Ngày 8/10, Tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi - Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi thông tin, công tác khai quật thăm dò tại di tích thành cổ Châu Sa, xã Tịnh Châu (TP Quảng Ngãi) đang được triển khai và phát hiện ra nhiều dấu tích quan trọng. Hiện đang tiến hành khai quật 3 vị trí được cho là các lò nung và nơi đốt ngoài trời các vật liệu kiến trúc gạch, ngói.
“Sau khi khai quật xuất lộ nguyên vẹn lò nung và phương pháp đốt ngoài trời của các vật liệu kiến trúc gạch, ngói… có niên đại trước thế kỷ X. Tổng diện tích thăm dò đợt này của 3 hố là khoảng 15m3. Trước mắt chúng tôi sẽ làm mái che để giữ hiện trạng hố và dấu tích kiến trúc, đồng thời xin chủ trương tiếp tục khai quật quy mô lớn hơn trong những đợt tiếp theo”- tiến sĩ Khôi cho hay.
Theo tiến sĩ Khôi, sau khi Bộ Văn hóa- Thể thao & Du lịch (VH-TT&DL) cho phép, Sở VH-TT&DL tiến hành thăm dò khảo cổ tại khu vực nội thành di tích thành Châu Sa từ 12/9/2022. Với kết quả phát hiện đợt này sẽ giúp các nhà nghiên cứu tiếp tục đánh giá về di sản kiến trúc thành Châu Sa, giá trị của những di tích hiện còn nằm trong lòng đất, từ đó nhận định rõ hơn vai trò của thành Châu Sa trong lịch sử Chămpa, Đại Việt; xác định tầm quan trọng của thành Châu Sa trong không gian giao thương với bên ngoài thông qua hệ thống đường sông và cửa biển...
“Những di tích này còn chứng minh một giai đoạn văn minh trước đây, vào khoảng trước thế kỷ 10 của vương quốc Chămpa. Đặc biệt, năm 1471, vua Lê Thánh Tông chinh phục Chăm pa, lập thừa tuyên Quảng Nam và đặt lỵ sở Quảng Nam ở đây”- Tiến sĩ Khôi nói thêm.
Kiểm tra thực tế tại khu vực các hố khai quật vào ngày 8/10, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Hoàng Tuấn chỉ đạo các đơn vị liên quan tiếp tục công tác nghiên cứu và bảo vệ các khu vực khai quật vừa triển khai.
“Trước mắt tỉnh chỉ đạo đơn vị liên quan lấy các mẫu hiện vật được khai quật để giám định xác định niên đại, tiến đến lập hồ sơ di tích và báo cáo Bộ VH-TT&DL để có những định hướng tiếp theo, tiến đến những khai quật đồng bộ khu vực thành Châu Sa nhằm bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích”- ông Trần Hoàng Tuấn nói.
Về phía chính quyền địa phương, Chủ tịch UBND xã Tịnh Châu Trần Ngọc Lâm cho biết: “Vị trí khai quật nằm ở vùng đất sản xuất, thuộc xóm An Thành, thôn Phú Bình. Chính quyền sẽ hướng dẫn, tuyên truyền người dân nói chung và các hộ dân có đất sản xuất quanh các khu vực khai quật có trách nhiệm chung tay giữ gìn, bảo vệ di tích thành cổ Châu Sa, tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu tìm hiểu sâu hơn về lịch sử văn hóa của quần thể di tích thành”.
Được biết, trước đó trải qua nhiều lần thăm dò, khai quật khảo cổ, các nhà khảo cổ học lần lượt phát lộ, giải mã nhiều bí ẩn từ trong lòng đất ở thành cổ Châu Sa.
Theo sử sách thì vào khoảng năm 854, vua cuối cùng của triều đại thứ 5 là Java Vikrantavarman III băng hà. Triều thần đã tiến cử đức vua mới là Sri Indravarman II. Vị vua mới đã quyết định dời kinh đô Panduranga ở Ninh Thuận ra Quảng Nam (châu Amaravati), thành lập kinh đô mới là Indrapura. Thành Châu Sa là công trình phòng thủ án ngữ phía Nam của kinh đô. Thành Châu Sa được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1994.
Thành Châu Sa được xây dựng vào khoảng thế kỷ VIII - IX. Đây là tòa thành được đắp bằng đất sét pha sỏi đá ong. Thành nội hình vuông, có một cạnh 580m, một cạnh 560m, có 4 cạnh thành và có 4 cửa (cửa nam, cửa bắc, cửa tây và cửa đông). Chiều cao của bờ thành khoảng 4,5 - 5m.
Ngoài bờ thành có đường taluy dài khoảng 20m, hết bờ taluy là đến hào thành bao quanh thành nội, hào thành khoảng 40m. Hào thành là hào nước rất sâu, nối ra dòng sông Trà Khúc phía nam và ra sông Hàm Giang phía bắc để xuống cửa Sa Kỳ. Quy mô của thành nội tương đối lớn và hiện còn nguyên 4 bờ thành và các cửa thành.
“Chúng tôi rất tự hào vì vùng đất này có thành cổ Châu Sa và ngày càng được các nhà khoa học phát hiện thêm nhiều điều quý giá. Chỉ mong rồi sau này, những giá trị đó sẽ được phát huy và mang lại lợi ích cho người dân địa phương”- Ông Lê Mai (76 tuổi)- người dân ở thôn Phú Bình bày tỏ
