Trong những năm gần đây, việc kết hợp giữa âm nhạc hiện đại và yếu tố văn hóa dân gian đã trở thành một xu hướng nổi bật trong nền âm nhạc Việt Nam. Không chỉ giúp kế thừa và tôn vinh những giá trị truyền thống, điều này còn thể hiện sức sáng tạo và đổi mới mạnh mẽ trong ngành công nghiệp âm nhạc, đưa những thanh âm của quá khứ hòa nhập vào hơi thở hiện đại.
Lưu giữ và phát huy bản sắc dân tộc
Khai thác chất liệu dân gian trong âm nhạc đương đại không còn là điều xa lạ. Nhiều nghệ sĩ trẻ đã và đang thành công khi lồng ghép các yếu tố văn hóa truyền thống vào các sáng tác mới, mang đến những sản phẩm vừa giải trí, vừa góp phần lưu giữ và phát huy bản sắc dân tộc. Một số hiện tượng âm nhạc gần đây đạt được thành công "triệu view" nhờ khai thác yếu tố này, chứng minh rằng âm nhạc dân gian vẫn giữ được sức hút mãnh liệt nếu nghệ sĩ biết khai thác đúng cách.
Đơn cử, MV “Bắc Bling” của ca sĩ Hòa Minzy (kết hợp với nghệ sĩ Xuân Hinh, Massew và Tuấn Cry) đã tạo hiệu ứng mạnh mẽ nhờ sự kết hợp khéo léo giữa yếu tố dân gian và hiện đại, góp phần quảng bá văn hóa truyền thống một cách sáng tạo. Tính đến nay, MV đã đạt hơn 86 triệu lượt xem trên YouTube và bùng nổ nhiều bảng xếp hạng trong và ngoài nước.
Chia sẻ về sản phẩm âm nhạc này, ca sĩ Hoà Minzy cho biết, tên MV "Bắc Bling" mang một ý nghĩa đặc biệt, thể hiện mong muốn đưa hình ảnh Bắc Ninh tươi đẹp, lấp lánh và tỏa sáng vào âm nhạc. Từ "Bling" mang hàm ý tích cực, hiện đại, và đã được lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh chấp thuận sử dụng trong tên MV.
Theo đó, bài hát sử dụng chất liệu quan họ Bắc Ninh – di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam hòa quyện cùng nhịp điệu điện tử sôi động, giúp khán giả trẻ dễ dàng tiếp cận.
Điểm nhấn của ca khúc là việc lồng ghép duyên dáng các câu ca dao quen thuộc như "Ta về ta tắm ao ta/Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn" hay ca từ quan họ mộc mạc “ăn một miếng trầu, bắc một chiếc cầu/bao lời chưa ngỏ, duyên mình duyên ta”, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam.
Về hình ảnh, MV tái hiện nhiều nét đẹp truyền thống như làng nghề gốm, tranh Đông Hồ, áo tứ thân, khăn mỏ quạ, nón quai thao… đồng thời giới thiệu các địa danh nổi tiếng như chùa Dâu, đền Bà Chúa Kho, nhà hát dân ca quan họ Bắc Ninh... Ngoài ra, những phong tục cổ truyền như têm trầu cánh phượng, nhuộm răng đen, lễ vinh quy bái tổ cũng được thể hiện, tạo nên không gian văn hóa đặc trưng của vùng Kinh Bắc.
Không chỉ trên nền tảng MV, âm nhạc dân gian cũng đang có sự chuyển mình mạnh mẽ trên sân khấu truyền hình. Chương trình "Anh trai vượt ngàn chông gai" 2024 đã mang đến một cách tiếp cận mới khi làm mới các ca khúc như “Trống cơm”, “Dạ cổ hoài lang”, “Đào liễu”… bằng những phong cách âm nhạc hiện đại.
Trong số đó, “Trống cơm” – tiết mục kết hợp giữa NSND Tự Long, Soobin Hoàng Sơn và Cường Seven đã tạo nên một cơn sốt trên mạng xã hội. Vẫn giữ nguyên tinh thần của làn điệu dân ca Bắc Bộ nhưng với cách phối khí trẻ trung, sôi động, tiết mục này đã thu hút hơn 12 triệu lượt xem cùng gần 70.000 bình luận khen ngợi trên nền tảng YouTube.
Khoảnh khắc Soobin Hoàng Sơn chơi đàn bầu đã trở thành điểm nhấn đặc biệt, khiến nhiều khán giả xúc động. Một tài khoản mạng xã hội chia sẻ: “Ôi cái tinh thần dân tộc ấy, cái sợi dây cổ truyền ấy mới trong trẻo làm sao. Chỉ một tiếng đàn bầu mà đánh thức bao tiếng lòng của dân mình”.
Làm sao cho khéo?
Sáng tạo trên nền văn hóa dân gian không chỉ đơn thuần là cách để nghệ sĩ tạo ra những bản hit mà còn là trách nhiệm trong việc giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống. Khi khai thác yếu tố dân gian, nghệ sĩ cần biết cách tiết chế, chọn lọc để sản phẩm vừa mang tính hiện đại, vừa giữ được hồn cốt của văn hóa dân tộc.
Thực tế cho thấy, không phải nghệ sĩ nào cũng có thể cân bằng được yếu tố này. Nhiều sản phẩm chỉ dừng lại ở việc sử dụng hình ảnh dân gian để thu hút sự chú ý, nhưng lại thiếu chiều sâu trong việc thể hiện giá trị truyền thống. Một số ca khúc bị chỉ trích vì sử dụng chất liệu dân gian một cách hời hợt, khiến tác phẩm trở nên lai tạp, mất đi tính nguyên bản và sự tôn trọng đối với văn hóa.
Những nghệ sĩ thành công trong việc kết hợp truyền thống với hiện đại đều dành thời gian nghiên cứu kỹ lưỡng. Hà Myo từng chia sẻ rằng, để đưa hát xoan vào sản phẩm của mình, cô đã trực tiếp về Phú Thọ để học từ nghệ nhân Nguyễn Thị Lịch – một trong những trùm phường xoan nổi tiếng. Chính sự đầu tư nghiêm túc này giúp sản phẩm của cô không chỉ mang tính giải trí mà còn giữ được giá trị văn hóa nguyên bản.
Không chỉ có trách nhiệm từ phía nghệ sĩ, sự bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân gian trong âm nhạc còn cần đến sự chung tay của nhiều bên. Các cơ quan quản lý văn hóa, các chuyên gia âm nhạc và khán giả đều đóng vai trò quan trọng trong việc gìn giữ bản sắc âm nhạc truyền thống trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Việc kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại không chỉ giúp âm nhạc Việt Nam có bản sắc riêng, mà còn đưa giá trị văn hóa dân gian đến gần hơn với thế hệ trẻ. Để làm được điều đó, nghệ sĩ cần không ngừng sáng tạo nhưng vẫn phải giữ được sự tôn trọng với di sản mà cha ông để lại. Chỉ khi làm đúng cách, âm nhạc dân gian mới thực sự lan tỏa, trở thành nhịp cầu kết nối giữa quá khứ và hiện tại, đồng thời khẳng định vị thế của âm nhạc Việt Nam trên bản đồ thế giới.
Tại hội nghị đối thoại với thanh niên Việt Nam năm 2025 ngày 24/3 với chủ đề "Thanh niên Việt Nam tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia", Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh một trong 6 dấu ấn nổi bật của thanh niên là giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Theo đó, thanh niên đi đầu trong việc số hóa dữ liệu về các di sản văn hóa, các địa chỉ đỏ; tạo nhiều nền tảng trực tuyến đã giới thiệu nghệ thuật truyền thống như chèo, tuồng, cải lương. Nhiều nghệ sĩ trẻ đã kết hợp, lồng ghép âm nhạc dân gian với nhạc đương đại, thu hút số lượng kỷ lục người xem.
Thủ tướng Chính phủ nhắc tới tác phẩm "Bắc Bling (Bắc Ninh)" của ca sĩ Hòa Minzy, góp phần quốc tế hóa nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc của dân tộc Việt Nam ra thế giới và dân tộc hoá văn minh nhân loại vào đất nước ta. Thủ tướng cũng đề nghị thanh niên Việt Nam đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khẳng định trình độ, năng lực, bản lĩnh và văn hóa Việt Nam.
