Phát huy vai trò giám sát của Quốc hội - “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn

Đồng thời kiến nghị, cần tăng cường ứng dụng công nghệ số, kết nối các hệ thống thông tin để hỗ trợ hoạt động giám sát.

Diễn dàn đã thảo luận về hai chuyên đề, gồm: “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước” và “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật”.

Trình bày chuyên đề về “Hoạt động giám sát của Quốc hội góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, chuyên đề được tổ chức nhằm nhìn lại một cách toàn diện vai trò, tác động và hiệu quả của hoạt động giám sát trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới mạnh mẽ, thiết thực để nâng cao chất lượng giám sát của Quốc hội trong thời gian tới.

Trong thời gian qua, hoạt động giám sát của Quốc hội tiếp tục phát huy vai trò là “kênh cảnh báo sớm” đối với các vấn đề lớn của đất nước. Quốc hội đã tổ chức thành công nhiều chuyên đề giám sát quy mô lớn, có tác động lan tỏa mạnh mẽ. Thông qua các hoạt động giám sát chuyên đề, nhiều kiến nghị đã được cơ quan hữu quan nghiêm túc tiếp thu, qua đó sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện chính sách, pháp luật trên nhiều lĩnh vực, góp phần tháo gỡ khó khăn, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Những kết quả đạt được đã khẳng định rõ vai trò giám sát tối cao của Quốc hội trong phát triển kinh tế - xã hội. Qua đó, Quốc hội không chỉ thể hiện rõ vai trò kiến tạo, dẫn dắt mà còn củng cố niềm tin của cử tri và Nhân dân cả nước.

Tại Diễn đàn, nhiều tham luận, ý kiến đã tập trung thảo luận với những đánh giá sâu sắc, phong phú về hoạt động giám sát của Quốc hội trên nhiều lĩnh vực, khía cạnh.

Trong đó, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) nhấn mạnh, giám sát là song hành, đồng hành với quá trình thực thi chính sách, pháp luật để phát hiện kịp thời các vướng mắc, chứ không phải thực thi xong rồi mới giám sát. Chính vì vậy, giám sát mang lại lợi ích cho đối tượng được giám sát nhiều hơn. Vì vậy, hoạt động giám sát cần được thực hiện thường xuyên, liên tục, không chỉ sau khi có vấn đề phát sinh.

Lấy ví dụ từ chuyên đề giám sát việc thực hiện Nghị quyết 43/2022/QH15 về chính sách giảm thuế GTGT 2% (giảm VAT từ 10% xuống còn 8%) trong năm 2022, đại biểu cho rằng, qua giám sát đã tháo gỡ được vướng mắc trong thực hiện chính sách giảm thuế này. Những đơn vị được giám sát thực sự rất cảm ơn giám sát của Quốc hội đã tháo gỡ được những vướng mắc này.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường cũng nhấn mạnh, giám sát nhằm tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực thi chính sách, pháp luật nhưng không phải tất cả khó khăn, vướng mắc đều có thể tháo gỡ được ngay mà từ giám sát để phát hiện những vướng mắc do quá trình thực thi, do quy định, hướng dẫn thi hành. Do vậy, đại biểu cho rằng, giám sát cần phải đi vào, nắm được những vấn đề của người dân, doanh nghiệp; phải yêu cầu được các cơ quan hoạch định chính sách giải trình được những vướng mắc trong quy định.

Đại biểu cũng đề nghị, tăng cường ứng dụng công nghệ số vào hoạt động giám sát. "Cần chủ động giám sát sớm, đủ thông tin từ xa thông qua sử dụng các hệ thống thông tin truyền thông, kết nối các hệ thống thông tin, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để phát hiện ngay những vấn đề thực tiễn phát sinh để tiến hành giám sát"- đại biểu Hoàng Văn Cường nói.

