Phù Đổng - khát vọng vươn xa từ miền di sản

Vùng đất địa linh, nhân kiệt

Thật hiếm có vùng đất nào có bề dày truyền thống lịch sử, văn hoá, cách mạng và anh hùng như Phù Đổng. Nằm trong hành lang “tam Cổ, lục Phù” (Cổ Loa, Cổ Pháp, Cổ Bi; Phù Đổng, Phù Linh, Phù Chẩn, Phù Lưu, Phù Khê, Phù Lỗ), trước đây Phù Đổng thuộc địa phận của tỉnh Bắc Ninh, sau nhiều lần sắp xếp địa giới hành chính, Phù Đổng ngày nay là một xã của Thủ đô Hà Nội.

Là vùng đất cổ, trên địa bàn xã Phù Đổng hiện còn lưu giữ 101 di tích lịch sử văn hóa và 04 di tích cách mạng kháng chiến, trong đó 59 di tích đã được xếp hạng các cấp. Chỉ riêng khu di tích Quốc gia đặc biệt đền Phù Đổng đã có 10 địa điểm, 19 di tích cấp Quốc gia, 30 di tích cấp TP. Ngoài ra, các di tích tiêu biểu khác như: đình Xuân Dục, chùa Phúc Nương, đền thờ Quận công Nguyễn Đình Huấn (thuộc xã Yên Thường trước đây); đình thôn Thượng, thôn Trung (thuộc xã Dương Hà trước đây); đình Hạ thôn, chùa Nành; đình, chùa Ninh Giang, Từ vũ Nguyễn Thọ Tràng (thuộc xã Ninh Hiệp trước đây); đình, miếu Công Đình; đình, miếu Tế Xuyên (thuộc xã Đình Xuyên trước đây)... cũng là những di tích nổi tiếng, được xếp hạng và là niềm tự hào của bao thế hệ người dân.

Cùng với các di tích và hệ thống di vật, hiện vật tiêu biểu có giá trị, xã Phù Đổng ngày nay còn có 25 lễ hội truyền thống. Nổi tiếng nhất là lễ hội Gióng đền Phù Đổng đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2010. Đây là lễ hội truyền thống hình thành từ thời Lý, được cộng đồng bảo tồn và trao truyền từ đời này sang đời khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác, gìn giữ như một phần bản sắc văn hóa của người Phù Đổng, chứa đựng những khát vọng về một cuộc sống hòa bình, thịnh vượng.

Hội Gióng ngày nay được diễn ra trong 3 ngày, từ mùng 7 đến mùng 9 tháng 4 âm lịch với rất nhiều hoạt động. Sức hấp dẫn của Hội Gióng được tích hợp qua hàng loạt hệ thống biểu tượng nghệ thuật độc đáo và nhân vật tham gia vào lễ hội, như: các ông Hiệu, cô Tướng; đội quân Phù giá, phường Ải lao, phường Áo đen, phường Áo đỏ... Đặc biệt, Thánh Gióng còn được coi là một trong “Tứ bất tử” của tín ngưỡng dân gian Việt Nam, một biểu tượng kỳ vĩ của dân tộc. Niềm tự hào về di sản địa phương càng được nhân lên khi tháng 6/2025 vừa qua, Phù Đổng vinh dự có thêm một di sản văn hoá phi vật thể quốc gia nữa, đó là lễ hội chùa Nành.

Bên cạnh những nhân vật huyền thoại đi vào truyền thuyết như Thánh Gióng, trên mảnh đất cổ giàu truyền thống còn sinh ra những con người giàu lòng yêu nước, dũng cảm, cần cù và hiếu học. Đó là Bắc cung Hoàng hậu Lê Ngọc Hân - người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, người vợ yêu quý của vua Quang Trung - Nguyễn Huệ đã góp phần quan trọng trong sự nghiệp đại phá quân Thanh và là một nhà thơ, nhà chính trị nổi tiếng. Đó là Trạng nguyên Đặng Công Chất, Quận công Nguyễn Đăng Doanh, Quận công Nguyễn Đình Huấn,… và rất nhiều người con khác của quê hương Phù Đổng đã đóng góp vai trò quan trọng trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, để lại những dấu ấn đậm nét trong lịch sử quê hương.

Nơi đây còn tự hào từ tháng 8/1929 đã có Chi bộ Đảng cộng sản được thành lập ở Nhà máy gạch Cầu Đuống. Sau đó, các chi bộ Đảng ở Gia Lâm lần lượt ra đời và không ngừng phát triển, lãnh đạo, chỉ đạo phong trào quần chúng cách mạng. Ngày 10/3/1945, Nhân dân Trung Mầu nổi dậy khởi nghĩa, trở thành một trong những địa phương đầu tiên trên cả nước giành chính quyền. Những năm 40 của thế kỷ 20, xã Trung Mầu (nay thuộc xã Phù Đổng) trở thành một điểm "An toàn khu" của Trung ương và Xứ ủy Bắc Kỳ. Trung Mầu đã được Chính phủ tặng Bằng “Làng có công với nước” năm 1977.

Trong các cuộc chiến tranh thần thánh của dân tộc để bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc, Nhân dân các địa phương của Phù Đổng đã không ngừng phát huy truyền thống yêu nước, cách mạng, tạo nên những thắng lợi vô cùng to lớn và rất đáng tự hào. Nhân dân và Lực lượng vũ trang nhân dân các xã: Yên Thường, Yên Viên, Trung Mầu, Ninh Hiệp và Xí nghiệp đầu máy Yên Viên (nay thuộc xã Phù Đổng) đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân”.

Đầu tư đồng bộ, khai thác xứng tầm

Từ truyền thống văn hóa đặc sắc đã tạo cho con người Phù Đổng một vẻ đẹp tự hào, một ý chí vươn lên, khát vọng đổi mới sáng tạo, vượt qua khó khăn thử thách, xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Những năm qua, kinh tế trên địa bàn tiếp tục phát triển ổn định và có mức tăng trưởng khá; kết cấu hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội được tăng cường. Sự nghiệp văn hóa, giáo dục được quan tâm và có bước phát triển mới; an sinh xã hội được bảo đảm; tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Bộ mặt nông thôn, đô thị có nhiều đổi mới, đời sống của Nhân dân ngày càng được cải thiện và nâng cao; thu nhập bình quân đầu người đạt trên 85 triệu đồng/người/năm. Trên địa bàn có 2 làng nghề nổi tiếng là làng nghề truyền thống thuốc nam, thuốc bắc Ninh Giang (Ninh Hiệp) và làng nghề cây cảnh hoa giấy Phù Đổng.

Đặc biệt, trong quá trình phát triển, huyện Gia Lâm trước đây và xã Phù Đổng ngày nay đã định hướng phát triển Phù Đổng theo hướng du lịch xanh và bền vững. Địa phương đã tập trung kêu gọi đầu tư, hình thành và phát triển khu sinh thái Phù Đổng Green Park với diện tích hơn 15,6ha, được thiết kế gần gũi thiên nhiên với không gian thoáng đãng, trong lành, bao phủ bởi hệ thống cây xanh đến 90%. Tại đây có các khu chính: khu giáo dục trải nghiệm dành cho học sinh, sinh viên; khu trải nghiệm sinh thái dành cho công ty, doanh nghiệp tổ chức sự kiện và khu du lịch văn hóa kết nối với các di tích trên địa bàn. Với sự đầu tư tâm huyết, bài bản, năm 2022, UBND TP Hà Nội đã công nhận Điểm du lịch Phù Đổng; Khu sinh thái Phù Đổng Green Park là sản phẩm OCOP 4 sao lĩnh vực du lịch cộng đồng và điểm du lịch, được Sở Du lịch Hà Nội công nhận là cơ sở đạt chuẩn phục vụ khách du lịch. Hiện nay, nơi đây đang trở thành điểm gắn kết chuỗi du lịch của địa phương với các điểm du lịch lân cận và khoảng 50 doanh nghiệp lữ hành tại các tỉnh, thành. Hình ảnh về Điểm du lịch Phù Đổng ngày càng được lan tỏa rộng rãi và thu hút đông đảo du khách.

Bước vào Kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, xã Phù Đổng xác định một tầm nhìn xa với những bước phát triển mới và những định hướng cụ thể nhằm huy động, khai thác hiệu quả các nguồn lực đầu tư cho phát triển xanh và bền vững. Đó là, phát triển các cụm công nghiệp tập trung, công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp sạch, dịch vụ logistics. Xây dựng các khu đô thị hiện đại, sinh thái, thông minh, gắn với mô hình TOD (Transit-Oriented Development) có hạ tầng phát triển đồng bộ, hiện đại, bền vững, với đầy đủ các tiện ích xã hội. Hình thành các tổ hợp công trình văn hóa, công viên sinh thái và các hoạt động vui chơi giải trí, không gian xanh ven sông Đuống, bảo tồn cảnh quan tự nhiên và phát triển du lịch nông nghiệp đô thị sinh thái, du lịch trải nghiệm...

Nhận thức rõ mục tiêu và quan điểm coi văn hóa thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là nguồn lực nội sinh bảo đảm sự phát triển bền vững; Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân xã Phù Đổng xác định việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương hiện nay. Đại hội Đảng bộ xã Phù Đổng lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030 đã đề ra nhiều giải pháp, vừa mang tính định hướng chiến lược vừa cụ thể triển khai thực hiện nhằm định vị Phù Đổng xứng tầm với giá trị của các di sản quốc gia và thế giới.

Với truyền thống văn hóa và anh hùng, tinh thần Phù Đổng Thiên Vương cùng khát vọng vươn xa, quê hương Phù Đổng sẽ ngày càng giàu đẹp, văn minh, hiện đại; góp phần xây dựng Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”; tạo đà để đất nước vươn mình mạnh mẽ, hội nhập và phát triển phồn vinh, hạnh phúc.