Ngày 6/3, báo Tiền Phong tổ chức Tọa đàm trực tuyến “Kinh doanh xăng dầu và bài toán đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia - Tiếng nói người trong cuộc”.
Doanh nghiệp cần sân chơi minh bạch
Tại tọa đàm, nhiều DN kinh doanh xăng dầu đều đồng tình quan điểm, một đất nước muốn phát triển bền vững phải đảm bảo năng lượng được xuyên suốt, không thể thiếu chuỗi cung ứng xăng dầu quan trọng là các DN bán lẻ cung ứng ra thị trường đến tay người tiêu dùng. Tuy nhiên, hiện nay do cơ chế điều hành còn bất cập và thiếu minh bạch nên xảy ra tình trạng đứt gãy thị trường xăng dầu trong thời gian vừa qua.
Giám đốc Công ty TNHH KNJ Kim Ngọc (TP Hồ Chí Minh) Văn Công Thật phân trần: “DN bán lẻ chỉ được ký hợp đồng lấy hàng từ một nhà cung cấp trong khi DN đầu mối, thương nhân phân phối và tổng đại lý đều có cửa hàng bán lẻ xăng dầu nhưng được lấy xăng dầu nhiều nguồn chồng chéo lẫn nhau còn bán lẻ thì hạn chế duy nhất có một nguồn. Vì vậy, chúng tôi kỳ vọng dự thảo sửa đổi Nghị định kinh doanh xăng dầu lần này sẽ phá thế độc quyền, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh trong kinh doanh xăng dầu với cơ chế thị trường minh bạch”.
Cho rằng nguyên nhân chính dẫn đến việc thị trường xăng dầu bị đứt gãy là giá, Giám đốc Công ty CP Xăng dầu Sài Gòn (Saigon Petroleum) Đỗ Thanh Hán phân tích, giá xăng dầu cần phải tính đúng, tính đủ, tính kịp thời trong cả 3 khâu từ đầu mối, phân phối, bán lẻ. Tuy nhiên, thời gian qua, cơ quan điều hành cứ lấy giá 6 tháng trước áp cho 6 tháng tiếp theo. Đây là điều trái với quy luật trong khi xăng dầu là mặt hàng biến động rất nhanh theo từng ngày, từng giờ.
Chính phủ hoàn toàn có thể điều hành giá xăng dầu thông qua thuế. Giảm thuế thì giảm giá, có thể can thiệp ngắn hạn. Nếu các cú sốc lớn có thể thì dùng quỹ dự trữ xăng dầu, không phải dùng tiền, bảo đảm nền kinh tế không bị sụp đổ. Đó là cách can thiệp giá và nguồn cung. Cùng với đó, cần bảo đảm điều kiện cạnh tranh như điều kiện gia nhập và rút khỏi thị trường.
PGS TS. Trần Đình Thiên - Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam
Ông Hán đề nghị liên Bộ Công Thương - Tài chính điều chỉnh giá xăng dầu trong nước kịp thời, sát thực tế hơn. Bởi vừa rồi, cơ quan chức năng mới tính giá cơ sở ở đầu mối mà chưa tính đến giá lưu thông. Bên cạnh đó, cần sửa đổi Nghị định 83/NĐ-CP và Nghị định 95/NĐ-CP cần một cách toàn diện, đồng bộ. Thực tế, 2 Nghị định này mới đề cập về các vấn đề kinh doanh xăng dầu mà chưa nói đến các vấn đề về lao động, môi trường, phòng cháy chữa cháy, giao thông…
Đặc biệt, cơ quan chức năng cần sửa đổi cụm từ “thương nhân phân phối”, tránh coi đây tầng lớp trung gian, như vậy chưa thể hiện được tính thị trường và dễ gây hiểu nhầm.
Vẫn băn khoăn quy định mức chiết khấu tối thiểu
Khuyến nghị giải pháp ổn định thị trường xăng dầu, Nguyên Cục trưởng Cục quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa cho rằng, trong bối cảnh hiện nay, cần nâng điều kiện kinh doanh của DN đầu mối. Đơn cử, với DN đầu mối mới cần quy định vốn, tránh tình trạng DN đi thuê, mượn trang thiết bị, cơ sở vật chất.
