Phân cấp nhiệm vụ quản lý Nhà nước lĩnh vực chính quyền địa phương: Thay đổi tư duy, đổi mới thể chế hành chính
Kinhtedothi-Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 128/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước lĩnh vực nội vụ. Trong đó đáng chú ý, quy định việc phân cấp nhiệm vụ quản lý nhà nước lĩnh vực chính quyền địa phương nêu rõ tại Điều 6 nhận được sự quan tâm đặc biệt, được giới chuyên gia đánh giá là sự đổi mới thể chế hành chính, thay đổi tư duy quản lý.
Trao nhiều quyền cho cấp tỉnh, cấp xã
Tại Điều 6 Nghị định 128/2025/NĐ-CP đã nêu rõ trình tự, thủ tục, hồ sơ thực hiện các nhiệm vụ về quản lý Nhà nước lĩnh vực chính quyền địa phương.
Nhiệm vụ, quyền hạn về quyết định công nhận vùng an toàn khu theo quy định tại điểm đ khoản 6 Điều 2 của Nghị định số 25/2025/NĐ-CP ngày 21/2/2025 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ do Bộ trưởng Bộ Nội vụ thực hiện. Nhiệm vụ, quyền hạn về công nhận xã an toàn khu, xã đảo theo quy định tại điểm đ khoản 6 Điều 2 của Nghị định số 25/2025/NĐ-CP do Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện.
Tại Điều 6 Nghị định này, trình tự, thủ tục đề nghị công nhận vùng an toàn khu gồm: căn cứ tiêu chí xác định vùng an toàn khu theo quy định của Thủ tướng Chính phủ, UBND cấp tỉnh lập hồ sơ đề nghị công nhận vùng an toàn khu thuộc địa bàn của địa phương, báo cáo Ban Thường vụ Đảng bộ cấp tỉnh. UBND cấp tỉnh có văn bản đề nghị Bộ trưởng Bộ Nội vụ (kèm theo hồ sơ) xem xét ra quyết định. Trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ theo quy định, trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ khi nhận được hồ sơ, Bộ Nội vụ có văn bản trả lời và hướng dẫn để UBND cấp tỉnh hoàn thiện hồ sơ.
Hồ sơ đề nghị công nhận vùng an toàn khu gồm: công văn của UBND cấp tỉnh gửi Bộ trưởng Bộ Nội vụ đề nghị công nhận vùng an toàn khu; hồ sơ khoa học của vùng an toàn khu (phần lịch sử, địa lý của vùng (trong đó nêu rõ tên gọi trước đây và hiện nay của các xã trong vùng; vị trí, diện tích và dân số hiện nay của các xã trong vùng; nêu rõ và phân tích các sự kiện, di tích lịch sử cách mạng, thành tích phục vụ cách mạng được cấp có thẩm quyền ghi nhận, diễn ra trên địa bàn và nội dung khác (nếu có)); bảng tổng hợp các sự kiện, di tích lịch sử cách mạng; các tài liệu, tư liệu, hình ảnh, xác nhận của nhân chứng lịch sử và nội dung khác (nếu có); báo cáo tóm tắt của UBND cấp tỉnh về các xã đề nghị công nhận vùng an toàn khu (biên bản thẩm định hồ sơ của cấp tỉnh và văn bản liên quan kèm theo).
Về trình tự, thủ tục, hồ sơ thực hiện nhiệm vụ công nhận xã an toàn khu, căn cứ tiêu chí xác định xã an toàn khu theo quy định của Thủ tướng Chính phủ, UBND cấp xã lập hồ sơ công nhận xã an toàn khu, báo cáo Ban Thường vụ Đảng bộ cấp xã; UBND cấp xã có tờ trình đề nghị Chủ tịch UBND cấp tỉnh công nhận xã an toàn khu và công văn gửi Sở Nội vụ thẩm định (kèm theo hồ sơ).
Sở Nội vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức thẩm định, trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh xem xét, quyết định. Trường hợp hồ sơ chưa bảo đảm theo quy định thì trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ khi nhận được hồ sơ, Sở Nội vụ có văn bản hướng dẫn UBND cấp xã hoàn thiện hồ sơ.
Hồ sơ đề nghị công nhận xã an toàn khu gồm: Tờ trình của UBND cấp xã gửi Chủ tịch UBND cấp tỉnh về công nhận xã an toàn khu (kèm theo hồ sơ); công văn của UBND cấp xã gửi Sở Nội vụ đề nghị thẩm định; hồ sơ của xã an toàn khu (phần lịch sử, địa lý (trong đó nêu rõ tên gọi trước đây và hiện nay của xã; vị trí, diện tích và dân số hiện nay của xã; nêu rõ và phân tích các sự kiện, di tích lịch sử cách mạng, thành tích phục vụ cách mạng được cấp có thẩm quyền ghi nhận, diễn ra trên địa bàn và nội dung khác (nếu có)); bảng tổng hợp các sự kiện, di tích lịch sử cách mạng; các tài liệu, tư liệu, hình ảnh, xác nhận của nhân chứng lịch sử và nội dung khác (nếu có).
