các công việc triển khai trong thời gian tới, công việc CDNL được chia thành 12 nhóm nhiệm vụ liên quan đến NLTT; giảm phát thải khí nhà kính; sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng; Hydrogen; ammonia; hệ thống pin/sạc, lưu trữ năng lượng, xanh hóa các nhà máy điện than, CCS/CCUS; truyền thông đào tạo; hỗ trợ kỹ thuật và tài chính các dự án liên quan CDNL; công tác nghiên cứu R&D.
Tại buổi họp, các Phó Tổng Giám đốc Petrovietnam Lê Ngọc Sơn, Lê Xuân Huyên, đại diện các ban chuyên môn, Tổ giúp việc, các đơn vị PVEP, PV GAS, PVPower, PVOIL, PVFCCo, PVCFC, PTSC, BSR, VPI, PVcomBank đã báo cáo, cập nhật việc triển khai công tác CDNL, đồng thời đưa ra những phân tích, giải pháp, kiến nghị thực hiện nhiệm vụ trong thời gian tới.
Kết luận buổi họp, Tổng Giám đốc Petrovietnam Lê Mạnh Hùng cho biết, Tập đoàn bắt đầu triển khai, xây dựng kế hoạch, lộ trình liên quan đến CDNL từ 2019, công tác thực hiện còn dựa trên mục tiêu quốc gia. Đây là thực tiễn, nhiệm vụ của Petrovietnam phải mang tính tiên phong, bởi vậy toàn Tập đoàn phải quán triệt, nhận thức rõ về tầm quan trọng của CDNL, việc triển khai thực hiện sẽ liên tục mang tính lâu dài.
Về từng nhiệm vụ cụ thể, Tổng Giám đốc Tập đoàn đề nghị, Tổ công tác căn cứ vào hệ thống chính sách đã ban hành để cụ thể hóa các vấn đề tác động đến Tập đoàn, cập nhật lộ trình CDNL tại Tập đoàn. Các ban chuyên môn, các đơn vị thành viên tiếp tục cập nhật, rà soát, nghiên cứu các công việc đã triển khai. Về mặt tổ chức, đảm bảo về nguồn lực, nhân sự tại các đơn vị trọng tâm và cụ thể. Trên cơ sở ban chỉ đạo ban hành chương trình hành động và quy định về mặt quản trị, phân công cụ thể.
Đối với 12 nhóm nhiệm vụ liên quan CDNL, Tổng Giám đốc Lê Mạnh Hùng đề nghị các Phó Tổng Giám đốc phụ trách tiếp tục phân công các đơn vị thành viên tổ chức thực hiện đi kèm thời hạn thực hiện. Với nhóm nhiệm vụ của lĩnh vực E&P, tập trung vào các giải pháp đẩy nhanh tìm kiếm, thăm dò, khai thác, chú trọng nghiên cứu sử dụng NLTT trong khai khác dầu khí.
Với lĩnh vực khí, tập trung việc phát triển thị trường, sản xuất bồn chứa vận chuyển, triển khai sử dụng điện mặt trời tại các nhà máy như Lọc dầu Dung Quất, ưu tiên thay đổi công nghệ, xanh hóa nhà máy, điện gió ngoài khơi, tập trung đánh giá thị trường của DCNL của từng nhóm sản phẩm dịch vụ, xây dựng danh mục đầu tư CDNL; giao Viện Dầu khí và các đơn vị khâu đầu xây dựng dự án thử nghiệm Hydro...
