Phường Đông Ngạc khơi thông nguồn lực từ di sản văn hóa

Bằng việc thắt chặt quản lý, trùng tu di tích và đổi mới phương thức quảng bá, phường Đông Ngạc đang nỗ lực đánh thức tiềm năng, “biến” di sản thành động lực phát triển mới cho địa phương.

Phát huy giá trị di sản văn hóa gắn với du lịch

Phường Đông Ngạc là nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa của người Việt cổ, phong phú về số lượng, đa dạng về chủng loại. Hiện phường có 20 di tích gồm 1 di tích quốc gia đặc biệt, 8 di tích cấp quốc gia, 2 di tích cấp TP, 9 di tích còn lại nằm trong danh mục kiểm kê. Ngoài ra, phường có lễ hội truyền thống đình Chèm được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Trong năm 2025, công tác quản lý và bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn phường đã đạt nhiều kết quả tích cực. Các di tích được duy tu, bảo vệ. Hiện phường có 2 dự án tu bổ, tôn tạo di tích đang triển khai là dự án tu bổ chùa Chèm và chùa Anh Linh. Còn dự án tu bổ chùa Sùng Quang đang thực hiện các bước để lựa chọn nhà thầu. Tổng kinh phí dự kiến 3 dự án khoảng hơn 50 tỷ đồng. Nhiều hoạt động văn hóa truyền thống được duy trì; ý thức cộng đồng về bảo vệ di sản ngày càng nâng cao. Năm 2025, phường đã tổ chức thành công 4 lễ hội truyền thống tiêu biểu như: đình Chèm, đình Vẽ (Đông Ngạc), đình Liên Ngạc và đình Viên. Các lễ hội được tổ chức bảo đảm tính kế thừa và phát huy bản sắc văn hóa địa phương.

Chia sẻ kinh nghiệm huy động cộng đồng tham gia tổ chức và điều hành lễ hội truyền thống tại Di tích Quốc gia đặc biệt Đình Chèm, ông Nguyễn Mạnh Thìn - Phó Ban Quản lý di tích đặc biệt Đình Chèm cho hay, mọi kinh nghiệm tổ chức lễ hội đều bắt đầu từ việc lấy Nhân dân làm gốc, phát huy sức mạnh của cộng đồng. Kinh nghiệm quan trọng trong tổ chức lễ hội Đình Chèm là bảo đảm công khai, minh bạch để tạo đồng thuận cộng đồng. Toàn bộ các khoản công đức và đóng góp xã hội hóa cũng được thông báo minh bạch để dân giám sát.

Để giữ “cái hồn” lễ hội, Ban Quản lý luôn phát huy vai trò của cộng đồng, đặc biệt là các cụ cao niên và nghệ nhân. Các cụ tham gia chủ tế, hướng dẫn lớp trẻ qua thực hành trực tiếp, nhờ đó tri thức dân gian được truyền thừa sống động, bền vững, mà sách vở khó thay thế. Các tổ chức đoàn thể cũng tham gia hiệu quả. Đoàn Thanh niên phân luồng giao thông, hỗ trợ du khách, truyền thông lễ hội. Hội Phụ nữ phụ trách hậu cần, vệ sinh, tuyên truyền “lễ hội xanh - sạch - đẹp”. Hội Người cao tuổi tư vấn và tổ chức nghi lễ. Các tổ dân phố bảo đảm an ninh, trang trí và phục vụ phần hội. Sự phối hợp đồng bộ giúp lễ hội diễn ra trang nghiêm, nề nếp, văn minh, đồng thời tăng cường gắn kết cộng đồng.

Điểm nổi bật nhất là tinh thần tự giác và tự hào của người dân 3 làng Chèm - Hoàng - Mạc. Người dân tự dọn vệ sinh, chuẩn bị lễ vật, tham dự lễ tế trang nghiêm và đón tiếp khách chu đáo. Tinh thần này chính là “chất keo” giữ cộng đồng gắn với di sản, giúp lễ hội duy trì bền vững qua nhiều thế hệ. Các bạn trẻ đã tận dụng công nghệ để đưa di sản đến gần cộng đồng qua Fanpage, hình ảnh, video, livestream và số hóa tư liệu, giúp lễ hội lan tỏa rộng rãi nhưng vẫn giữ bản sắc truyền thống. Công tác xã hội hóa nguồn lực được thực hiện minh bạch, đúng mục đích mọi đóng góp tự nguyện, công khai thu chi, chỉ phục vụ tu bổ di tích và tổ chức lễ hội. Sự minh bạch tạo niềm tin, khuyến khích dân tham gia, bảo đảm lễ hội hiệu quả và bền vững.