Về điều hành giá, cần sửa thẩm quyền điều hành giá xăng dầu, giao một đầu mối là Bộ Công Thương. Lý do, Bộ Công Thương phụ trách quy hoạch, hệ thống, hạn ngạch, chỉ tiêu, cung cầu. Cơ cấu giá có 10 yếu tố, Bộ Công Thương tính toán hết, riêng giá giao Bộ Tài chính thực hiện. Thẩm quyền định giá bán lẻ thì giao DN để DN tự tính toán, cạnh tranh với nhau.
“Đây không phải Nhà nước thả nổi mà là quản lý gián tiếp theo quy chế thị trường. Nhà nước đưa ra quy định rõ ràng, cơ chế tính giá minh bạch, chỉ can thiệp khi bình ổn giá và thực hiện hậu kiểm” – ông Nguyễn Tiến Thỏa nhấn mạnh.
TS Vũ Đình Ánh thẳng thắn nhìn nhận, vấn đề lớn nhất của thị trường xăng dầu hiện nay sự đối đầu giữa đầu mối và phân phối - bán lẻ, trong đó cốt lõi xung đột lợi ích. Vấn đề này cần phải được khắc phục ngay chứ không phải đợi đến khi sửa đổi Nghị định 83/NĐ-CP và Nghị định 95/NĐ-CP.
Muốn xây dựng một thị trường xăng dầu cạnh tranh lành mạnh cần phải đảm bảo tính độc lập của bên phân phối; tạo điều kiện để thương nhân phân phối tiếp cận thị trường, kinh doanh trên thị trường, giảm sự phụ thuộc vào đầu mối.
Thực tế cho thấy cơ quan quản lý đưa ra mức trần để các DN điều chỉnh cho phù hợp, cạnh tranh với nhau. Nhưng những năm qua, không DN nào cạnh tranh giá cả, mà nghiễm nhiên lấy mức trần. Mặc dù quy định công khai rõ ràng về công thức xác định giá, song vẫn nghiêng về phía DN đầu mối, chưa tính đến quyền của bên phân phối.
Giải đáp các ý kiến của DN, chuyên gia tại buổi tọa đàm, Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Trần Duy Đông cho biết, dự thảo sửa đổi bổ sung Nghị định về kinh doanh xăng dầu hiện có những vấn đề đồng thuận, không đồng thuận và ý kiến khác nhau giữa các bộ, ngành.
Về vấn đề chiết khấu, theo ông Trần Duy Đông, chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố (cung cầu, cạnh tranh, tài chính DN, tồn kho... ) nên cần phải xem xét thấu đáo việc Nhà nước có nên can thiệp hoạt động các DN không? Nếu có quy định chiết khấu thì tỷ lệ bao nhiêu phần trăm là hợp lý, khoa học? Bởi, đưa quy định phần trăm chiết khấu vào quy định sẽ khiến tăng chi phí, tăng giá xăng dầu, gây ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng thế nào và kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng (CPI).
Lãnh đạo Vụ Thị trường trong nước cho rằng với đề xuất bỏ giấy phép chứng nhận môi trường, phòng cháy chữa cháy cũng nên cắt giảm cho DN. Về vấn đề dự trữ xăng dầu quốc gia, với nguồn lực Nhà nước hiện nay hướng tới là đầu tư nhiều hơn về kho, tách bạch dự trữ quốc gia và dự trữ DN. Mặt khác, việc tính chi phí, tính rà soát cần phải tính đúng, tính đủ và kịp thời cho DN.
Việc sửa đổi nghị định về xăng dầu tới đây sẽ đưa ra 3 phương án: Phương án 1 là giữ nguyên quy định điều hành giá nhưng cần thay đổi cách tính chi phí, tính đúng tính đủ. Phương án 2 là đưa xăng dầu về cho thị trường nhiều hơn, trao quyền cho DN nhiều hơn, Nhà nước sẽ có giá tham chiếu. Phương án thứ 3 là hoàn toàn trả hết cho thị trường, bỏ quỹ, bỏ can thiệp ngắn hạn.
Ban soạn thảo đang nghiên cứu kỹ, lấy ý kiến các đối tượng chịu tác động để làm sao hướng tới thể chế quản lý xăng dầu thực sự khoa học và phù hợp trong bối cảnh hiện nay.
Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Trần Duy Đông
