Sức mạnh mềm Việt Nam: lợi thế - thách thức - triển vọng

Sức mạnh mềm – tài sản vô giá của mỗi quốc gia

Diễn đàn có sự tham gia của PGS.TS Phan Thanh Bình, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh; bà Tôn Nữ Thị Ninh - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Bỉ và Liên minh châu Âu, kiêm Chủ tịch HPDF; Tổng Giám đốc VietFest Phạm Minh Toàn; chuyên gia kinh tế Trần Sĩ Chương; nguyên Phó Tổng Giám đốc VinGroup Võ Quang Huệ và đại diện các tổ chức quốc tế, như: Tổng Lãnh sự Úc Sarah Hooper; nhà sáng lập kiêm cố vấn Ban cấp cao Grant Thornson - Ken Atkinson OBE…

Bà Tôn Nữ Thị Ninh cho biết, đây là thời điểm chín muồi để Việt Nam nhận diện rõ hơn các lợi thế phi vật chất; đồng thời định hình câu chuyện quốc gia trước thế giới bằng ngôn ngữ của văn hóa, tri thức, sáng tạo và các giá trị nhân văn Việt Nam. Một tài sản vô giá thuộc sức mạnh mềm (soft power), đóng vai trò quan trọng phát triển quốc gia mà hiếm dân tộc nào có được, đó chính là truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết với sức mạnh nhân văn và sức sống nội tại của nền văn hiến nghìn đời.

Cũng theo bà Tôn Nữ Thị Ninh, đầu tư cho sức mạnh mềm không chỉ là câu chuyện văn hóa mà còn là chiến lược phát triển kinh tế dài hạn. Theo các chuyên gia, Việt Nam cần cơ chế chính sách khuyến khích các ngành công nghiệp sáng tạo, giáo dục và ngoại giao văn hóa để nâng tầm vị thế quốc gia.

Tại diễn đàn, nhiều chuyên gia cho rằng vấn đề sức mạnh mềm càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến động phức tạp. Dù khái niệm này đã được bàn luận trong giới nghiên cứu quốc tế, nhưng tại Việt Nam chưa thật sự được tiếp cận một cách hệ thống, chưa hình thành sự đồng thuận rộng rãi về định nghĩa, nội hàm và phương thức triển khai. Vì vậy, diễn đàn hướng tới mục tiêu phân tích, tìm kiếm những đề xuất thực tiễn có thể đóng góp vào hoạch định chính sách phát triển đất nước. Diễn đàn này mở ra một không gian đối thoại đa chiều, quy tụ giới học giả, chuyên gia, doanh nhân, nghệ sĩ và thế hệ trẻ, nhằm cùng nhau xác định ý nghĩa, nhận diện, phân tích và đề xuất những phương hướng xây dựng sức mạnh mềm, một yếu tố then chốt trong thương hiệu và vị thế quốc gia Việt Nam trên trường quốc tế.

Tận dụng sức mạnh mềm để quảng bá đất nước

Phó Chủ tịch Viện Chiến lược quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Nhật Bản Kunio Takahashi cho rằng, sức mạnh mềm để chỉ loại sức mạnh không dựa trên bất kỳ sự ép buộc hay trừng phạt nào, mà khả năng thu phục hơn là cưỡng ép. Tuy nhiên, ranh giới giữa sức mạnh mềm và sức mạnh cứng không thật sự rõ ràng.

Ông Kunio Takahashi cho biết thêm, về sức mạnh mềm trong trường hợp của Nhật Bản, nhiều người nước ngoài từng nhận xét: anime (hoạt hình Nhật Bản) và manga (truyện tranh Nhật Bản) là những ví dụ điển hình về sức mạnh mềm của Nhật. Trong thực tế, rất nhiều người nước ngoài quan tâm đến Nhật Bản và văn hóa Nhật Bản thông qua việc đọc manga hoặc xem phim hoạt hình Nhật trên truyền hình. Đặc biệt là giới trẻ, thậm chí muốn học tiếng Nhật hoặc du lịch đến Nhật Bản để thăm những “thánh địa manga” - những địa điểm trong truyện, như vậy manga đã thu hút đông đảo người hâm mộ quốc tế, khiến họ hình thành mối thiện cảm sâu sắc với Nhật Bản.

Ông Kunio Takahashi cũng cho rằng, lúc đầu ngay cả chính phủ Nhật Bản cũng không nhận ra manga lại có sức ảnh hưởng mạnh đến vậy, vì hiện nay manga còn mang ý nghĩa kinh tế rất lớn. Theo báo cáo của Parrot Analytics (New Zealand) và Hiệp hội Hoạt hình Nhật Bản (AJA), ngành hoạt hình Nhật Bản đạt doanh thu 19,8 tỷ USD trên toàn cầu vào năm 2023. Vì vậy, Bộ Kinh tế - Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản xem phim hoạt hình là một lĩnh vực then chốt của công nghiệp quốc gia.

“Không chỉ Nhật Bản, nhiều quốc gia khác cũng đang tận dụng sức mạnh mềm theo những cách tương tự. Đơn cử, Hàn Quốc là một trường hợp tiêu biểu. Ở Đông Nam Á, có rất nhiều người, đặc biệt là các cô gái trẻ rất thích xem phim truyền hình lãng mạn Hàn Quốc (K-drama). Nhiều bạn trẻ Nhật Bản học tiếng Hàn Quốc vì muốn du lịch đến đất nước này, và có thể Việt Nam cũng có những nét hấp dẫn riêng, do đó cần khuyến khích mọi người quan sát kỹ những yếu tố khiến người nước ngoài yêu mến Việt Nam, có thể là phong cảnh, thiên nhiên, ẩm thực truyền thống” - ông Kunio Takahashi chia sẻ.

Nói về khía cạnh tiêu cực của sức mạnh mềm, ông Kunio Takahashi cho rằng, nếu chỉ nhìn ở những ví dụ nêu trên, mọi người có thể cho rằng sức mạnh mềm chỉ mang ý nghĩa tích cực. Nhưng bất kỳ quốc gia nào cũng có thể sử dụng sức mạnh mềm của mình một cách có chủ đích để định hướng dư luận quốc tế theo hướng có lợi cho quốc gia, vì vậy sức mạnh mềm cũng có mặt trái. Khi con người bị dẫn dắt một cách vô thức để ủng hộ một quốc gia nào đó, nó có thể nguy hiểm hơn mọi người nghĩ. Sau sự phát triển mạnh mẽ của internet và trí tuệ nhân tạo (AI), rủi ro từ khía cạnh tiêu cực của sức mạnh mềm này càng gia tăng.