Theo ông Nguyễn Mạnh Thìn, lễ hội muốn bền vững phải để Nhân dân làm chủ, bởi chính cộng đồng là người gìn giữ và truyền tải giá trị văn hóa; tôn trọng nghi lễ cổ truyền, nhưng việc tổ chức phải linh hoạt, phù hợp với bối cảnh và nhu cầu của thời đại để lễ hội vừa giữ được bản sắc, vừa tiếp cận được công chúng hiện nay. Việc tổ chức lễ hội phải dựa trên sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, Ban Quản lý di tích và cộng đồng, tạo sự thống nhất và hiệu quả trong công tác điều hành; kết hợp truyền thống với công nghệ là cách lan tỏa giá trị di sản rộng rãi, giúp lễ hội sống động hơn và gần gũi hơn với người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Biến di sản thành động lực phát triển mới

Đề cập đến công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, ông Lê Văn Đôn - Trưởng tiểu ban Quản lý di tích Tổ dân phố Đông Ngạc 2 cho hay, đình và làng cổ khoa bảng Đông Ngạc có nhiều tiềm năng phát triển du lịch văn hóa, trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước. Để quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa cần ưu tiên bảo vệ, trùng tu các di tích lịch sử, kiến trúc cổ, giữ gìn cảnh quan làng quê; trong đó có trùng tu nhà tả mạc của đình Đông Ngạc, ngôi nhà này đã xuống cấp; cải tạo hồ Quan viên tôn tạo cảnh quan thuộc khu di tích đình. Cùng đó, phường chú trọng đào tạo đội ngũ hướng dẫn chuyên nghiệp am hiểu về lịch sử, văn hóa di tích để hướng dẫn du khách khi đến tham quan di tích; tăng cường quảng bá hình ảnh các di tích và làng cổ Đông Ngạc trên các kênh truyền thông trong nước và quốc tế, xây dựng thương hiệu “Di tích văn hóa lịch sử đình Đông Ngạc - làng khoa bảng - di sản ngàn năm” để phát triển du lịch địa phương.

Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý di tích trên địa bàn, Phó Chủ tịch UBND phường Đông Ngạc Nguyễn Thị Hương đề nghị các phòng, ban chuyên môn tập trung nâng cao chất lượng hoạt động của hệ thống quản lý di tích; tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước từ cơ sở; bảo đảm thực hiện nghiêm các quy định; không để xảy ra vi phạm trong khu vực bảo vệ di tích và xử lý kịp thời các trường hợp phát sinh.

Mặt khác, các phòng, ban chuyên môn đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong cán bộ và Nhân dân về vai trò, giá trị của di sản văn hóa; phổ biến sâu rộng các quy định nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý di tích. Cùng đó, các đơn vị phối hợp với Sở VH&TT Hà Nội tổng kiểm kê toàn bộ di tích trên địa bàn; đánh giá hiện vật, phiên âm, dịch nghĩa các tư liệu Hán Nôm trong di tích để quản lý, giới thiệu tới Nhân dân và du khách; số hóa dữ liệu quản lý các di tích lịch sử, văn hóa. Đặc biệt chỉ đạo cơ sở và kiến nghị các cấp có thẩm quyền giải quyết dứt điểm các di tích đang gặp vướng mắc; tuyên truyền, vận động Nhân dân đóng góp nguồn lực tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp các di tích.

“TP tiếp tục điều chỉnh khoanh vùng bảo vệ các di tích có diện tích chồng lấn lên đất ở lâu dài của Nhân dân. Các đơn vị chuyên môn ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và phát huy giá trị di tích, khai thác, phát huy tiềm năng và giá trị đặc sắc; tập trung xây dựng và triển khai Đề án “Phát triển du lịch phường Đông Ngạc giai đoạn 2025 - 2030, định hướng đến năm 2045”. Trọng tâm là khai thác và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, lễ hội truyền thống, kết nối với các tour du lịch tham quan, nghiên cứu, học tập và trải nghiệm tại các di tích tiêu biểu, đặc biệt là di tích quốc gia đặc biệt đình Chèm và làng cổ Đông Ngạc” - Phó Chủ tịch UBND phường Đông Ngạc nhấn mạnh.