Nhiều muối, nhưng vẫn nhập khẩu
Theo đánh giá của cơ quan chức năng, Việt Nam có lợi thế tự nhiên để phát triển ngành sản xuất và chế biến muối, với hơn 3.200 km đường bờ biển và điều kiện khí hậu thuận lợi. Hiện nay, cả nước có 19 tỉnh, thành phố sản xuất muối, với tổng diện tích khoảng 11.400 ha, sản lượng trung bình đạt 1 triệu tấn/năm. Một số địa phương đã xây dựng thương hiệu và chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm muối, xuất khẩu đến các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.
Tuy nhiên, thời gian qua sự phát triển ngành muối Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Dù là quốc gia sản xuất muối tiềm năng, Việt Nam vẫn phải nhập khẩu từ 400.000 - 600.000 tấn muối mỗi năm. Có truyền thống lâu đời, nhưng lao động ngành muối ít được đào tạo, tập huấn. Hạ tầng sản xuất, chế biến và tiêu thu muối xuống cấp và lạc hậu. Sản xuất muối nội địa còn phân tán, chất lượng sản phẩm chưa cao, ứng dụng công nghệ còn hạn chế vì thế sản sức cạnh tranh của các phẩm muối Việt nam chưa cao, thu nhập của bà con diêm dân chưa ổn định. Liên kết chuỗi giá trị giữa sản xuất - chế biến - tiêu thụ chưa chặt chẽ, thương hiệu muối Việt Nam chưa thực sự vững mạnh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Thăng trầm hạt muối Bạc Liêu
Muối Ba Thắc, muối Long Điền Đông Hải, muối Bạc Liêu, là một thương hiệu chỉ hạt muối Bạc Liêu trong lòng người tiêu dùng ở Đông Nam Á hàng trăm năm qua. Gắn với thương hiệu ấy, là sự thăng trầm của nghề làm muối ở xứ biển này.
Chú Tư Cường, một cán bộ lão thành kể, cách đây gần 50 năm, khi mới vào tiếp quản thị xã Bạc Liêu (sau ngày 30/04/1975), chỉ cần bước qua sông Bạc Liêu đi một đoạn, là đã thấy những cánh muối bạt ngàn. “Thời đó, người dân làm nghề muối nhiều lắm, cả tuyến biển từ phường Nhà Mát, TP Bạc Liêu kéo dài xuống tận Gành Hào đều là ruộng muối. Sau này làm muối không khấm khá, nên diêm dân đổi nghề sang nuôi tôm như bây giờ” – chú Tư Cường nói.
Thời những năm 1980, giá muối cao ngất ngưỡng, một giạ muối đổi một giạ gạo nên diện tích ruộng muối tăng nhanh. Thế nhưng, những năm tiếp theo, giá muối hạ nhiệt, diêm dân bỏ nghề, diện tích ruộng muối đã thu hẹp nhanh chóng.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp, diện tích sản xuất muối trong những năm gần đây đã giảm rất nhanh. Nếu như năm 2015, diện tích sản xuất muối cả tỉnh Bạc Liêu chiếm trên 17.300ha, thì đến nay diện tích đang sản xuất chỉ còn khoảng 1.500ha. Cùng với đó, nhiều diêm dân đã không còn gắn bó với nghề, toàn tỉnh hiện chỉ có khoảng 1.690 lao động sống bằng nghề muối, trong khi con số này vào thời điểm năm 2016 có trên 5.000 lao động. Sau những thăng trầm, biến cố, Bạc Liêu hiện một vùng nguyên liệu muối với diện tích hơn 2.600ha, mỗi năm cho sản lượng hơn 150.000 tấn.
Tháo gỡ khó khăn để tiếp tục phát triển ngành muối
Để giải bài toán nan giải, theo cơ quan chức năng, ngành muối Việt Nam cần có những chuyển biến đồng bộ từ các cấp theo tinh thần của Nghị định số 40/2017/NĐ-CP và Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2020 –2030 đã được chính phủ phê duyệt. Đặc biệt, cần đẩy mạnh triển khai hiệu quả “Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021 – 2030” theo Quyết định số 1325/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Theo đó, có kế hoạch hỗ trợ nâng cấp hạ tầng thủy lợi, hạ tầng sản xuất, chế biến và thương mại ở các vùng sản xuất muối có nhiều tiềm năng. Gắn phát triển nghề muối với việc phát triển văn hóa, du lịch, bảo tồn nghề và làng nghề muối truyền thống. Ngoài ra, cần sớm rà soát soát hệ thống các doanh nghiệp có sử dụng muối làm nguyên liệu và các phụ phẩm từ sản xuất muối kết hợp với điều tiết cung cầu, quản lý xuất nhập khẩu về muối cho phù hợp với nhu cầu về muối của xã hội, tránh tình trạng để muối nhập khẩu giá rẻ làm ảnh hưởng đến sản xuất trong nước hoặc để thiếu muối phục vụ cho ngành ngành công nghiệp, sản xuất khác.
Trước những thách thức, khó khăn của ngành muối Việt Nam, tại lễ khai mạc Festival Nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đề nghị đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại để ngành diêm nghiệp phát triển, khẳng định nâng cao năng suất, nâng tầm hạt muối là yêu cầu cấp bách hiện nay. “Đề nghị các Bộ, ngành liên quan và các tỉnh, thành phố ven biển tập trung triển khai nhiều nhiệm vụ đồng bộ. Cam kết của Chính phủ cùng các Bộ, ngành và các địa phương sẽ thực hiện trong thời gian tới: Rà soát để phát triển vùng muối ở những nơi có điều kiện tự nhiên thuận theo hướng tập trung, quy mô lớn; hình thành vùng sản xuất công nghiệp gắn sản xuất với chế biến, đa dạng hóa các sản phẩm muối ở các địa phương; tập trung triển khai các giải pháp có tính đột phá, gia tăng giá trị cho các sản phẩm của muối” – Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
