Hôm nay, 12/3, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức Hội nghị phản biện xã hội đối với dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).
Luật hiện hành đã bộc lộ những hạn chế
Theo Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Luật Di sản văn hóa được Quốc hội khóa X thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (ngày 29/6/2001) và được sửa đổi, bổ sung một số điều tại Kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XII (ngày 18/6/2009). Sau 20 năm Luật được ban hành và hơn 10 năm được sửa đổi, bổ sung, sự nghiệp bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa đã và đang được Đảng, Nhà nước ta hết sức quan tâm, ngày càng được sự ủng hộ của đông đảo Nhân dân.
Tuy nhiên, trước những đòi hỏi cấp bách từ thực tế đang diễn ra, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hóa cũng dần bộc lộ một số hạn chế, bất cập cả về nội dung và hình thức trong từng lĩnh vực. Cụ thể như, một số quy định của Luật còn mang tính nguyên tắc chung chung cần quy định rõ hơn; một số quy định của Luật có tính khả thi chưa cao, hoặc không còn phù hợp với thực tiễn cần sửa đổi hoặc bãi bỏ; một số vấn đề phát sinh trong thực tiễn cần được bổ sung mới trong Luật.
Do đó, việc tiếp tục sửa đổi, bổ sung Luật Di sản văn hóa cùng các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành là hết sức cần thiết. Dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) bố cục gồm 9 chương 101 điều, tăng 2 chương, 27 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành có 7 chương, 73 điều.
Tại Hội nghị, các đại biểu tham dự đã tập trung thảo luận vào nội dung phạm vi, đối tượng điều chỉnh và bố cục của dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi); những vấn đề nhằm bảo đảm phù hợp với văn bản của Đảng, bảo đảm tính hợp Hiến, tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật của dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).
Đồng thời, thảo luận về bảo đảm tính phù hợp với cam kết trong các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia trong dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi); các quy định liên quan quyền con người trong dự thảo Luật, trong đó tập trung phản biện xã hội quyền hưởng thụ, tiếp cận và sử dụng các di sản văn hóa; các quyền sở hữu, quyền tự do kinh doanh, dịch vụ về di sản văn hóa của tổ chức, cá nhân trong dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi)…
Đại biểu tham dự cũng góp ý kiến vào quy định về các loại hình di văn hóa vật thể; quy định về các loại hình di sản văn hóa phi vật thể, việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể do nhà nước quản lý, di sản văn hóa do tư nhân quản lý; bảo đảm sự thống nhất đồng bộ trong các quy định về quản lý, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa do các tổ chức tín ngưỡng, tôn giáo quản lý…
Khuyến khích phát triển sản phẩm số dựa trên di sản
Góp ý vào dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), đáng chú ý, GS.TS Trần Ngọc Đường cho rằng, nội dung dự thảo luật còn nặng quy định về hoạt động quản lý, bảo vệ di sản văn hóa của các chủ thể sở hữu di sản văn hóa nhất là của chủ sở hữu di sản văn hóa là Nhà nước, trong khi nội dung phát huy giá trị di sản văn hóa không được quy định rõ.
“Trong điều kiện hiện nay Cuộc CMCN 4.0 phát triển như vũ bão, giao lưu quốc tế ngày càng mở rộng, nước ta đang hướng tới phát triển nền công nghiệp văn hóa, việc khuyến khích làm sống lại và phát huy các giá trị văn hóa của cha ông ta cần được quy định đầy đủ, minh bạch trong dự thảo luật này, để tạo khuôn khổ pháp lý cho hoạt động sáng tạo trong việc phát huy các giá trị di sản văn hóa”- GS.TS Trần Ngọc Đường đặt vấn đề.
Đồng quan điểm đó, PGS.TSKH. Trịnh Thị Kim Ngọc - Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đề xuất cần hình thành một “Bảo tàng số mở” vì các loại di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam liên tục được phát hiện, tổng hợp, công nhận và bổ sung, nhưng thực tế công tác này chưa được quan tâm đúng mức, nhất là các loại hình si sản văn hóa phi vật thể và di sản văn hóa vât thể như các tri thức dân gian, lễ hội, diễn xướng, hò ca, hay nhạc cụ dân tộc... của đồng bào 53 dân tộc thiểu số anh em.
Đặc biệt, đề cập việc quy hoạch di tích, ông Trương Minh Tiến - thành viên HĐTV Tôn giáo, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Hà Nội kiến nghị, việc xác định quyền sở hữu, mua bán cổ vật cần có biện pháp quản lý chặt chẽ hơn từ các ngành chức năng, bởi làm được điều này sẽ góp phần làm giảm tình trạng mất cắp hiện vật, cổ vật ở các di tích lớn. Đồng thời, việc tu bổ di tích cần có sự điều chỉnh tại Điều 58, Chương VII trong Luật Tín ngưỡng tôn giáo về cải tạo, nâng cấp các công trình là di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh đã được xếp hạng.
Bên cạnh đó, nhắc tới vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội và tổ chức thành viên đối với dự thảo Luật, Phó Chủ nhiệm HĐTV Dân chủ-Pháp luật Đỗ Duy Thường đề nghị, dự thảo Luật di sản (sửa đổi) cần bổ sung quy định một điều ở cuối Chương II.
“Trên cơ sở 4 vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội và tổ chức thành viên của MTTQ, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung vai trò, nhiệm vụ cụ thể của Ủy ban MTTQ các cấp, Ban công tác Mặt trận ở khu dân cư vào tham gia các Ban quản lý di tích, quản lý danh lam thắng cảnh; quản lý di vật, cổ vật, bảo vật của quốc gia, tổ chức lễ hội truyền thống ở thôn, làng ấp bản, buôn, phum, sóc”- ông Đỗ Duy Thường nói.
Tạo đồng thuận xã hội ngay từ khâu soạn thảo
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh nhấn mạnh: Thực hiện quyền và trách nhiệm của MTTQ trong việc tham gia xây dựng pháp luật, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, xác định tầm quan trọng của Dự án Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị này để tiếp thu những ý kiến, kiến nghị nhằm hoàn thiện dự án luật tốt hơn, tạo đồng thuận trong xã hội ngay từ khâu soạn thảo.
Qua các ý kiến, những vấn đề Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đặt ra đã được các chuyên gia, nhà khoa học nghiên cứu, phát biểu và bổ sung nhiều nội dung từ thực tiễn để Bộ VHTT&DL tiếp tục bổ sung, làm rõ những nét mới trong công tác bảo vệ, sử dụng và khai thác di sản văn hóa. Đặc biệt là tập trung phân tích các quy định nhằm làm rõ quan điểm Nhân dân làm chủ thể trong quá trình bảo vệ, khai thác và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Về kỹ thuật lập pháp, rất nhiều ý kiến tham gia góp ý nhằm bảo đảm tính chặt chẽ, đúng đắn, phù hợp với quy định pháp luật và công ước quốc tế.
“Các ý kiến đề cập tới việc phân cấp các loại di sản, cổ vật, bảo vật và bổ sung các quy định đối với công tác quản lý, sử dụng di sản hiện nay. Nhất là việc phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội đối với việc quản lý di vật, cổ vật, bảo vật của quốc gia”- bà Trương Thị Ngọc Ánh nhấn mạnh.
Từ đó, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị cơ quan soạn thảo nghiêm túc tiếp thu những ý kiến góp ý để tiếp tục chỉnh sửa, hoàn thiện dự thảo trước khi trình UBTV Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại Phiên họp lần thứ 31 tới đây.
