Tạo sức bật cho phát triển đô thị Hà Nội

Dữ liệu phân tán

Theo phản ánh của các xã/phường, hiện nay dữ liệu quy hoạch, đất đai, hạ tầng và xây dựng vẫn còn phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành, thiếu tính kết nối và đồng bộ. Bên cạnh đó là khoảng trống về việc số hóa dữ liệu trong một thời gian dài, đặc biệt là lĩnh vực đất đai. Các quy trình quản lý phần lớn vẫn dựa vào hồ sơ giấy, gây tốn kém thời gian, chi phí và hạn chế khả năng giám sát. Trong khi đó, tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực về dân số, hạ tầng giao thông, môi trường và nhu cầu nhà ở ngày càng gia tăng, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức quản lý thông qua nền tảng số.

Trưởng phòng Kinh tế xã Sơn Đồng Đinh Quốc Thái chia sẻ: “Khu vực đất trống như đất nông nghiệp có nhiều bất cập, hoàn toàn chưa được số hóa; tất cả đều quản lý bằng sổ mục kê; bản đồ, sơ đồ vẽ bằng tay; có những cái chính quyền xã cũ cầm được trong tay; có cái lại từ các hộ dân, trưởng thôn, trưởng xóm… Điều này dẫn tới việc khi triển khai các dự án đầu tư, chúng tôi gặp khó khăn trong công tác quy chủ để làm công tác giải phóng mặt bằng”.

Bất cập không chỉ tại riêng xã Sơn Đồng mà còn là thực tế ở nhiều địa phương. Thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, xã Thạch Thất sáp nhập diện tích và dân số của 6 xã, thị trấn thuộc huyện Thạch Thất trước đây gồm: Đại Đồng, Cẩm Yên, Phú Kim, Kim Quan và thị trấn Liên Quan. Là một vùng bán sơn địa, thuần nông, xã Thạch Thất hiện đang gặp khó khăn trong quản lý đất đai do tình trạng vi phạm đất đai và trật tự xây dựng phức tạp, số lượng vụ việc tồn đọng nhiều, đòi hỏi các giải pháp quyết liệt để xử lý, khắc phục.

Chia sẻ về khó khăn này, một cán bộ xã Thạch Thất cho biết, xã có nhiều làng nghề truyền thống, nhiều hộ sản xuất phát triển ngành nghề thành các DN với các quy mô vừa và nhỏ, từng bước phát triển quy mô trung bình và đầu tư sản xuất quy mô lớn, chuyển dịch mạnh mẽ từ sản xuất nông nghiệp sang tiểu thủ công nghiệp và công nghiệp. Do vậy, nhu cầu đất đai, hạ tầng cho việc chuyển đổi này ngày càng lớn, trong khi công tác quy hoạch, phát triển hạ tầng chưa theo kịp. Nhiều làng nghề đã chuyển đổi đất vườn, ao, ruộng thành đất sản xuất, kho tàng tự phát, dẫn đến những thách thức mới về thiếu hụt hạ tầng và thách thức lớn trong công tác quản lý quy hoạch, kiến trúc, đất đai, môi trường. 

Trong bối cảnh này, xã Thạch Thất đối mặt với nhiều thách thức, điển hình là nhân lực mỏng. “Trước đây bộ máy quản lý đất đai, đô thị từ huyện tới 6 xã có hơn 30 cán bộ công chức chuyên môn. Sau tinh giản và sắp xếp mô hình chính quyền 2 cấp, cán bộ quản lý đất đai, xây dựng toàn xã có 7 công chức chuyên môn, trong khi khối lượng công việc sự vụ rất lớn. Bên cạnh đó, dữ liệu số quản lý đất đai – dân cư chưa có và đang tập hợp, chỉnh lý cho phù hợp với địa giới hành chính mới; xã cũng chưa được đầu tư bài bản số hóa tư liệu và các giải pháp ứng dụng CNTT hỗ trợ công tác quản lý" - đại diện xã Thạch Thất chia sẻ.