Trong khi đó, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Nguyễn Thúy Anh cho rằng, cần đổi mới quy trình giám sát, nâng cao chất lượng chất vấn giám sát ngân sách và tăng cường giám sát thực thi sau kiến nghị, đồng thời, thúc đẩy phối hợp giữa Quốc hội với các cơ quan Đảng, Chính phủ và đội ngũ chuyên gia nhà khoa học để nâng cao chất lượng tham mưu và phản biện chính sách.

“Công tác giám sát của Quốc hội trong lĩnh vực kinh tế - xã hội là một công cụ lãnh đạo hiệu quả, góp phần trực tiếp vào việc bảo đảm các chủ trương, đường lối của Đảng đi vào cuộc sống và mang hơi thở của cuộc sống và chủ trương, chính sách pháp luật. Trong giai đoạn phát triển mới, yêu cầu đặt ra là tiếp tục đổi mới tư duy, cách làm, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực chất của công tác giám sát, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh, phát triển kinh tế - xã hội, đất nước nhanh và bền vững” - bà Nguyễn Thúy Anh nêu rõ.

Trong khi đó, theo ông Phan Đức Hiếu, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, thực tiễn hiện nay cho thấy, khoảng cách giữa chính sách, pháp luật và thực tiễn vẫn còn khá lớn. Đại biểu kiến nghị hoạt động giám sát chuyên đề của Quốc hội chỉ nên tập trung vào đánh giá tác động của việc thực thi các chính sách, các chương trình hoặc là các luật mà Quốc hội ban hành, xem xét tác động thực tế có đúng như đề ra khi xây dựng văn bản pháp luật không...

Điều hành và phát biểu tổng kết chuyên đề, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, qua thảo luận đã tập trung vào 6 nhóm giải pháp cốt lõi để hoạt động giám sát thực sự trở thành công cụ kiến tạo và thúc đẩy phát triển.

Theo đó, tiếp tục đổi mới tư duy lựa chọn nội dung giám sát, tập trung vào những vấn đề lớn, trọng điểm, bức xúc từ thực tiễn, có tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, đời sống Nhân dân và hiệu quả hoạt động của bộ máy sau sáp nhập, tổ chức lại. Trong đó theo tinh thần chỉ đạo tại Hội nghị lần thứ 12 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng vừa qua, cần chú trọng giám sát quá trình thể chế hóa, đẩy nhanh tiến độ sửa đổi Luật Đất đai, Luật Quy hoạch và các luật có liên quan, tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, phát huy nguồn lực và bảo đảm phát triển đồng bộ, bền vững trong bối cảnh mới.

Nâng cao chất lượng tổ chức và phương pháp giám sát, bảo đảm đi vào chiều sâu; gắn kết chặt chẽ giữa khảo sát thực tế, làm việc trực tiếp với đối tượng giám sát và phân tích dữ liệu khách quan; đồng thời đề cao trách nhiệm giải trình cá nhân của người đứng đầu trong bối cảnh bộ máy tinh gọn hơn, khối lượng công việc ngày càng lớn.

Hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành trong hoạt động giám sát, tạo sự gắn kết giữa các Ủy ban, các cơ quan của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức liên quan, tránh chồng chéo, phân tán nguồn lực.

Tăng cường huy động trí tuệ chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu độc lập tham gia vào quá trình xây dựng đề cương, phân tích, phản biện và tổng hợp kết quả giám sát.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu số trong giám sát, xây dựng hệ thống thông tin thống nhất, liên thông giữa các cơ quan, nâng cao năng lực xử lý, phân tích số liệu, hỗ trợ ra quyết định kịp thời, chính xác và minh bạch.

Tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Xây dựng cơ chế theo dõi, đôn đốc và chế tài thực hiện kiến nghị sau giám sát, đảm bảo tính ràng buộc, hiệu lực và trách nhiệm thực thi, khắc phục tình trạng kiến nghị bị bỏ ngỏ, kéo dài, không được xử lý đến nơi đến chốn.

“Tất cả các giải pháp này đều nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng hoạt động giám sát chủ động, hiệu lực, hiệu quả, thực sự đóng vai trò dẫn dắt và kiến tạo cho sự phát triển bền vững của đất nước" - Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ.