Ngôi nhà cũng như con người, luôn có những góc cát và hung, vùng vượng khí và nơi suy khí, đòi hỏi nhận định và xử lý, bài trí, chọn lựa vật dụng, màu sắc cho phù hợp.
Những chỉ định lâu nay theo kiểu “màu A đem lại may mắn, màu B tuyệt đối không dùng” thực ra chỉ mang tính tương đối. Vấn đề nằm ở tính chất thay đổi, vận động liên tục của không gian theo thời gian, theo tương tác giữa thời tiết, con người, cấu trúc, vật liệu… để một nơi cư ngụ có được ấm êm, an lành hay không.
Dĩ nhiên, trong vô vàn sắc màu tự nhiên lẫn nhân tạo, vẫn có những gam màu hay màu cụ thể ở vào từng thời điểm cụ thể được cho là nhiều sinh khí, năng lượng tốt hưng vượng, tươi tắn hơn các màu khác. Tất cả đều nằm trong quy luật tương tác, mà cụ thể theo Ngũ hành tương sinh tương khắc, và cả quy luật tương thừa, tương vũ nữa.
Từ tương sinh đến tương khắc
Theo quy luật cân bằng Âm Dương và sinh khắc Ngũ hành, màu sắc được nhận biết qua ánh sáng, mà ánh sáng thì được phân bố sao cho phù hợp sinh hoạt và không gian tương ứng. Do vậy một mảng sơn có thể rất đẹp trên catalogue hoặc tại khu vực demo của cửa hàng, nhưng khi về sơn trong không gian cụ thể nào đó thì lại không như ý, thậm chí tạo cảm giác khó chịu.
Vì vậy, trước khi chọn màu cần hình dung cụ thể môi trường không gian mà màu sắc đó sẽ được dùng, để bổ sung hoặc gia giảm đúng mức về ánh sáng và cách bài trí.
Ví dụ cùng một ngôi nhà phố sơn màu xanh dương nhạt (thuộc Thủy, tươi mát) nhưng càng xuống dưới các tầng thấp (Âm thịnh hơn) thì sẽ càng tối hơn; sẽ thấy màu xanh trở nên “tái” hơn và cần sử dụng đèn bổ sung ánh sáng nhiều hơn. Đồng thời cách chiếu sáng đi cùng màu sơn nội thất cũng cần thêm những mảng màu trung tính, phản quang và sáng sủa hơn (như trắng, ánh vàng…) để đem lại cảm giác nhẹ nhõm và thư giãn hơn.
Thực tế cũng chứng minh cùng một màu và một cách thức chiếu sáng nhưng nếu bề mặt trần, tường và sàn khác nhau (nhám hay láng, bóng gương hay vân đá…) thì hiệu quả thẩm mỹ và phong thủy sẽ khác biệt rõ rệt. Thông thường để đạt sự đồng điệu thì giải pháp tương sinh, tương hòa hay được chọn.
Tương sinh, tương hòa là cách chọn màu cho từng không gian có sự đồng bộ với toàn nhà về tông màu và phong cách, trong đó các nhóm màu quan hệ gần nhau trên bảng màu và vòng sinh khắc Ngũ hành.
Ví dụ như nội thất chủ yếu theo lối hiện đại, bề mặt phẳng và vuông vức nhiều, thì nhóm màu trắng sáng (Kim) sẽ đi với nhóm màu vàng (Thổ, sinh Kim) hoặc xám đen, xanh đen (Thủy, từ Kim sinh) sẽ vừa phù hợp với gu thiết kế đương đại đơn giản, vừa tạo nên các bề mặt có tính đều đặn, êm ả, ít đột biến và đối chọi. Tương tự như vậy sẽ thấy trên vòng Ngũ hành sinh khắc có thể dùng màu thuộc hai hành liền nhau để tạo sự hài hòa.
Đối với nhà theo phong cách cổ điển, nhiều chi tiết chạm trổ, vòm, gờ chỉ, cột hay hoa văn sắt cầu kỳ… thì cách dùng màu tương sinh nêu trên vẫn phát huy hiệu quả, nhất là khi đi cùng kiểu chiếu sáng theo điểm để bật lên chi tiết nhiều hơn.
Hiện nay một số biệt thự, khách sạn, resort theo phong cách tân cổ điển (neo classic) hoặc đồng quê (cottage) đã dùng những bộ màu đúng với hệ màu thời trước sử dụng nhưng dĩ nhiên bằng kỹ thuật sơn và xử lý bề mặt hiện đại hơn. Ví dụ sơn giả đá, sơn tạo rỉ sét hay sơn gai thô mộc theo hệ màu Thổ – Kim, Kim – Thủy, Mộc – Hỏa.
Còn ở cách chọn màu tương khắc – tương phản thì dựa vào sự đối lập để làm nổi bật yếu tố chính, tách bạch phông nền với đối tượng chủ đạo. Ngôi nhà luôn có những vị trí cần xử lý màu sắc theo lối tương khắc, tương phản. Cụ thể như những không gian giải trí (nghe nhạc, xem phim) hoặc phòng trẻ em.
Đặc thù của các không gian này mang tính động nhiều hơn tĩnh, cần những mảng uốn lượn sinh động, cần kiểu khối bo tròn hay lập thể để gia tăng trí tưởng tượng,… nên màu sắc cũng có thể đối lập để kích hoạt sinh khí. Ví dụ như các cặp màu vàng – xanh biển (Thổ khắc Thủy) hoặc trắng – xanh lá (Kim khắc Mộc) hay đỏ và xám (Hỏa khắc Kim).
Ngoài ra, một số không gian mang tính chất điểm nhấn như sảnh tầng có dạng tường cong, phòng thờ cần trang trọng khác biệt thì nhóm màu xung khắc nhau như đỏ sậm – trắng (Hỏa khắc Kim) hoặc màu đồng đi với màu gỗ (Kim khắc Mộc) sẽ tạo nên sự nổi bật hơn, cũng là một cách khai thác hiệu ứng ánh sáng lên bề mặt có màu đối lập.
Dùng màu theo Tứ Hợp
Một số nhà thiết kế khá bức xúc khi thấy “đứa con tinh thần” của mình lúc hoàn thiện bị “son phấn” khác hẳn với ý tưởng thiết kế ban đầu, chỉ vì những lý do nặng về cảm tính, hoặc do thầy phong thủy “phán”. Vấn đề màu sắc theo phong thủy thực ra không quá phức tạp, nhưng đòi hỏi nguyên tắc cơ bản cần thấu hiểu là: mỗi mẫu nhà, mỗi kiểu thiết kế hay đi cùng một số nhóm màu phù hợp nhất định, mà khi áp màu khác vào sẽ gây phản cảm hoặc khó chấp nhận. Dùng màu theo Tứ Hợp là tiêu chí phong thủy đáng lưu ý, cụ thể là hợp bề mặt, hợp khí hậu, hợp công năng và hợp đối tượng.
Khi một số không gian có bề mặt nhận sáng tự nhiên nhiều vào ban ngày hoặc ánh sáng nhân tạo mạnh (đèn pha, chiếu điểm) vào ban đêm thì dùng sơn hay vật liệu ốp lát gạch, đá, gỗ… có màu sậm và thô sẽ đem lại sức hấp dẫn, tăng chiều sâu và kích hoạt các năng lượng sáng tạo.
Còn khi bề mặt trơn láng dịu nhẹ theo kiểu tối giản, ít chi tiết, thì bảng màu nên chọn là màu trung tính (neutral) với đèn âm, chiếu sáng nhẹ, lọc ánh sáng sẽ tạo nên sự hài hòa. Đây cũng là cách thức dẫn truyền khí và năng lượng hữu hiệu của phong thủy hiện đại mà nếu không căn cứ vào kiểu nhà thì sẽ thiếu cơ sở để chọn bảng màu phù hợp.
