Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã nhất trí tiến hành các thủ tục cần thiết để khởi động đàm phán về Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) xuyên Đại Tây Dương, được coi là thỏa thuận tham vọng nhất kể từ khi Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ra đời năm 1995 và mở đường cho sự ra đời khu vực tự do mậu dịch lớn nhất thế giới.
Đôi bên cùng có lợi
Trong một thông cáo chung, Tổng thống Mỹ Barack Obama, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Herman Van Rompuy và Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Jose Manuel Barroso nhấn mạnh FTA sẽ giúp Mỹ và EU mở rộng hoạt động thương mại và đầu tư xuyên Đại Tây Dương, cũng như góp phần xây dựng và phát triển các quy định toàn cầu nhằm củng cố hệ thống thương mại đa phương.
Theo Tổng thống Obama, kế hoạch xúc tiến đàm phán về một Hiệp định Đối tác đầu tư và thương mại xuyên Đại Tây Dương với EU được xem là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của ông trong nhiệm kỳ 2.
Đại diện Thương mại Mỹ Ron Kirk nhấn mạnh Washington sẽ nỗ lực hợp tác với các đối tác EU cùng với sự hỗ trợ của các cổ đông và thành viên Quốc hội nhằm củng cố mối quan hệ đối tác thương mại vốn rất sâu sắc giữa hai bên.
Theo ông Kirk, lãnh đạo hai nước sẽ có thời hạn 18 tháng để xúc tiến các cuộc đàm phán nhằm tiến tới ký kết một thỏa thuận đầu tiên vào cuối năm 2014.
Thủ tướng Anh David Cameron nói rằng FTA sẽ tạo việc làm và thúc đẩy sự thịnh vượng cho cả EU và Mỹ. Theo ông, dỡ bỏ các rào cản thương mại còn lại và tiến tới một thỏa thuận toàn diện sẽ là một công việc đầy khó khăn,đòi hỏi sự quyết đoán từ cả hai phía. Thủ tướng Anh đồng thời nhấn mạnh trên cương vị chủ tịch luân phiên của G-8 ông sẽ ủng hộ hết mình.
Ảnh minh họa.
Mối quan hệ kinh tế giữa Mỹ và EU được đánh giá là lớn nhất thế giới và cũng là một trong những mối quan hệ phức tạp nhất. Riêng năm 2011, kim ngạch trao đổi thương mại giữa hai bên đạt trên 600 tỷ USD. Thuế quan giữa Mỹ và EU hiện ở mức tương đối thấp, trong khoảng từ 5% đến 7%.
Nghiên cứu của Trung tâm châu Âu ước tính rằng xóa bỏ thuế quan sẽ thúc đẩy xuất khẩu Mỹ sang EU tăng lên 17% và xuất khẩu của EU tăng 18%. Trong khi đó, Phòng Thương mại Mỹ ước tính thỏa thuận tự do hóa thương mại còn có thể góp thêm cho nền kinh tế Mỹ và EU 180 tỷ USD trong 5 năm.
Nền kinh tế Mỹ và EU hiện chiếm gần một nửa GDP toàn cầu và 1/3 thương mại toàn cầu với doanh số đạt khoảng 2,7 tỷ USD giá trị của các loại hàng hóa và dịch vụ trao đổi hàng ngày. Thỏa thuận thương mại tự do Mỹ-EU sẽ thúc đẩy thương mại giữa hai đối tác, đạt khoảng 120 tỷ USD trong 5 năm.
Theo dự kiến của EC, FTA có thể làm tăng GDP hàng năm của EU thêm 0,5% (116 tỷ USD) và GDP hàng năm của Mỹ khoảng 0,4% (87 tỷ USD) vào năm 2027. Do Mỹ và EU đều đã có các FTA khu vực nên FTA song phương sẽ mở rộng tầm với sang các thị trường đang được "thụ hưởng" Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ ( NAFTA) hay các thỏa thuận tự do hóa thương mại của EU ở Nam Mỹ.
Trở ngại không ít
Tuy nhiên, để thực hiện được mục tiêu hoàn tất tiến trình đàm phán FTA trong vòng 2 năm, các nhà đàm phán Mỹ và EU sẽ phải giải quyết nhiều vấn đề gai góc, nhất là lĩnh vực thực phẩm và nông nghiệp.
