Quy hoạch tổng thể Thủ đô: Trục thống nhất cho Hà Nội

Quy hoạch tổng thể được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng chồng chéo quy hoạch, tạo trục thống nhất cho phát triển không gian và tổ chức thực hiện các chiến lược lớn của Thủ đô trong giai đoạn chuyển đổi.

Yêu cầu tất yếu

Hà Nội đang đồng thời triển khai Quy hoạch Thủ đô theo Luật Quy hoạch và Quy hoạch chung Thủ đô theo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn. Mỗi loại quy hoạch có phạm vi, nội dung, mức độ chi tiết và quy trình pháp lý khác nhau, trong khi cùng điều chỉnh một không gian phát triển thống nhất. Thực tiễn này đã bộc lộ những hạn chế rõ nét, từ khó khăn trong tổ chức thực hiện, lúng túng trong phân cấp quản lý đến sự thiếu đồng bộ giữa các đồ án quy hoạch cấp dưới.

Khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp chính thức được triển khai, những bất cập trên càng trở nên rõ ràng. Nhiều đại biểu HĐND TP cho rằng các quy hoạch phê duyệt trước đây được xây dựng trong bối cảnh mô hình quản lý khác, do đó cần được rà soát, điều chỉnh để phù hợp với yêu cầu mới về tổ chức bộ máy, phân cấp, phân quyền và quản trị đô thị.

Quy hoạch tổng thể Thủ đô được xác định là công cụ tích hợp, kế thừa và hợp nhất các nội dung cốt lõi của Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô hiện hành. Việc xây dựng một quy hoạch tổng thể thống nhất không chỉ nhằm đơn giản hóa hệ thống quy hoạch, mà còn tạo điều kiện để Hà Nội có một định hướng phát triển xuyên suốt, đủ khả năng dẫn dắt các chương trình, dự án trọng điểm trong dài hạn.

Viện trưởng Viện Quy hoạch xây dựng Hà Nội Lưu Quang Huy nhấn mạnh, Quy hoạch tổng thể Thủ đô có tầm nhìn dài hạn, không chỉ giải quyết những vấn đề trước mắt mà còn bổ sung định hướng phát triển mới cho Thủ đô trong bối cảnh mở rộng không gian, gia tăng quy mô dân số và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cao. Việc hợp nhất các quy hoạch sẽ tạo thuận lợi trong quản lý, thu hút đầu tư và tổ chức thực hiện, đặc biệt khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã đi vào vận hành.

Một trong những điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết được HĐND TP thông qua là việc xác lập mối quan hệ chặt chẽ giữa Quy hoạch tổng thể Thủ đô và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, quy hoạch tổng thể không chỉ đóng vai trò định hướng không gian phát triển mà còn là công cụ hỗ trợ phân định rõ hơn trách nhiệm giữa các cấp chính quyền trong quản lý và tổ chức thực hiện.

Trục xương sống cho mô hình chính quyền 2 cấp

Theo các chuyên gia, khi không gian phát triển được định hướng thống nhất ở cấp TP, việc phân cấp cho cấp cơ sở trong quản lý đất đai, xây dựng, đầu tư sẽ trở nên rõ ràng và hiệu quả hơn. Quy hoạch tổng thể sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng để lập, điều chỉnh các quy hoạch ngành, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, tránh tình trạng mỗi lĩnh vực, mỗi địa bàn triển khai theo một hướng riêng.

Ở góc độ chuyên môn, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đã từng phân tích rằng hệ thống quy hoạch đô thị chỉ thực sự hiệu quả khi có một quy hoạch tổng thể đủ mạnh làm nền tảng. Theo ông, nếu thiếu sự thống nhất ở cấp cao, các quy hoạch cấp dưới rất dễ rơi vào tình trạng manh mún, thiếu liên kết, dẫn tới khó kiểm soát không gian và hạ tầng đô thị. Từ góc nhìn này, việc Hà Nội xây dựng Quy hoạch tổng thể Thủ đô có thể coi là bước đi cần thiết để củng cố “trục xương sống” cho toàn bộ hệ thống quy hoạch trong bối cảnh mô hình quản trị đã có sự thay đổi.

Nghị quyết cũng quy định rõ giá trị pháp lý của Quy hoạch tổng thể Thủ đô sau khi được phê duyệt, với định hướng tương đương quy hoạch cấp tỉnh. Điều này giúp tạo sự thống nhất trong áp dụng pháp luật, giảm chồng chéo giữa các loại quy hoạch và tăng tính ổn định cho định hướng phát triển không gian trong dài hạn.

Nhiều điểm nghẽn được tháo gỡ

Bên cạnh định hướng chiến lược, Nghị quyết của HĐND TP còn tập trung giải quyết những điểm nghẽn về quy trình, thủ tục trong công tác quy hoạch. Theo đó, trình tự lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh Quy hoạch tổng thể Thủ đô được quy định cụ thể, minh bạch, với thời gian xử lý được rút gọn nhưng vẫn bảo đảm yêu cầu về chất lượng chuyên môn.

Nhiệm vụ quy hoạch và đồ án quy hoạch được phép lập song song, song nhiệm vụ quy hoạch phải được phê duyệt trước để làm cơ sở hoàn thiện đồ án. Thời hạn thẩm định được xác định rõ, tối đa 10 ngày đối với nhiệm vụ quy hoạch và 20 ngày đối với đồ án, góp phần tháo gỡ tình trạng kéo dài thủ tục từng gây khó khăn cho công tác quy hoạch trong thời gian qua. Đáng chú ý, Nghị quyết cũng yêu cầu hồ sơ quy hoạch phải bao gồm cả hồ sơ giấy và hồ sơ điện tử, gắn với việc xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp. Đây được xem là bước đi phù hợp với xu hướng chuyển đổi số trong quản lý đô thị, tạo điều kiện để cập nhật, giám sát và điều chỉnh quy hoạch một cách linh hoạt, kịp thời hơn.

Về nguồn lực, việc quy định cụ thể định mức chi phí, đơn giá cho công tác lập và điều chỉnh Quy hoạch tổng thể Thủ đô giúp TP chủ động hơn trong bố trí ngân sách, đồng thời tăng tính minh bạch và hiệu quả trong sử dụng nguồn lực công. Đây là yếu tố quan trọng để bảo đảm quy hoạch không chỉ dừng lại ở định hướng trên giấy, mà có điều kiện triển khai thực chất trong thực tiễn.

Từ góc nhìn dài hạn, các chuyên gia cũng cho rằng Quy hoạch tổng thể Thủ đô cần được xây dựng với tầm nhìn đủ rộng, có khả năng dự báo các xu thế phát triển trong nhiều thập kỷ, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, gia tăng dân số và áp lực đô thị hóa. Nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh yêu cầu hài hòa giữa phát triển và bảo tồn, giữa mở rộng không gian đô thị và gìn giữ các giá trị lịch sử, văn hóa đặc trưng của Hà Nội – những yếu tố cần được đặt ở vị trí trung tâm trong tư duy quy hoạch tổng thể.

Có thể thấy việc thông qua Nghị quyết về Quy hoạch tổng thể Thủ đô thể hiện quyết tâm của Hà Nội trong việc đổi mới tư duy quy hoạch, hướng tới một mô hình quản trị hiện đại, thống nhất và hiệu quả hơn. Từ khung pháp lý được xác lập đến việc triển khai trên thực tế vẫn còn nhiều thách thức, song Quy hoạch tổng thể Thủ đô được kỳ vọng sẽ trở thành nền tảng quan trọng để Hà Nội tái cấu trúc không gian phát triển, nâng cao hiệu lực quản lý và từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.