Muối được biết đến là gia vị gắn liền không thể thiếu đối với con người. Ngày nay, chỉ cần bỏ ít tiền là đã có vài cân muối dùng cả năm. Thế nhưng, nghề làm muối Bạc Liêu chỉ có trong thời ngắn trong năm, đó là khi mùa mưa dứt hẳn, đất trời chỉ chang chang là nắng. Chỉ cần một đám mưa trái mùa, bao công sức diêm dân sẽ trôi theo dòng nước biển mặn.
Hơn 120 món ăn từ muối và tôm
Năm 2022, Bạc Liêu tổ chức chuỗi sự kiện Ngày hội Văn hóa - Du lịch Bạc Liêu và Lễ hội Dạ cổ hoài lang năm 2022 với hàng chục nghìn người tưng bừng tham dự. Tại sự kiện, muối Bạc Liêu đã đóng góp phần lớn vào thành công lớn đó, khi được công bố xác lập kỷ lục Việt Nam về 122 món ăn được chế biến từ tôm và muối Bạc Liêu.
Chỉ với hai sản vật đặc trưng của Bạc Liêu là muối và tôm, người xem đã đi từ bất ngờ này đến bất ngờ khác. Có du khách thậm chí đã thốt lên: “tôm và muối Bạc Liêu đã làm nên một vũ hội ẩm thực thật sự.”
Theo đầu bếp Trần Nhật Trường (45 tuổi, quận 8, TP Hồ Chí Minh) - Chủ nhiệm câu lạc bộ bánh “Bếp học đường”, sức hút con tôm và muối Bạc Liêu với ngành ẩm thực Âu là rất lớn. Nhất là chế biến món buffet phục vụ các buổi tiệc lớn ở nhà hàng cao cấp tại TP Hồ Chí Minh. Sức hút này tạo ra xu hướng các món từ tôm - muối đang được đầu bếp đưa vào nhà hàng cao cấp ở 63 tỉnh, thành. “Với sự phát triển của nghệ thuật ẩm thực hiện đại, có thể biến tấu thành rất nhiều món từ tôm và muối Bạc Liêu theo sở thích ẩm thực của thực khách. Nên nếu có chiến lược phát triển tốt sẽ là lợi thế rất lớn nhằm thu hút du khách, nhất là người nước ngoài có nhu cầu thưởng thức ẩm thực cao cấp” – anh Trường nhấn mạnh.
Bà Trần Thị Lan Phương - Giám đốc Sở Văn hóa-Thông tin truyền thông-Thể thao và Du lịch tỉnh Bạc Liêu cho biết: “Bên cạnh đặc sản về tôm, muối Bạc Liêu cũng là thương hiệu lâu đời với hơn 100 năm tồn tại và phát triển. Với diện tích sản xuất muối lớn nhất so với cả nước, đạt sản lượng hằng năm hơn 15.000 tấn, muối Bạc Liêu gắn chặt với đất - người như một phần hương vị không thể thiếu của quê hương xứ Bạc.”
Người làm muối Bạc Liêu đang gặp khó
“Chừng nào chưa cạn biển Đông, Bạc Liêu còn muối anh không sợ nghèo". Câu ca dao bao đời của diêm dân Bạc Liêu, nói lên cái nghề muối nơi đây “không lo đói.” Nhưng có một thứ người diêm dân rất sợ, đó là trời mưa.
Vụ sản xuất muối hàng năm bắt đầu khoảng tháng 12, nhưng năm nay do mùa mưa kết thúc chậm, việc sản xuất của bà con diêm dân cũng bắt đầu chậm hơn gần một tháng. Chưa hết, những ngày Tết Quý Mão năm nay, nhiều cơn mưa lớn trái mùa đã khiến “hàng đống tiền” của người dân tan thành nước biển. Muối tan, diêm dân lại phải tranh thủ những ngày nắng nóng để cải tạo lại sân muối.
Những ngày này, trên cánh đồng muối xã Điền Hải, huyện Đông Hải, không khí khá ảm đạm. Khi bước vào vụ sản xuất mới, giá muối hiện đang ở mức thấp, từ 800 - 1000 đồng/kg. Nhưng giá xăng dầu cùng các chi phí khác đều tăng cao khiến người làm muối không khỏi lo lắng.
Ông Trần Văn Công, một diêm dân cả đời gắn bó với nghề muối, cho biết, do không tiếp cận được nguồn vốn vay từ ngân hàng nên người nông dân chỉ có thể ứng trước tiền từ các thương lái hoặc vay mượn bên ngoài để có tiền mua vật tư, nhiên liệu, trả cho nhân công, từ đó, chi phí đội lên nhiều, sau vụ mùa nhiều khi trắng tay.
Ông chia sẻ, nghề muối phụ thuộc vào thời tiết, nắng gắt thì được mùa, trời mưa thì coi như “đi bán muối.” Theo ông, vụ muối thường bắt đầu từ tháng 10 kéo dài đến tháng 4 âm lịch hàng năm. Ông đã 3 lần cải tạo lại ruộng muối sau mỗi trận mưa, nhưng chưa cào được đợt muối nào. Mọi năm, thời điểm này, ông Công đã cào xong đợt muối 1 và chuẩn bị cho đợt 2.
Một diêm dân khác là ông Lâm Văn Lập cũng ở Điền Hải xót xa: “Mấy năm dịch bệnh không làm được gì, năm nay, hy vọng vào vụ muối được thuận lợi để gia đình có thêm thu nhập, cuộc sống đỡ vất vả. Nhưng trời mưa nắng thất thường kiểu này chắc trắng tay.”
Ông Nguyễn Hoàng Quốc - Chủ tịch HĐQT HTX Diêm nghiệp Huy Điền ở xã Điền Hải, huyện Đông Hải cho biết, HTX được giao 42ha quỹ đất công ích để sản xuất muối. “Đầu vụ muối năm 2022 – 2023, tình hình sản xuất của HTX gặp rất nhiều bất lợi do thời tiết mưa muộn làm tốn chi phí nhân công và nhiên liệu mỗi khi cải tạo lại ruộng muối. Mấy ngày qua, trời âm u, không đủ nắng kèm theo không khí lạnh làm kéo dài ảnh hưởng rất lớn đến nghề làm muối của bà con nơi đây. Trong khi đó, độ mặn chỉ đạt khoảng 50% so với độ mặn muối kết tinh” - ông Nguyễn Hoàng Quốc lo lắng.
Ông Hồ Thanh Tuấn - Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu cho biết: Vụ muối năm 2022 – 2023 chậm hơn 30-45 ngày so với cùng kỳ hàng năm. Nhưng lại sẽ khó khăn hơn do mưa trái mùa, thời tiết bất lợi. “Hiện tại, bà con chưa có hạt muối nào để thu hoạch. Đến thời điểm này, bà con cũng đã chuẩn bị các điều kiện để vào vụ mùa muối, nhưng gần đây, vẫn còn mưa, ít nắng” - ông Hồ Thanh Tuấn cho hay. Ông khuyến cáo, bà con nên cố gắng bám vào ruộng muối để sản xuất. Đặc biệt, nên ứng dụng các mô hình sản xuất muối chất lượng cao để nâng cao năng suất và chất lượng cho sản phẩm.