Từ thực tế hiện nay, PGS.TS Nguyễn Trúc Anh - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam chỉ rõ: Cách quản lý truyền thống bộc lộ nhiều điểm hạn chế. Quy hoạch “cứng nhắc” và thiếu sự linh động để kịp phản ứng với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội. Các bản quy hoạch thường được lập thủ công, khó cập nhật. Dữ liệu nằm rải rác trên giấy tờ, bản vẽ, khiến việc phân tích, mô phỏng và dự báo xu hướng phát triển gặp nhiều khó khăn. Quản lý đất đai manh mún, thiếu minh bạch. Thông tin về quy hoạch, giá đất, quyền sử dụng đất chưa được số hóa đồng bộ, dẫn đến tình trạng chồng chéo, tranh chấp, và gây khó khăn lớn cho công tác quản lý hiện nay.

Không thể chậm trễ

Hà Nội cũng như cả nước đã vận hành chính quyền địa phương 2 cấp được 3 tháng. Trong thời gian qua, 126 xã, phường đã nỗ lực để đảm bảo, duy trì các hoạt động quản lý hành chính tại cấp cơ sở, đồng thời tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ. Trong Nghị quyết Đại hội, các Đảng bộ đều đưa ra các chương trình, mục tiêu cụ thể cần hoàn thành. Trong đó có nhiệm vụ trọng tâm là chuyển đổi số toàn diện trong các hoạt động quản lý, phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Bởi vậy, việc ứng dụng CNTT vào các nghiệp vụ quản lý Nhà nước nói chung và quy hoạch - kiến trúc nói riêng là rất cần thiết.

KTS Trần Huy Ánh - Hội KTS Hà Nội chia sẻ: “Rất nhiều công việc sức người không thể đáp ứng hết được. Trong khi đó, CNTT và ứng dụng KHCN có thể hỗ trợ được công tác quản lý. Do vậy, chuyển đổi số không phải là cần thiết nữa, mà là cấp thiết; là điều tất yếu để chính quyền địa phương 2 cấp có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình trước những thách thức mới”.

Theo lộ trình của Hà Nội, đến năm 2026, 100% hồ sơ quy hoạch phân khu và sử dụng đất sẽ được số hóa trên nền GIS. Đến năm 2030, toàn bộ dữ liệu quy hoạch kỹ thuật và kiến trúc sẽ được công khai trên nền tảng tra cứu trực tuyến, bảo đảm sự minh bạch về thông tin cũng như cải cách hành chính. Theo đánh giá của các chuyên gia, để thực hiện được lộ trình chuyển đổi số, còn có rất nhiều việc phải làm. Mặc dù hạ tầng công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực được nâng cấp liên tục nhưng công tác chuyển đổi số trong quản lý kinh tế - xã hội vẫn còn nhiều thách thức cần khắc phục.

Để hiện thực hóa nhu cầu chuyển đổi số trong lĩnh vực quy hoạch và quản lý đô thị, PGS.TS. Nguyễn Trúc Anh - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đề xuất cần hoàn thiện khung pháp lý: ban hành cơ chế thống nhất về quản lý, chia sẻ và khai thác dữ liệu đất đai, quy hoạch, hạ tầng và xây dựng. Đầu tư hạ tầng số: xây dựng hệ thống nền tảng dữ liệu mở, đồng bộ, có khả năng cập nhật và kết nối đa ngành, đa cấp. Đào tạo nguồn nhân lực số: trang bị cho đội ngũ cán bộ quy hoạch, quản lý đô thị kỹ năng sử dụng công nghệ số, phân tích dữ liệu và vận hành hệ thống. Tăng cường hợp tác công – tư: huy động sự tham gia của DN công nghệ, viện nghiên cứu và các tổ chức quốc tế nhằm tận dụng nguồn lực và kinh nghiệm tiên tiến. Thí điểm và nhân rộng mô hình: triển khai thí điểm tại một số xã, phường, sau đó tổng kết, rút kinh nghiệm và nhân rộng trên toàn TP.