Tại Nghị định 128/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong quản lý Nhà nước lĩnh vực nội vụ, quy định việc phân cấp nhiệm vụ quản lý Nhà nước lĩnh vực chính quyền địa phương được đánh giá là sự đổi mới thể chế hành chính, thay đổi tư duy quản lý
Bên cạnh đó, về trình tự, thủ tục, hồ sơ thực hiện nhiệm vụ công nhận xã đảo, căn cứ tiêu chí xác định xã đảo theo quy định của Thủ tướng Chính phủ, UBND cấp xã lập hồ sơ công nhận, báo cáo Ban Thường vụ Đảng bộ cấp xã; UBND cấp xã lập hồ sơ (gồm tờ trình, báo cáo tình hình KT-XH, QP-AN của xã, tài liệu chứng minh xã đủ tiêu chí, điều kiện là xã đảo) trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh công nhận xã đảo và gửi Sở Nội vụ thẩm định.
Sở Nội vụ chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan tổ chức thẩm định, trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh xem xét, quyết định. Trường hợp hồ sơ chưa bảo đảm theo quy định thì trong thời hạn 3 ngày làm việc, kể từ khi nhận được hồ sơ, Sở Nội vụ phải có văn bản hướng dẫn UBND cấp xã hoàn thiện hồ sơ.
Phân cấp nhưng phải có kiểm soát
Các chuyên gia cho rằng, Nghị định 128/2025/NĐ-CP có ý nghĩa rất tốt vì thể hiện sự đổi mới thể chế hành chính, đặc biệt thay đổi tư duy như Tổng Bí thư Tô Lâm nói, cụ thể ở đây là thay đổi tư duy từ pháp luật, trong thể chế hành chính, tức là đổi từ “chỉ đạo”, “xin phép” sang “ủy quyền” và “tự chủ”. Đã phân quyền, phân trách nhiệm là để cho cán bộ được chủ động trong phạm vi họ được trao quyền, trách nhiệm thì tăng hiệu quả công việc lên rất nhiều.
Từ thay đổi tư duy, từ việc trao quyền tự chủ và có kiểm soát thì sẽ mang lại hiệu quả rất tốt. Đầu tiên, Điều 6 này sẽ tạo hành lang pháp lý cho địa phương, giúp chủ động trong chỉ đạo phát triển kinh tế, chỉ đạo công tác bảo vệ môi trường, trong quan hệ đối ngoại… tức là trong phạm vi địa phương được phép.
Trao đổi với Báo Kinh tế & Đô thị, PGS.TS Bùi Thị An - nguyên Đại biểu Quốc hội nhận định, Điều 6 Nghị định 128/2025/NĐ-CP thể hiện rất rõ việc phân cấp nhưng phải gắn với điều kiện thực tiễn của địa phương, thực hiện trên cơ sở đặc thù của địa phương. Như nơi biển đảo khác với nơi là rừng, hoặc giáp biên giới; Hà Giang không giống Hà Nội, TP Hồ Chí Minh… trong các điều kiện về tài chính, năng lực, con người…
Bên cạnh đó, chuyên gia này nhận định, Điều 6 Nghị định thể hiện việc phân cấp nhưng vẫn phải có kiểm soát chứ không buông lỏng, vẫn phải có hậu kiểm, và quan trọng là việc thực hiện thế nào.
Theo chuyên gia này, Nghị định 128/2025/NĐ-CP có nhiều ưu điểm, tiến bộ. Phân cấp nhưng không buông lỏng quản lý, phân cấp để địa phương thực hiện trong điều kiện luật cho phép. Nghị định thể hiện rõ sự đổi mới về tư duy, giúp cấp tỉnh, cấp xã có quyền rất lớn. Cán bộ lãnh đạo được chủ động quyết định những việc tại địa phương trong phạm vi pháp luật cho phép sẽ giúp nâng cao hiệu quả phát triển KT-XH rất lớn. Chẳng hạn, chủ tịch xã được quyết định chỗ này phát triển nông nghiệp, chỗ kia phát triển công nghiệp, thay vì trước kia phải có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ…
"Mặc dù vậy, tôi đề nghị có sự minh bạch trong thực hiện, trao quyền phân cấp nhưng phải giám sát, hậu kiểm; có sự đánh giá sơ kết sau một thời gian thực hiện Nghị định để rút kinh nghiệm sớm, xem nơi nào cần điều chỉnh. Đặc biệt, Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định phải xây dựng rõ bộ tiêu chí xác định rõ thế nào là “đủ điều kiện”- PGS. TS Bùi Thị An nhấn mạnh.