Thực tế cho thấy các quy định của EU rất phức tạp và các tiến bộ của EU thường rất chậm. Hơn nữa, châu Âu có tiêu chuẩn môi trường cao hơn và các quy định đối với nhiều sản phẩm nghiêm ngặt hơn, kể cả dược phẩm. Các quan chức Mỹ từng công khai chỉ trích các đạo luật của EU liên quan đến bảo mật dữ liệu là “chủ nghĩa bảo hộ kỹ thuật số.”
Ngoài ra, Mỹ còn lo ngại thuế giao dịch tài chính của châu Âu sẽ áp đặt đối với các chủ nợ thế chấp mới trong giao dịch tài chính ở 11 nước châu Âu, kể cả Đức và Pháp.
Khó khăn nhất đối với Mỹ vẫn là những khác biệt về văn hóa và quy định về các tiêu chuẩn thực phẩm. EU cấm nhập các loại cây trồng biến đổi gen và thịt bò chứa hoóc môn tăng trưởng. EU cũng đang áp dụng “nguyên tắc phòng ngừa” để hạn chế nhập khẩu thực phẩm cho đến khi các bằng chứng khoa học khẳng định các loại thực phẩm đó an toàn.
Ngược lại, Mỹ thường đòi hỏi EU đưa ra các bằng chứng khoa học về tác hại dẫn đến lệnh cấm nhập thực phẩm. Các mối lo không chỉ ở phía châu Âu. Nhiều nghị sỹ Mỹ cũng phản đối một số điều khoản trong thỏa thuận cuối cùng.
Trong bức thư gửi Đại diện Thương mại Mỹ Kirk các Thượng nghị sĩ Max Baucus, D-Mont, Orrin Hatch, R-Utah khẳng định mở cửa thị trường châu Âu cho nông sản Mỹ sẽ là chìa khóa để đạt được bất cứ thỏa thuận thương mại nào giữa Mỹ và EU. Họ cũng yêu cầu FTA cần có các điều khoản mạnh mẽ về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Trước những khó khăn nói trên, một số nhà lãnh đạo EU cho rằng khung thời gian đàm phán thỏa thuận 2 năm chỉ là tham vọng và một số lĩnh vực bất đồng khó có thể giải quyết. Tuy vậy, tình trạng yếu kém về kinh tế của hai bờ đại dương đang khích lệ các nhà lãnh đạo chính trị thúc đẩy thỏa thuận, bất chấp mọi trở ngại. Việc Tổng thống Obama công khai ủng hộ thỏa thuận cũng phát đi tín hiệu khích lệ để khắc phục khó khăn.
Tổng thống Obama nhấn mạnh: “Đây là sáng kiến tự do hóa thương mại tham vọng và thực sự mới đầu tiên của chính quyền này. Và cam kết đó thực sự làm tăng sức ép buộc các nhà đàm phán phải nỗ lực đạt được một thỏa thuận.”
Mặc dù vậy, rõ ràng Tổng thống Obama đang chơi một canh bạc về tương lai của EU. Để bất cứ thỏa thuận nào cũng đem lại những lợi ích hứa hẹn cho các nhà kinh doanh Mỹ, EU phải tỏ ra là một đối tác thương mại ổn định trong những năm tới. Trong khi đó, mặc dù cuộc khủng hoảng - từng đe dọa phá vỡ liên minh tiền tệ của EU - nay đã dịu bớt, nhưng còn lâu EU mới hoàn toàn thoát khỏi thời kỳ đen tối.
Nếu FTA Mỹ-châu Âu trở thành hiện thực, nó cũng có thể có những ảnh hưởng toàn cầu rộng lớn hơn, tạo ra các tiêu chuẩn cho các sản phẩm và nông nghiệp trên khắp thế giới, từ đó có thể buộc các nước như Trung Quốc cải thiện hoạt động sản xuất để cạnh tranh ở thị trường châu Âu và Mỹ.
Ông Burwell của Hội đồng Đại Tây Dương nhận định: “Chúng ta cần phối hợp với nhau để đề ra các quy định và tiêu chuẩn cho cả hai bên những cũng là tiêu chuẩn cho thị trường toàn cầu.”
Bên cạnh đó, việc xóa bỏ các loại thuế quan như đề nghị trong khuôn khổ của thỏa thuận sẽ kích thích tăng trưởng kinh tế của Mỹ-EU.
Chủ tịch Phòng Thương mại Mỹ Thomas Donohue nói: “Vì mục đích tạo công ăn việc làm và tăng trưởng, đã đến lúc Mỹ và EU phải dũng cảm thúc đẩy hiệp định thương mại tự do mới"./.
