Phát triển thương mại điện tử cần luật đủ mạnh và nhân lực chuyên sâu

Hành lang pháp lý: nền tảng cho thị trường TMĐT phát triển minh bạch

Việt Nam đang chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ của TMĐT, với tốc độ tăng trưởng nằm trong nhóm cao nhất khu vực Đông Nam Á. Dù đây là tín hiệu tích cực trong quá trình chuyển đổi số toàn diện nền kinh tế, TMĐT cũng đang đối mặt với không ít thách thức do khung pháp lý hiện hành chưa bắt nhịp kịp với thực tiễn phát triển nhanh chóng của thị trường.

Theo đánh giá từ các chuyên gia, hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh hoạt động TMĐT hiện vẫn còn nhiều bất cập, từ tính pháp lý chưa cao, đến việc thiếu chế tài đủ sức răn đe các hành vi gian lận. Những vấn đề như bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, lừa đảo trực tuyến hay trốn thuế trên các nền tảng TMĐT vẫn diễn ra phổ biến, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và ảnh hưởng đến lòng tin xã hội.

Chuyên gia kinh tế PGS.TS Nguyễn Thường Lạng nhấn mạnh, để TMĐT thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, cần có khung pháp lý đủ mạnh, không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. "Khung pháp lý mới cần mở không gian cho các mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ số, đồng thời đảm bảo tính liên thông quốc tế để các sàn TMĐT Việt Nam có thể hội nhập hiệu quả vào chuỗi giá trị toàn cầu", chuyên gia kinh tế PGS.TS Nguyễn Thường Lạng phân tích.

Cùng quan điểm, các chuyên gia của Hiệp hội TMĐT Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đang mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức, Việt Nam cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý để đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh, minh bạch và phù hợp với các cam kết quốc tế.

Một vấn đề đáng chú ý nữa là việc thiếu quy định cụ thể đối với các nền tảng TMĐT xuyên biên giới, livestream bán hàng hay mô hình kinh doanh mới dựa trên dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo. Luật pháp cần được xây dựng trên tinh thần bao quát các mô hình mới, có định danh rõ ràng về chủ thể, sản phẩm, giao dịch và trách nhiệm những bên tham gia, đặc biệt trong khâu bảo vệ dữ liệu và quyền lợi người tiêu dùng.

Ngoài ra, sự đồng bộ trong quy định giữa các cơ quan quản lý cũng là yêu cầu cấp thiết. Bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia nhấn mạnh tầm quan trọng của việc minh bạch thông tin từ phía các sàn TMĐT, đảm bảo người tiêu dùng có thể dễ dàng truy xuất nguồn gốc sản phẩm, tiếp cận thông tin đầy đủ về nhà cung cấp và có cơ chế xử lý khiếu nại rõ ràng.

Có thể thấy, một hệ thống pháp luật chặt chẽ, linh hoạt và có khả năng thích ứng với tốc độ đổi mới của công nghệ sẽ là chiếc "xương sống" bảo đảm sự phát triển bền vững của thương mại điện tử. Khi quyền lợi của các bên - từ người tiêu dùng, nhà cung cấp đến sàn giao dịch - được xác lập rõ ràng và được pháp luật bảo vệ, niềm tin vào giao dịch trực tuyến sẽ tăng lên, từ đó, mở rộng quy mô thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo nhận định của nhà sáng lập một nền tảng TMĐT nội địa, việc hoàn thiện hành lang pháp lý cần song hành cùng với các quy định rõ ràng về trách nhiệm nền tảng trong kiểm soát chất lượng hàng hóa, định giá và chiến lược quảng bá. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn tạo môi trường công bằng, lành mạnh cho các doanh nghiệp Việt Nam phát triển nội lực.

Nguồn nhân lực số là nhân tố quyết định trong vận hành hệ sinh thái TMĐT

Song song với xây dựng khung pháp lý, vấn đề nguồn nhân lực cũng được đánh giá là "chìa khóa" để vận hành hiệu quả và quản lý bền vững hệ sinh thái TMĐT. Dù Việt Nam có tiềm năng thị trường lớn và độ phủ công nghệ ngày càng rộng, nhưng chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực TMĐT vẫn chưa bắt kịp đà tăng trưởng của ngành.

Theo đại diện các cơ sở đào tạo, TMĐT là một ngành học đang thu hút đông đảo người học, tuy nhiên, yêu cầu đặt ra cho người lao động không chỉ là kiến thức kinh doanh mà còn phải có năng lực sử dụng công nghệ số, hiểu biết pháp lý và khả năng thích ứng linh hoạt với những thay đổi liên tục của môi trường số. Đây là thách thức không nhỏ với cả nhà trường lẫn người học.

Tại buổi trao đổi chuyên đề "Quản lý nhà nước trong TMĐT" dành cho sinh viên ngành TMĐT của một trường đại học tại Hà Nội, các chuyên gia thông tin, chương trình đào tạo TMĐT hiện đã phải điều chỉnh theo hướng ứng dụng thực tiễn, tăng cường các nội dung như nhận diện hành vi gian lận, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, quản lý dữ liệu và bảo mật thông tin. Quan trọng hơn, sinh viên cần được trang bị kiến thức pháp lý nền tảng để tham gia thị trường một cách tự tin và có trách nhiệm.

Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Trung tâm phát triển TMĐT và Công nghệ số cũng nhấn mạnh vai trò của đào tạo pháp lý trong các chương trình giảng dạy về thương mại điện tử. Theo đại diện Trung tâm phát triển TMĐT và Công nghệ số, nắm vững những quy định pháp luật hiện hành không chỉ giúp sinh viên tránh rủi ro nghề nghiệp mà còn góp phần định hình đạo đức nghề nghiệp, nâng cao chuẩn mực hoạt động TMĐT trên thị trường.

Bên cạnh đội ngũ lao động trẻ, nhu cầu đào tạo lại (reskilling) cho lực lượng lao động hiện tại cũng rất quan trọng. Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ đã bắt đầu đưa hoạt động kinh doanh lên nền tảng số nhưng còn gặp lúng túng trong việc quản lý thông tin, thực hiện các nghĩa vụ thuế, khai báo và tuân thủ pháp luật TMĐT. Việc tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, cập nhật xu hướng mới, nâng cao hiểu biết pháp lý cho đội ngũ nhân sự hiện hành là cần thiết để doanh nghiệp phát triển đúng hướng và bền vững.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho rằng, chính sách phát triển nguồn nhân lực TMĐT cần đặt trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế số quốc gia, gắn với việc xây dựng những trung tâm nghiên cứu, thực hành, khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ số. Mạng lưới hợp tác giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước cần được thiết lập để đảm bảo đào tạo đi đôi với nhu cầu thị trường, tránh tình trạng "thừa thầy, thiếu thợ".

TMĐT không còn là xu hướng mà đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái kinh tế số tại Việt Nam. Song, để TMĐT phát triển thực chất, lành mạnh và bền vững, hai trụ cột quan trọng là hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ và nguồn nhân lực chất lượng cao, hiểu biết pháp luật cần được ưu tiên đầu tư. Đây không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý hay cơ sở đào tạo, mà là trách nhiệm chung của cả xã hội trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia.