Những ý kiến trên, được nhiều tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ, nhà lý luận, phê bình, nhà quản lý đưa ra tại hội thảo “Sân khấu với đề tài hiện đại” do Hội Sân khấu Hà Nội vừa tổ chức.
Hạn chế chất lượng, thiếu kịch bản
Từ năm 2017, hơn 80 vở diễn được dàn dựng trên sân khấu các đoàn, nhà hát công lập và tư nhân, trong đó 27 vở diễn kịch hát (tuồng, chèo, cải lương, kịch dân ca) được dàn dựng mới hoặc phục hồi, nhưng chỉ 3/27 vở thuộc đề tài hiện đại, chiếm 11,1% trên tổng số vở được dàn dựng. Năm 2018, tại Liên hoan Sân khấu Cải lương toàn quốc, chỉ 9/32 vở đề tài phản ánh cuộc sống hôm nay, 9 vở đề tài chiến tranh cách mạng và hậu chiến, 14 vở đề tài lịch sử, dã sử, dân gian.
Từ số liệu thống kê trên, TS Trần Thị Minh Thu - Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam cho rằng: Đề tài hiện đại đang là “khoảng trống” trên sân khấu kịch hát nói chung. Có nhiều nguyên nhân, song theo các nhà nghiên cứu, phê bình, cơ bản là do sân khấu kịch còn hạn chế về mặt chất lượng, thiếu trầm trọng kịch bản.
Theo NSND Trung Hiếu – Giám đốc Nhà hát kịch Hà Nội: Những thế hệ nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng của nước ta rất nhiều người đã cao tuổi hoặc không còn trên văn đàn, người còn người mất. Trong khi đó, văn đàn thiếu vắng thế hệ kế cận xuất sắc và nổi bật. Phần lớn do định hướng và xu hướng lựa chọn nghề nghiệp hiện nay không ưu tiên nghiệp viết. Hơn thế, sự phát triển vượt trội của công nghệ thông tin khiến một bộ phận không nhỏ thế hệ người Việt mất đi văn hoá đọc, điều đó tác động rất lớn đến chất lượng và chiều sâu của các kịch bản hiện nay.
Bên cạnh đó, kịch bản với chủ đề hiện đại của những ngòi bút trẻ còn thiếu tính chặt chẽ. Kịch Hà Nội luôn mong muốn đi thẳng và trực diện vào những vấn đề nóng bỏng nhất, hiện thực nhất của xã hội hiện đại; những đề tài đi sâu khai thác tâm lý, những trăn trở và khát khao, những ước mơ hoài bão cũng như những toan tính, những khổ đau của con người trong guồng quay hối hả của cuộc sống hiện đại. Tuy vậy, việc tiếp cận và thể hiện những chủ đề ấy cần chân thực nhưng không trần trụi, hiện thực cần được chắp thêm đôi cánh của sự lãng mạn, của niềm lạc quan và khát vọng.
"Đã có rất nhiều tác phẩm của các nhà văn, nhà viết kịch trẻ gửi đến Nhà hát Kịch Hà Nội, họ có cách tiếp cận rất trực diện, cái nhìn trẻ trung, mới mẻ, hiện đại, cách đặt vấn đề rất thú vị và đặc biệt. Thế nhưng, những kịch bản ấy vẫn có nhiều điểm cần khắc phục như: Tính cách nhân vật xây dựng chưa nhất quán, tình huống kịch còn sơ lược, nội dung kịch chưa đủ chiều sâu, thông điệp chưa rõ ràng” – NSND Trung Hiếu cho biết.
Mạnh dạn thay đổi
Để sân khấu có nhiều tác phẩm về đề tài hiện đại có chất lượng, đáp ứng được mong mỏi của khán giả, theo các chuyên gia, nên định hướng và đào tạo một thế hệ người Việt trẻ có văn hoá đọc. Tạo điều kiện cho những cây bút trẻ phát huy sáng tạo và sức trẻ. Bởi chính họ sẽ là tương lai của văn đàn Việt Nam, là nhân tố chủ lực viết nên những kịch bản phản ánh đời sống hiện thực của xã hội Việt Nam đương đại.
Bên cạnh đó, theo NSND Lê Tiến Thọ: Các cơ quan chức năng, các tác giả cần tăng cường tổ chức đi thực tế cơ sở, bám sát đời sống thực tiễn, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của khán giả để sáng tác nhiều kịch bản có chất lượng, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ giá trị văn hóa nghệ thuật ngày càng cao của Nhân dân.
Về phía các đơn vị nghệ thuật, NSND Trung Hiếu đề xuất: Khi tiếp cận và dàn dựng những kịch bản có đề tài hiện đại, ban lãnh đạo của các đơn vị nghệ thuật cần có một cái nhìn rộng và bao quát về cuộc sống hiện đại, mạnh dạn sử dụng và xử lý một cách tinh tế và linh hoạt trên sân khấu biểu diễn.
Bộ VHTT&DL, TP Hà Nội cần tổ chức các cuộc thi, liên hoan sân khấu về đề tài hiện đại; thi sáng tác kịch bản về đề tài này và kết nối để kịch bản tốt được dàn dựng. TP Hà Nội nên xây dựng kênh thông tin trên mạng xã hội để quảng bá, giới thiệu tác phẩm sân khấu, đồng thời tiếp nhận phản hồi để nâng cao chất lượng tác phẩm.
