Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số mặt hàng: Lợi ích kép

Tăng thuế mặt hàng không có lợi cho sức khỏe, môi trường

Sáng 14/6, Quốc hội thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) với 448/454 đại biểu có mặt bấm nút tán thành (93,72% tổng số đại biểu Quốc hội). Luật sửa đổi bổ sung một số mặt hàng thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, trong đó có điều hòa nhiệt độ công suất trên 24.000 BTU đến 90.000 BTU, nước giải khát có đường, xăng, dầu, rượu, bia, thuốc lá.

Điểm đáng chú ý tại Luật được thông qua đó là mặt hàng nước giải khát có đường thuộc diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Đối tượng chịu thuế là các sản phẩm trong phạm vi khái niệm về nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml. Những sản phẩm như: nước trái cây tự nhiên, nước dừa, sản phẩm từ sữa, thực phẩm dạng lỏng dùng với mục đích dinh dưỡng… không thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Đối với mặt hàng điều hòa nhiệt độ, do nhu cầu sử dụng các thiết bị làm lạnh và điều hòa không khí đã trở nên phổ biến, nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất điều hòa có công suất trên 24.000BTU đến 90.000BTU mới phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Bên cạnh đó, Quốc hội chốt vẫn đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với mặt hàng xăng. Theo đó, áp thuế 10% với xăng, trong đó xăng E5 chịu mức thuế 8%, xăng E10 là 7%. Trước đó, một số ý kiến đề nghị không đưa xăng vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, trong trường hợp cần tăng thuế để bảo vệ môi trường thì tăng mức thuế bảo vệ môi trường xăng. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi, về lâu dài, cần nghiên cứu phương án sửa đổi một cách đồng bộ cả thuế tiêu thụ đặc biệt lẫn thuế bảo vệ môi trường để có thể đánh thuế đối với mặt hàng xăng một cách hợp lý, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Một trong những nhóm hàng bị đánh mức thuế cao trong đợt này đó là thuốc lá, với mức thuế tiêu thụ đặc biệt 75% và tiếp tục điều chỉnh tăng trong các năm tới. Đối với rượu từ 20 độ cồn trở lên, từ 1/1/2026 mức thuế sẽ là 65%, theo lộ trình đến 1/1/2031 là 90%. Đối với rượu dưới 20 độ cồn, từ 1/1/2026 mức thuế sẽ là 35%, theo lộ trình đến 1/1/2031 là 60%. Đối với mặt hàng bia, từ 1/1/2026, mức thuế sẽ là 65%, theo lộ trình đến 1/1/2031 là 90%.

Sau khi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi được thông qua, trong dư luận đã có nhiều luồng ý kiến trái chiều. Bởi người tiêu dùng chịu tác động trực tiếp khi thuế tiêu thụ đặc biệt tăng, kéo theo giá sản phẩm tăng. Những mặt hàng như nước ngọt, rượu, bia, thuốc lá… đều là những mặt hàng phổ biến, sẽ trở nên đắt đỏ hơn, ảnh hưởng đến chi phí sinh hoạt, đặc biệt với nhóm thu nhập thấp.

Là một người tiêu dùng thường xuyên sử dụng các mặt hàng nước giải khát có đường, rượu, bia, thuốc lá… anh Nguyễn Văn Tân (người dân ở Mỹ Đức, Hà Nội) cho biết, mặc dù biết những sản phẩm này đều không tốt cho sức khỏe, nhưng vì sử dụng lâu thành thói quen. Khi tăng thuế sẽ khiến giá cả hàng hóa tăng, đồng nghĩa chi tiêu hằng tháng sẽ tăng thêm. “Nếu giá thành sản phẩm tăng cao, tôi sẽ cân nhắc giảm dần các sản phẩm này để giảm bớt chi phí sinh hoạt hằng ngày” – anh Tân chia sẻ.

Phù hợp xu thế thời đại

Thuế tiêu thụ đặc biệt từ lâu được xem là công cụ hữu để điều tiết tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và gia tăng nguồn thu ngân sách. Tính gián thu của thuế tiêu thụ đặc biệt nằm ở chỗ nó làm tăng giá hàng hóa hoặc dịch vụ, đẩy gánh nặng giá tăng cho người tiêu dùng cuối cùng mua hoặc sử dụng sản phẩm tức người tiêu dùng mới là người chịu thuế chứ không phải đơn vị sản xuất, kinh doanh nó. Do mức thuế suất cao nên sẽ góp phần ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định tiêu dùng. Với mục đích hạn chế sản xuất và tiêu dùng những hàng hóa, dịch vụ không có lợi cho nền kinh tế và xã hội.

Đánh giá cao Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi vừa được thông qua, chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được – Tổng Giám đốc Công ty TNHH kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín cho rằng, về cơ bản, các mặt hàng bị đánh thuế không ảnh hưởng nhiều tới đời sống người dân, không làm xáo trộn xã hội. Bởi, những mặt hàng bị đánh thuế đều là các sản phẩm không được khuyến khích sử dụng vì không tốt cho sức khỏe người dân và không tốt cho môi trường.

Ông Được phân tích, đối với mặt hàng xăng, chủ yếu hiện nay sử dụng cho xe máy, ô tô. Còn với các ngành sản xuất chủ yếu dùng dầu, trong khi dầu không bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Vì vậy, khi đánh thuế xăng, sẽ định hướng người dân chuyển sang sử dụng các loại xe công cộng, hoặc xe điện thân thiện với môi trường.

Riêng mặt hàng điều hòa nhiệt độ, các nhà làm chính sách đã loại trừ phân khúc sản phẩm người dân sử dụng phổ biến trong sinh hoạt và chỉ đánh thuế với điều hòa công suất lớn dùng trong khu công nghiệp. Vì vậy, chính sách này không làm ảnh hưởng tới đời sống người dân, ngược lại còn tăng thu cho ngân sách Nhà nước, bảo đảm theo hướng thu đúng, thu đủ, chống thất thu; đồng thời phù hợp với xu hướng tiêu dùng trong xã hội, bảo vệ sức khỏe Nhân dân…

Nhiều tổ chức quốc tế cũng lên tiếng ủng hộ chính sách này. Trước đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi các nhà lập pháp bỏ phiếu thông qua việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường để bảo vệ sức khỏe của thanh thiếu niên và cộng đồng, đồng thời thúc đẩy nền kinh tế.

Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam Angela Pratt cho rằng, việc cải cách thuế thuốc lá và rượu bia song song với áp thuế đối với các sản phẩm đồ uống có đường sẽ mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe người dân, cải thiện năng suát lao động và giảm gánh nặng bệnh tật.

Đối với đồ uống có đường, tại Việt Nam, lượng tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng nhanh trong 15 năm qua, đến năm 2023 cao gấp 4 lần so với những năm 2009. Trung bình, mỗi người dân Việt Nam đã uống gần 70 lít đồ uống có đường, tương đương với 1,3 lít mỗi tuần. Trong khi đó, có bằng chứng rõ ràng cho thấy những người thường xuyên tiêu thụ các sản phẩm này phải đối mặt với nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường tuýp 2, bệnh tim, đột quỵ và ung thu cao hơn. Tại Việt Nam, các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây ra 80% số ca tử vong, trong đó có nhiều người trẻ đang trong độ tuổi lao động. Theo WHO, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi sẽ đem tới cho người dùng những tín hiệu giá quan trọng để cảnh báo người tiêu dùng về các sản phẩm không lành mạnh, không khuyến khích tiêu dùng.