Vụ việc điển hình được Tổng cục Hải quan nhắc đến trong báo cáo cuối tháng 3/2021 là trường hợp của Công ty TNHH Đầu tư và Xuất nhập khẩu An Hưng. Theo đó, ngày 17/3/2021, công ty này đăng ký tờ khai hải quan tại Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Lạng Sơn) nhập khẩu 12 tấn cá tầm Siberia từ Trung Quốc. Cùng ngày, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1 đã cùng Chi cục Hải quan, cơ quan kiểm dịch lấy mẫu tại kho riêng của DN để tiến hành giám định chủng loại. Ngày 19/3/2021, kết quả giám định cho thấy, hàng hóa thực tế nhập khẩu của DN không đúng chủng loại với khai hải quan và giấy phép nhập khẩu do Cơ quan Quản lý CITES Việt Nam cấp (tên là cá tầm Siberia, tên khoa học Acipenser baerii). Ngày 23/3/2021, Cục Giám sát quản lý về hải quan đã có công văn đề nghị Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn căn cứ kết quả giám định của Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I để xử lý theo đúng quy định. Tuy nhiên, qua kiểm tra kho lưu giữ bảo quản hàng hóa của DN ngày 23/3/2021, toàn bộ lô hàng đã được đơn vị này tự ý đưa đi tiêu thụ khi chưa được cơ quan hải quan xác nhận thông quan. Tiếp sau đó, Cục Hải quan Lạng Sơn đã mời DN để yêu cầu làm rõ hành vi vi phạm để tiến hành xử lý theo quy định.
Cùng trường hợp, ngày 19/3, Công ty TNHH Nông Lâm Thủy sản Đức Vui đăng ký tờ khai nhập khẩu 9,2 tấn cá tầm Siberia, có xuất xứ Trung Quốc. Tuy nhiên, sau khi cơ quan chức năng vào cuộc kiểm tra, 6 mẫu cá nhập thực tế không đúng chủng loại với khai báo hải quan và giấy phép được cấp trước.
Theo Chủ tịch Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh tỉnh Lâm Đồng Trần Văn Hào, từ trước Tết Tân Sửu đến nay, tình trạng cá tầm nhập lậu từ Trung Quốc vào Việt Nam tiếp tục diễn ra nhức nhối. Nguyên nhân do cá tầm Trung Quốc có giá bán rẻ hơn so với cá tầm nuôi trong nước. Chính vì vậy, một số tư thương nhập lậu cá tầm về Việt Nam tiêu thụ nhằm kiếm lời. Trước thực trạng trên, từ giữa năm 2020, Hội Nghề cá Việt Nam, Hiệp hội Phát triển cá nước lạnh tỉnh Lâm Đồng, Hội Cá nước lạnh tỉnh Lào Cai đã liên tục có các văn bản gửi Thủ tướng và các bộ ngành liên quan ''cầu cứu''. Sau đó, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Trương Hòa Bình đã có ý kiến chỉ đạo làm rõ. Rất nhiều cơ quan chức năng như: Bộ Công an, Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), Bộ NN&PTNT, Ban Chỉ đạo 389… cùng vào cuộc rà soát, kiểm tra hoạt động nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc. Tuy nhiên, hoạt động nhập khẩu cá tầm từ Trung Quốc thời gian qua vẫn diễn ra ồ ạt.
Kiến nghị lấy mẫu giám định ngay tại cửa khẩuTrước thực tế trên, mới đây, Tổng cục Hải quan đã tổ chức cuộc họp với các đơn vị liên quan của Bộ NN&PTNT để bàn phương án và phối hợp xử lý các lô hàng cá tầm nhập khẩu vi phạm. Tại cuộc họp, các bên thống nhất, cá tầm ghi trong Danh mục hàng hóa được phép nhập khẩu vào Việt Nam phải là cá tầm thuần chủng, không phải con lai; việc cấp giấy phép cũng chỉ áp dụng đối với loài cá tầm thuần chủng. Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 1 cảnh báo, việc nhập khẩu các loài con lai (không chỉ riêng cá tầm) sẽ làm ảnh hưởng quá trình sinh trưởng của các loài sinh vật tại Việt Nam, đôi khi có hại cho môi trường sống.
Để tiếp tục tăng cường các biện pháp quản lý cá tầm nhập khẩu, kịp thời ngăn chặn việc nhập khẩu cá tầm không thuộc Danh mục loài thủy sản được phép kinh doanh tại Việt Nam, không đúng với Giấy phép CITES, Tổng cục Hải quan đã có những chỉ đạo cụ thể đối với các cục hải quan các tỉnh biên giới, Cục Điều tra chống buôn lậu. Bên cạnh đó, Tổng cục Hải quan kiến nghị Bộ NN&PTNT chỉ đạo các đơn vị chuyên môn phối hợp với cơ quan hải quan lấy mẫu giám định các lô cá tầm nhập khẩu ngay tại cửa khẩu; không cho phép DN đưa hàng về kiểm dịch tại các địa điểm bảo quản theo đề nghị của DN đến khi có kết quả giám định của các đơn vị liên quan để đảm bảo an ninh, an toàn, phòng chống lây lan dịch bệnh, bảo vệ môi trường... Xác định cụ thể chủng loại cá tầm nhập khẩu có đúng với Giấy phép CITES hay không? có thuộc Danh mục loài thủy sản được phép kinh doanh tại Việt Nam hay không? Trường hợp không đúng với Giấy phép CITES, đề nghị trao đổi với cơ quan CITES Trung Quốc và có biện pháp xử lý triệt để đối với vấn đề này, tránh việc cá tầm không rõ nguồn gốc nhập khẩu tràn lan vào Việt Nam.
