Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động
Kinhtedothi - Ô nhiễm rác thải sinh hoạt vẫn đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với môi trường đô thị, đặc biệt tại Hà Nội. Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, việc phân loại rác thải sinh hoạt thành 3 nhóm (chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế; chất thải thực phẩm hữu cơ; và chất thải còn lại) là bắt buộc từ ngày 1/1/2025, nhưng việc triển khai trên thực tế đang gặp nhiều vướng mắc, nút thắt.
Khi chính sách và thực tiễn còn khoảng cách
Tháng 6/2024, Hà Nội đã triển khai thí điểm phân loại rác tại nguồn trên một số phường (quận cũ). Song, thực tế diễn ra không dễ như kỳ vọng. Mặc dù đã được tuyên truyền, dán poster hướng dẫn, nhưng phần lớn người dân vẫn không nắm rõ khái niệm “rác tái chế” hay “rác còn lại”. Một số hộ dùng tới 3 thùng rác trong không gian sinh hoạt chật hẹp, không ít người khác thì có thực hiện phân loại nhưng cuối cùng lại… dồn tất cả ra một điểm vì không có thùng rác công cộng tương ứng.
Phân loại rác tại nguồn là giải pháp cốt lõi để giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường do rác thải sinh hoạt của Thủ đô. Ảnh: Quý Nguyễn
Hà Nội cũng đã yêu cầu đầu tư đồng bộ xe thu gom kín, thùng rác chia ngăn, nhưng đến đầu năm 2025, nhiều phường vẫn dùng xe kéo tay, chưa thay thế phương tiện. Một số tuyến phố thiếu điểm tập kết rác phù hợp, các xe rác tập kết ngay lề đường không chỉ ảnh hưởng giao thông mà nước rỉ rác tràn ra hè phố, gây mất mỹ quan và bốc mùi hôi khó chịu. Nhiều điểm “thí điểm phân loại” nhưng vẫn chỉ dừng lại là nơi phát túi rác và dựng biển tuyên truyền. Hạ tầng chưa theo kịp chủ trương khiến cho người dân vẫn coi phân loại là hình thức, chưa mang lại hiệu quả thiết thực.
Nhiều ý kiến cho rằng, khó khăn trong việc thực hiện phân loại rác tại hộ gia đình là do người dân thiếu ý thức, vì vậy cần có sự hướng dẫn, giám sát và khuyến khích từ phía chính quyền địa phương; hình thành thói quen bằng sự kết hợp giữa quy định pháp lý, hạ tầng kỹ thuật, giáo dục nhận thức và công nghệ giám sát hiện đại.
Hiện, Hà Nội cũng đang đẩy nhanh phát triển các nhà máy xử lý rác thải bằng công nghệ hiện đại, thu hồi năng lượng và thân thiện môi trường theo quy hoạch được duyệt; phát triển các dự án tại khu vực phía Nam, Tây Nam của TP như Khu xử lý chất thải rắn Châu Can thuộc huyện Phú Xuyên cũ để điều chỉnh phân luồng rác thải đúng quy hoạch, loại bỏ hoàn toàn chôn lấp; xây dựng nền tảng quản lý giám sát tích hợp thông minh, chuyển đổi số. Song, dường như chừng ấy vẫn chưa thể cải thiện, nhất là sau khi thực hiện chính quyền đại phương 2 cấp, việc triển khai phân loại rác tại nguồn gần như "án binh bất động", các địa phương vẫn lúng túng, khó khăn trong việc triển khai, nhất là phân loại rác ở chung cư.
Theo số liệu thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên cả nước là 60.000 tấn/ngày; trong đó khu vực đô thị chiếm 60%. Chỉ riêng Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, mỗi ngày có từ 7.000 - 9.000 tấn chất thải sinh hoạt. Đáng chú ý, tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt vẫn chưa đạt 100%. Dự báo, tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt sẽ tăng từ 10 - 16%/năm. Chưa kể, rác thải sau khi phân loại có được thu gom, xử lý đúng quy định hay không cũng như hiệu quả của công tác này đến đâu, đến giờ vẫn chưa được đánh giá đầy đủ…
Sứ mệnh tạo chuyển biến từ nhận thức đến nếp sống
Tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động” do Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với UBND phường Hoàng Liệt tổ chức vào ngày 7/11/2025, không đơn thuần là một sự kiện đơn lẻ mà mang một ý nghĩa lớn hơn, đó là thực hiện Kế hoạch số 153/KH-UBND về Chương trình truyền thông về Bảo vệ môi trường trên địa bàn TP Hà Nội. Đó là một mảnh ghép quan trọng trong công cuộc xây dựng Thủ đô Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp.
Tọa đàm với sự tham gia của các chuyên gia uy tín trong lĩnh vực môi trương như: TS Hoàng Dương Tùng – Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường GS.TS Hoàng Xuân Cơ – Trưởng ban Khoa học, Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam, đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, DN thu gom và xử lý rác thải chủ lực của TP là Công ty URENCO và đặc biệt với sự tham dự của khoảng 300 người là đại diện các đoàn thể, tổ dân phố, người dân trên đại bàn phường Hoàng Liệt. Tại đây, các chuyên gia không chỉ đối thoại về thách thức, mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu và "hiến kế" hành động, mở đường cho việc thực thi thành công Kế hoạch số 153/KH-UBND về Chương trình truyền thông về Bảo vệ môi trường trên địa bàn TP Hà Nội.
Theo PGS.TS Nguyễn Thành Lợi - Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị, Trưởng Ban tổ chức, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 yêu cầu, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải tại nguồn. Đây là một quy định tiến bộ, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Nhà nước trong xây dựng một môi trường sống bền vững, trong đó có việc xây dựng Thủ đô xanh – sạch – đáng sống. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, từ cam kết đến hành động vẫn là một quãng đường đầy thử thách. Ở nhiều nơi, người dân muốn làm, nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể; chính quyền cơ sở thiếu cơ chế, nhân lực, kinh phí; trong khi hạ tầng thu gom, vận chuyển chưa đồng bộ. "Chính vì vậy, Báo Kinh tế & Đô thị, với vai trò là cơ quan ngôn luận của UBND TP Hà Nội, đã và đang kiên trì đồng hành cùng chính quyền, DN và người dân trong việc thực hiện Chương trình truyền thông về Bảo vệ môi trường trên địa bàn TP trong những năm qua. Chúng tôi hy vọng, tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động” – không chỉ là một cuộc trao đổi chuyên môn, mà còn là diễn đàn mở để cùng nhau tìm lời giải cho câu hỏi: làm sao để rác được phân loại thật sự, không chỉ trên giấy tờ” - ông Nguyễn Thành Lợi nhấn mạnh.
