Sửa Luật Địa chất và khoáng sản để tháo gỡ điểm nghẽn dự án

Chủ tịch UBND tỉnh được quyết định cấp phép để kịp tiến độ

Tại phiên họp, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã trình bày Tờ trình, nêu rõ chủ yếu sửa đổi nhằm xử lý những tồn tại, bất cập trong thi hành Luật hiện hành. Dự thảo tập trung vào cơ chế cấp phép, khai thác, sử dụng khoáng sản phục vụ các dự án trọng điểm, dự án đầu tư công, dự án PPP, công trình khẩn cấp và các công trình thuộc thẩm quyền quyết định của chính quyền địa phương.

Chính phủ cho rằng, việc hoàn thiện quy định sẽ thúc đẩy giải phóng nguồn lực khoáng sản, góp phần đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng trọng điểm, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Dự thảo gồm 3 điều chính, trong đó một điểm nổi bật là mở rộng thẩm quyền cho Chủ tịch UBND tỉnh được quyết định cấp phép khai thác khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho các dự án đầu tư công, dự án PPP, công trình trọng điểm quốc gia, công trình khẩn cấp và phòng, chống thiên tai.

Ngoài ra, dự thảo cho phép quyết định khai thác, sử dụng khoáng sản trong trường hợp ứng phó khẩn cấp (thiên tai, dịch bệnh, an ninh, quốc phòng) mà không bắt buộc thực hiện đầy đủ thủ tục thăm dò, công nhận kết quả thăm dò hay cấp phép khai thác như bình thường.

Dự thảo sửa đổi tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu cho công trình, đồng thời bổ sung quy định về quyền ưu tiên nộp hồ sơ xin cấp phép khai thác cho tổ chức, cá nhân đã được công nhận trữ lượng hoặc kết quả thăm dò (thời hạn ưu tiên khác nhau theo nhóm khoáng sản: 36 tháng cho nhóm I, II; 18 tháng cho nhóm III; một số trường hợp ngắn hơn 45 ngày cho việc cung cấp khoáng sản nhóm IV phục vụ dự án đầu tư công, PPP hoặc công trình khẩn cấp).

Dự thảo cũng đề xuất cho phép cơ quan quản lý cấp phép thăm dò “xuống sâu, mở rộng” cho đơn vị đang khai thác hợp pháp mà không phải điều chỉnh ngay quy hoạch khoáng sản - sau đó căn cứ kết quả thăm dò mới cập nhật quy hoạch.

Một nội dung mới đáng chú ý là bổ sung 1 chương về quản lý đất hiếm, gồm các điều về chính sách quốc gia, chiến lược, dự trữ, bảo vệ và quy định về thăm dò, khai thác đất hiếm. Dự thảo đặt ra chế tài và cơ chế quản lý nghiêm ngặt cho loại khoáng sản chiến lược này.

Cảnh giác rủi ro, tránh lợi dụng chính sách

Trình bày Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải cơ bản ủng hộ mục tiêu tháo gỡ, song lưu ý cần quy định chặt chẽ để tránh lỗ hổng tạo điều kiện lợi dụng không đấu giá, khai thác trái quy hoạch, gây thất thoát tài nguyên và ô nhiễm môi trường.

Ủy ban đề nghị thận trọng khi mở rộng đối tượng cấp phép khoáng sản nhóm III, nhóm IV; bổ sung cơ chế hậu kiểm, kiểm soát sau khi cắt giảm thủ tục hành chính để ngăn tình trạng trục lợi, lãng phí tài nguyên. Về đất hiếm, Ủy ban đề xuất nghiên cứu thêm, cân nhắc quy định lấy ý kiến Bộ Quốc phòng, Bộ Công an trước khi cấp phép tại khu vực nhạy cảm về quốc phòng, an ninh.

Đồng thời, Ủy ban lưu ý nguy cơ phân cấp quá mạnh trong quản lý tài nguyên chiến lược nếu trao toàn quyền cấp phép thăm dò, khai thác cho địa phương mà không có cơ chế kiểm soát rủi ro phù hợp.

Cơ quan soạn thảo cho biết, sẽ phối hợp với UBND các tỉnh tiếp tục rà soát, xử lý những vướng mắc về thăm dò, khai thác, tận thu, thu hồi khoáng sản và các vấn đề tài chính liên quan, đồng thời chỉnh sửa quy định chuyển tiếp cho phù hợp với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 để bảo đảm tính xuyên suốt khi Luật được thông qua.

Ngoài ra, Ủy ban thẩm tra đề nghị hoàn thiện cơ chế kiểm soát, minh bạch trong đấu giá, khoanh định khu vực và phân cấp thẩm quyền để vừa tạo thuận lợi cho triển khai dự án, vừa bảo vệ tài nguyên và lợi ích quốc gia.