Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư Dự án xây dựng cao tốc trên tuyến Bắc – Nam: Khắc phục các nhược điểm của BOT

Trần Hà
Chia sẻ Zalo

Kinhtedothi - Ngày 22/11, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020.

Tổng mức đầu tư 118.716 tỷ đồng
Nghị quyết được thông qua chỉ rõ, các đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 gồm: Từ Cao Bồ (Nam Định) đến Bãi Vọt (Hà Tĩnh); từ Cam Lộ (Quảng Trị) đến La Sơn (Thừa Thiên - Huế); từ Nha Trang (Khánh Hòa) đến Dầu Giây (Đồng Nai) và xây dựng cầu Mỹ Thuận 2 (Tiền Giang và Vĩnh Long). Trong giai đoạn 2017 - 2020 dự kiến đầu tư 654km, chia thành các dự án thành phần vận hành độc lập, hình thức, quy mô đầu tư phù hợp với từng dự án thành phần. Dự án sẽ áp dụng các công nghệ tiên tiến, hiện đại và khuyến khích nhà đầu tư ứng dụng công nghệ cao trong tổ chức thi công và đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.

Một đoạn cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.  Ảnh: Nguyễn Sơn

Sau khi tiếp thu ý kiến ĐB trong các phiên thảo luận trước, Nghị quyết quyết định nhu cầu sơ bộ sử dụng đất của dự án là 3.736ha, trong đó đất trồng lúa là 1.037ha và sẽ thực hiện giải phóng mặt bằng theo quy mô 6 làn xe trên tất cả các dự án thành phần. Riêng dự án Cam Lộ - La Sơn theo quy mô 4 làn xe theo quy hoạch đã được phê duyệt.

Tổng mức đầu tư sơ bộ của dự án là 118.716 tỷ đồng, bao gồm: 55.000 tỷ đồng vốn Nhà nước đầu tư tham gia thực hiện dự án thuộc kế hoạch đầu tư trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016 - 2020 và 63.716 tỷ đồng vốn huy động ngoài ngân sách. Nghị quyết cũng chỉ rõ, trường hợp GPMB rộng hơn mức quy định, Chính phủ sẽ báo cáo UBTV Quốc hội quyết định về quy mô và sử dụng vốn từ nguồn vốn được bố trí cho các dự án quan trọng quốc gia. Việc chuẩn bị đầu tư để thực hiện dự án từ năm 2017 và cơ bản hoàn thành năm 2021.

Minh bạch khi thực hiện

Để thực hiện tốt dự án, Quốc hội giao Chính phủ triển khai thực hiện dự án công khai, minh bạch, hiệu quả, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong tổ chức thực hiện và quản lý dự án. Đồng thời bảo đảm sự cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế trong và ngoài nước. Đối với các dự án thành phần đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) cần khắc phục những hạn chế, bất cập của hình thức này.

Quốc hội cũng yêu cầu Chính phủ xây dựng cơ chế huy động các nguồn lực tham gia đầu tư dự án, ban hành tiêu chí, nguyên tắc, phân bổ vốn Nhà nước đầu tư tham gia thực hiện dự án hợp lý và cơ chế giám sát, quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư. Đặc biệt, đối với những dự án thành phần sử dụng toàn bộ vốn đầu tư công, Chính phủ nghiên cứu, áp dụng phương án thu phí hợp lý để thu hồi vốn đầu tư của Nhà nước. Với các dự án thành phần đầu tư công theo hình thức đối tác công tư, sau khi nhà đầu tư chuyển giao lại công trình, nghiên cứu tiếp tục thu phí để hoàn trả phần vốn đầu tư của Nhà nước.

Trong Nghị quyết, Quốc hội cũng nêu rõ: Giá sử dụng dịch vụ đường bộ của Dự án phù hợp với khả năng chi trả của người dân, bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh, lợi nhuận của nhà đầu tư và lợi ích Nhà nước. Bảo đảm tính đúng, tính đủ và công khai, minh bạch các yếu tố hình thành giá.
 Một đoạn cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ. Ảnh: Phạm Hùng
Hầu hết ĐB đều đồng tình với sự cần thiết của Dự án này, bởi nó có vai trò quan trọng kết nối các vùng kinh tế trọng điểm. Theo ĐB Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Bình), Chính phủ đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và có sức thuyết phục, như tập trung khắc phục những hạn chế do BOT thời gian qua chuyển từ chỉ định thầu sang đấu thầu, làm đường mới trên tinh thần công khai, dân chủ, minh bạch và chống lợi ích nhóm. Dư nợ công cao nên Chính phủ có lộ trình hợp lý, ưu tiên 3 đoạn mục tiêu từ Ninh Bình - Bãi Vọt, Đồng Nai - Nha Trang, Tây Nam Bộ nối TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ và thêm cầu Mỹ Thuận 2. Phương thức huy động vốn theo hình thức đối tác công tư PPP, huy động vốn DN đầu tư, đây là hình thức giảm áp lực nguồn vốn Nhà nước và chia sẻ rủi ro trong đầu tư.

ĐB Đinh Duy Vượt (đoàn Gia Lai) cũng cho rằng, giao thông là xương sống, là huyết mạch của nền kinh tế, vì vậy đồng tình việc lựa chọn thứ tự ưu tiên đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam là cấp thiết, không thể trì hoãn. “Đường bộ cao tốc phía Đông tác động lan tỏa đến 45% dân số, ảnh hưởng đến 75% cảng biển và 67% các khu kinh tế của cả nước. Kết nối Thủ đô Hà Nội và trung tâm kinh tế TP Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh, TP, do đó tôi mong muốn dự án quan trọng này sẽ thành công” - ĐB nêu.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cũng thể hiện cam kết trước Quốc hội trong thực hiện Dự án. Riêng về việc đấu thầu các dự án thành phần, Bộ trưởng khẳng định: “Chúng ta sẽ tổ chức đấu thầu toàn bộ các dự án BOT. Đấu thầu lần 1 mà không xong chúng tôi sẽ báo cáo để tiếp tục đấu thầu lần 2. Đấu thầu lần 2, lần 3 và chúng tôi cố gắng đấu thầu để chọn nhà đầu tư không phải chỉ định thầu như trước đây”.
ĐB Hoàng Quang Hàm (đoàn Phú Thọ): Rà soát hình thức đầu tư hợp lý

Nếu đầu tư bằng trái phiếu sẽ tăng quy mô nợ công, nếu dự án này không tăng cũng khoảng 55.000 tỷ đồng trái phiếu như Chính phủ trình, nhưng ưu điểm là Nhà nước điều tiết được mức thu phí phù hợp, nguồn thu phí tạo được nguồn để trả nợ hoặc tiếp tục đầu tư công trình khác. Chi phi nếu quản lý chặt chẽ sẽ thấp hơn đầu tư BOT. Vì vậy, đề nghị Chính phủ rà soát xác định hình thức đầu tư hợp lý cho từng dự án thành phần theo nguyên tắc không bố trí ngân sách chi xây dựng của dự án BOT.
ĐB Đỗ Trọng Hưng (đoàn Thanh Hóa): Đấu thầu rộng rãi, minh bạch

Tôi cho rằng, hiện tại ngân sách Nhà nước còn khó khăn, trong khi yêu cầu phát triển giao thông lại rất lớn. Do vậy, BOT là hình thức đầu tư phù hợp, nhằm giảm áp lực nợ công, tiết kiệm chi phí vận hành, khai thác. Tuy nhiên, thời gian vừa qua, một số dự án BOT có những bất cập, gây bức xúc trong xã hội. Vì vậy, đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế đầu tư dự án BOT theo hướng thực hiện đấu thầu rộng rãi, cạnh tranh minh bạch, không thực hiện chỉ định thầu như đối với một số dự án BOT trong thời gian qua.

ĐB Đinh Duy Vượt (đoàn Gia Lai): Nên làm theo hình thức cuốn chiếu

Theo tôi, các dự án đường cao tốc nên thực hiện đầu tư theo hình thức cuốn chiếu. Đã làm tuyến cao tốc nào, là mẫu mực tuyến đó, thà ít mà tốt, chuẩn về chất lượng, chuẩn giá thành đầu tư, chuẩn về mỹ quan như một số nước trong khu vực, coi đây là căn cứ tiêu chuẩn mẫu để nhân rộng, phát triển đường cao tốc có quy mô địa hình tương đương trong tương lai. Bên cạnh đó, các dự án đường cao tốc đều là dự án lớn, do đó việc phân thành các dự án thành phần và phù hợp là điều hết sức cần thiết.
Các DN vận tải đã mong muốn có con đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông từ rất lâu rồi. Tuy nhiên, nhìn từ thực tế các dự án BOT thời gian qua, việc xây dựng con đường theo phương thức BOT cũng làm chúng tôi tâm tư, lo lắng. Từ đây tới thời điểm dự kiến xây dựng con đường vào năm 2019, chỉ còn hơn một năm nữa, liệu Nhà nước có kịp hoàn thiện các quy định về quản lý dự án BOT để áp dụng vào đại dự án này hay không? Nếu làm xong đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông lại thu phí quá cao sẽ đẩy DN vận tải vào cảnh khó khăn, thua lỗ.
Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội Bùi Danh Liên
Giao thông đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, vì vậy xây dựng tuyến đường chiến lược như cao tốc Bắc - Nam phía Đông là cần thiết. Song, nguồn vốn đầu tư cho tuyến đường là quá lớn so với khả năng của ngân sách nên dĩ nhiên phải kêu gọi xã hội hóa. Bên cạnh đó, dự án liên quan đến nhiều địa phương, có quá nhiều hợp phần, chi tiết cần xem xét, hài hòa trong một chỉnh thể xuyên suốt. Quốc hội đã thông qua chủ trương đầu tư thực hiện và sẽ cần phải phát huy tối đa vai trò giám sát của mình, đảm bảo dự án đi đúng hướng, tránh rủi ro, lãng phí.
Chuyên gia giao thông Đặng Chí Nga