Phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối để cứu ngành hàng tỷ đô
Kinhtedothi - Chuối hiện là cây ăn trái chủ lực và cũng nằm trong nhóm trái cây xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam. Thị trường thế giới dành cho chuối Việt Nam đang rộng mở, tạo kỳ vọng lớn cho ngành hàng này. Tuy nhiên, sự phát triển của ngành chuối vẫn đối mặt với không ít thách thức, đặc biệt là bệnh héo vàng (bệnh Panama).
Cây chuối là ngành hàng có tiềm năng thu về tỷ đô trong tương lai gần.
Tiềm năng lớn từ cây chuối
Chia sẻ tại Diễn đàn “Giải pháp phòng trừ bệnh héo vàng hại chuối” tổ chức ngày 13/12, ông Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, đến năm 2025, diện tích trồng chuối cả nước ước đạt hơn 163.000 ha, với sản lượng khoảng 2,75 triệu tấn.
Chuối hiện đã trở thành một trong những loại trái cây xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Riêng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu chuối đạt gần 372 triệu USD, cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn.
Với nhu cầu tăng mạnh trên toàn cầu và tiềm năng sản xuất dồi dào trong nước, nhiều chuyên gia nhận định giá trị xuất khẩu chuối của Việt Nam hoàn toàn có thể chạm mốc 1 tỷ USD trong tương lai gần.
Tuy nhiên, quá trình phát triển của ngành chuối vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nổi cộm là tác động của biến đổi khí hậu như khô hạn, xâm nhập mặn cùng với diễn biến phức tạp của sâu bệnh hại đang ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng chuối.
Đại biểu chia sẻ tại diễn đàn.
TS Mary Grace B. Saldajeno, chuyên gia của Tập đoàn Dole cho biết, trong số các bệnh hại chuối thì bệnh héo vàng chuối (bệnh Panama) đang là thách thức nghiêm trọng nhất đối với ngành chuối toàn cầu, trong đó có các vùng trồng của Dole tại Philippines và Việt Nam.
Vị này cho biết tác nhân gây bệnh là nấm Fusarium oxysporum f. sp. cubense (Foc), tồn tại lâu dài trong đất và sinh sản vô tính với nhiều dạng bào tử khác nhau, khiến việc kiểm soát đặc biệt khó khăn. Đáng lo ngại nhất là chủng nấm TR4, có khả năng gây hại trên nhiều giống chuối.
Cần chiến lược bài bản
Tại diễn đàn ngày 13/12, ThS Tô Thị Nhã Trầm - Công ty CP Nông nghiệp U&I (Unifarm) cho biết, dịch bệnh Panama do TR4 bắt đầu xuất hiện rải rác tại nông trường của doanh nghiệp này từ năm 2018 và bùng phát mạnh vào năm 2019. Các biện pháp hóa học và sinh học được áp dụng đều không hiệu quả khi vùng trồng đã nhiễm bệnh Panama.
Cũng bởi vậy, Unifarm xác định, việc chọn tạo ra giống chuối có khả năng chống chịu bệnh là giải pháp căn cơ và cấp thiết nhất đối với Việt Nam. Trong giai đoạn 2018 - 2020, tổ chuyên gia Unifarm đã phát triển thành công giống chuối UNI 126.
Để bảo vệ thành quả khoa học và kinh doanh, Unifarm đang tiến hành khảo nghiệm DUS (Đặc tính, Độ đồng nhất và Độ ổn định) cùng Viện Cây ăn quả miền Nam để hoàn tất việc xin cấp văn bằng bảo hộ sở hữu giống.
Cần chiến lược bài bản để phát triển ngành chuối tại Việt Nam.
Đại diện Unifarm kêu gọi các doanh nghiệp, nông hộ và cơ sở ươm giống lựa chọn nguồn giống từ các kênh chính thức, tránh sử dụng giống trôi nổi, nhái tên hoặc mạo danh UNI 126 gây rủi ro cho sản xuất. Đồng thời, tiếp tục nhận được sự đồng hành của các cơ quan quản lý trong việc giới thiệu, quảng bá và hỗ trợ ngăn chặn các hành vi xâm phạm quyền sở hữu giống.
Theo ông Võ Đình Long - giảng viên Trường Đại học Công nghiệp TP Hồ Chí Minh, hiện nay có nhiều biện pháp được áp dụng như tiêu hủy cây bệnh, chọn giống, lai tạo, chỉnh sửa gen, vệ sinh dụng cụ, kiểm soát ra vào vườn. Đây đều là những giải pháp cần thiết, nhưng nếu không giải quyết nguyên nhân nền tảng thì hiệu quả sẽ khó bền vững. Vì vậy, việc điều chỉnh môi trường đất cần được đặt ở vị trí trung tâm.
Phát biểu tại diễn đàn, PGS.TS Lê Quốc Doanh - nguyên Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho biết, năm 2022, Bộ đã ban hành Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực, trong đó xác định chuối là một trong những mặt hàng trọng tâm.
Theo ông Lê Quốc Doanh, không chỉ chuối mà nhiều nhóm cây khác như cây có múi, dứa hay các loại cây ăn quả nhiệt đới đều cần được đánh giá lại về tiềm năng, hiệu quả kinh tế và khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, dịch bệnh và yêu cầu thị trường.
PGS.TS Lê Quốc Doanh cho rằng, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay của ngành chuối là dịch bệnh, đặc biệt là bệnh héo vàng do nấm Fusarium, thường được gọi là bệnh Panama.
Trong thực tế, thời gian qua đã xuất hiện một số doanh nghiệp đầu tư bài bản vào ngành chuối, xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng quy trình kỹ thuật đồng bộ và hướng đến thị trường xuất khẩu. “Nếu có chiến lược dài hạn và kiểm soát tốt dịch bệnh, cây chuối hoàn toàn có thể trở thành mặt hàng xuất khẩu ổn định, giá trị cao…” - PGS.TS Lê Quốc Doanh nhấn mạnh.
Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam Lê Quốc Doanh cũng cho rằng, phòng trừ bệnh héo vàng là nội dung quan trọng, nhưng cần đặt trong bức tranh tổng thể của tái cơ cấu ngành chuối, gắn với nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu.
Ông Lê Quốc Doanh cũng nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh xuất khẩu rau quả đã vượt xa mục tiêu đề án, việc tiếp tục điều chỉnh, cập nhật chiến lược cho từng cây trồng chủ lực là cần thiết. Với chuối, điều này không chỉ dừng ở giải pháp kỹ thuật phòng bệnh, mà còn bao gồm chính sách hỗ trợ, liên kết sản xuất, nghiên cứu giống chống chịu và xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế.