Về khí hậu, có thể thấy nhà Việt truyền thống dù ở xứ nhiệt đới khá nóng nhưng không hề chủ trương dùng màu “lạnh” để làm mát nhà đơn thuần, mà tuân theo những nguyên tắc hài hòa màu sắc hợp tự nhiên. Những ngôi nhà truyền thống sử dụng vật liệu có nguồn gốc thuộc Thổ và Mộc luôn giữ được vẻ gần gũi, thân thiện và dịu mát qua nhiều thời kỳ. Các bảng màu mô phỏng theo thiên nhiên gần đây đã được nhiều hãng sơn nghiên cứu và những màu “chiết xuất” từ tự nhiên vẫn rất được người Việt ưa chuộng như xanh cốm, nâu đất… hơn là màu kiểu “công nghiệp” rực rỡ.
Những hướng đón nắng gắt (Tây Nam, Tây) cần giảm bớt độ chói và độ hút nhiệt, bên ngoài cần dùng những màu nhạt và ít phản quang gây ảnh hưởng đến nhà chung quanh. Trong khi đó những hướng nhận ánh sáng yếu hơn (như hướng Bắc, Đông Bắc) thì nên dùng những màu tươi và phối hợp tương phản. Những hướng đón ánh sáng mạnh như Đông Nam, Nam thì có thể dùng màu sậm và đa dạng hơn, như màu đỏ bã trầu, vàng đất, xanh rêu… tuy khá đậm đà nhưng cũng rất ôn hòa nếu dùng với tỷ lệ thích hợp.
Về công năng có thể thấy khu bếp là nơi “bốc hỏa” nhất trong nhà, nên cần dùng những màu nhẹ nhàng, gần thiên nhiên trên tường và trần để đem lại hứng khởi cho công việc bếp núc và giảm cảm giác nóng. Màu trắng thuộc Kim và màu đen thuộc Thủy là những hành tương khắc với Hỏa nên sẽ rút bớt tính Hỏa đi (có thể kể thêm sắc xanh biển hay xám) và hệ màu trung tính (neutral) gần đây thường được ưa dùng cho thiết kế bếp nhờ sự dịu nhẹ.
Đây cũng là nhóm màu hiện đại hợp cho phòng làm việc và nơi tiếp khách, sinh hoạt gia đình. Phòng ngủ cần tĩnh lặng nên tông màu dịu và thư giãn (xanh ngọc, xanh dương, trắng phớt tím…) sẽ chiếm ưu thế nhưng cần thêm các mảng màu ấm áp hơn thuộc Thổ và Hỏa như vàng, cam, nâu…
Việc dựa theo chủ thể, đối tượng sử dụng là ai, độ tuổi, giới tính hay cá tính thế nào sẽ giúp xem xét chọn màu hợp phong thủy kỹ hơn. Ví dụ, phòng ngủ thì vị trí nằm trên giường là chủ thể chính, các vùng chung quanh – trên đầu – dưới chân sẽ có các phương vị tốt hay xấu so với tuổi gia chủ và nhu cầu sử dụng. Từ chủ thể suy ra cách bố trí nội thất ứng với kiểu trần và trang trí tường, kiểu giường và bàn ghế, mảng màu nhấn ở đâu là thích hợp.
Cụ thể, vùng tường trên đầu giường là vùng Tọa của chủ thể, có thể dùng mảng màu thuộc bản mệnh hoặc màu tương sinh bản mệnh với đèn hắt nhẹ nhàng làm chỗ dựa ổn định, tránh dùng màu sắc và đèn rọi gay gắt. Không nên “áp màu” tràn lan, lộn xộn mà không chú ý đến phương vị và cấu trúc nội thất xoay quanh chủ thể.
Màu dùng theo Ngũ hành cũng cần tương sinh hài hòa với công năng và gia chủ, ví dụ phòng ngủ vốn thuộc Mộc nên dùng gam màu vàng nhẹ (Thổ), màu gỗ, màu pastel có ánh xanh (Thủy – Mộc), phòng làm việc nên chọn tông màu trắng, xám (Kim) làm chủ đạo, có bổ sung vàng (Thổ) để tương sinh. Gia chủ mạng Hỏa sẽ hợp hơn với nhóm màu xanh lá cây, vàng và cam, trong khi người mạng Thủy sẽ thiên về nhóm màu trắng và xanh biển, hoặc đen (Kim sinh Thủy) là tương hợp.
